Daktilo 1984Daktilo 1984
  • İZLE
    • Çavuşesku’nun Termometresi
    • Nabız
    • Yakın Tarih
    • Berlin Duvarı
    • Varsayılan Ekonomi
    • Kiev Radyosu
    • Müşahit
    • Masa
    • Mayhoş Muhabbetler
    • Tümünü Gör
  • OKU
    • Yazılar
    • Forum
    • Röportajlar
    • Bültenler
    • Çeviriler
    • Asterisk2050
    • Yazarlar
    • Arşiv
      • Siyaset
      • Ekonomi
      • Dünya
      • Tarih
      • Kültür – Sanat
      • Spor
      • Rapor
      • Gezi
  • DİNLE
    • Mutfakta Ne Var?
    • Sesli Gazete
    • Çerçeve
    • Sinekritik
    • SPQRCAST
    • Sinekli Bakkal
    • Tümünü Gör
  • D84 INTELLIGENCE
    • Aile Planlaması
    • Başkanlık Sistemi Projesi
    • Devlet Kapasitesi Liberteryenizmi
    • Medyaya Erişim
    • Deprem
    • Herkes için Siyaset Bilimi
    • Yapay Zeka
  • Hakkımızda
  • İletişim
  • E-Bültene Abone Ol
Facebook Twitter Instagram Telegram
Twitter Facebook YouTube Instagram Telegram
Daktilo 1984Daktilo 1984
Destek Ol Abone Ol
  • İZLE
    • Çavuşesku’nun Termometresi
    • Nabız
    • Yakın Tarih
    • Berlin Duvarı
    • Varsayılan Ekonomi
    • Kiev Radyosu
    • Müşahit
    • Masa
    • Mayhoş Muhabbetler
    • Tümünü Gör
  • OKU
    • Yazılar
    • Forum
    • Röportajlar
    • Bültenler
    • Çeviriler
    • Asterisk2050
    • Yazarlar
    • Arşiv
      • Siyaset
      • Ekonomi
      • Dünya
      • Tarih
      • Kültür – Sanat
      • Spor
      • Rapor
      • Gezi
  • DİNLE
    • Mutfakta Ne Var?
    • Sesli Gazete
    • Çerçeve
    • Sinekritik
    • SPQRCAST
    • Sinekli Bakkal
    • Tümünü Gör
  • D84 INTELLIGENCE
    • Aile Planlaması
    • Başkanlık Sistemi Projesi
    • Devlet Kapasitesi Liberteryenizmi
    • Medyaya Erişim
    • Deprem
    • Herkes için Siyaset Bilimi
    • Yapay Zeka
Daktilo 1984Daktilo 1984
Anasayfa » Tiyatroyla Barışmak ya da 19. Yüzyılla Sağlıklı Bir İlişki Kurmak
Yazılar

Tiyatroyla Barışmak ya da 19. Yüzyılla Sağlıklı Bir İlişki Kurmak

Ömer Faruk Topal16 Aralık 20194 dk Okuma Süresi
Paylaş
Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp

Daha önce yazdığım bir yazıda ülkemizde hala Batılılaşma olarak görülen sürecin aslında merkezileşme olduğunu anlatmıştım. Bu yazıda da tiyatro ve opera gibi Batılı eğlence araçlarının tarihimizdeki yerine değinmek istiyorum. Birçok kişi için bunlar Batı kültürünü hatta Batı’nın ‘ahlaksızlığını’ yayan, kendi toplumuna yabancılaşmış elitlerin kendilerini eğlendirdikleri araçlardır.

Mısır Hidivi İsmail Paşa, Giuseppe Verdi’ye 150,000 frank ödeyerek bir opera bestelemesini istemişti. Aida adı verilen bu opera hem sahnelendiği dönemde hem de sonrasında büyük ilgi uyandırdı. Edward Said, Aida’nın Batı’nın küresel emperyalizminin bir örneği olduğunu, Mısır’ı Batılıların gözünden canlandırarak ‘Oryantalize’ ettiğini ve dar bir elit tarafından borçla alınan bir lüks maddesi olduğunu söyler.[i] Oysa Said’in burada atladığı önemli bir nokta var. Bu dönemde Mısır her ne kadar resmi olarak Osmanlı’nın bir parçası olsa da fiili olarak bağımsız hareket etmekte ve uluslararası sistemde kendine bir yer edinmeye çalışmaktaydı. Şimdi kendinizi Hidiv İsmail’in yerine koyun. Ülkenizin devletler sisteminde bir yer edinmesini istiyorsunuz ve bunun için hem Avrupalıları Mısır’ın bunu hak ettiğine inandırmaya hem de kendi elitlerinizi ve halkınızı bunun için çalışmaya ikna etmeniz gerekiyor. Tam bu noktada Mısır’ın elinde eşsiz bir hazine var: Antik Mısır medeniyeti. Antik Mısır medeniyetinin zaferlerini ve ihtişamını canlandırarak, bu tarihi yeniden gündeme getirerek ve onunla aranızda bir bağ kurarak hem diğer devletlerin size saygı duymasını sağlayabilir, hem de özgüveninizi kazanabilirsiniz. 19. yüzyılın siyasi atmosferinde ‘medeni’ olmak bağımsız olmanın ön koşuluydu ve köklü bir geçmişe dayandığını göstermek ‘medeni’ olmanın göstergelerinden biriydi. Abdülhamid’in Osman Gazi, Orhan Gazi gibi erken Osmanlı padişahlarının türbelerini onarmasının, daha önce hiç yapılmamasına rağmen tahta çıkışlarının yıldönümlerini kutlatmasının bir sebebi de buydu. Her ne kadar bizdeki menkıbeciler bunu Abdülhamid’in ecdadına duyduğu sevgiye bağlasa da asıl mesele ‘Biz buraya yeni gelmedik’ mesajı vermekti.

Peki, antik Mısır’ın ihtişamını nasıl gün yüzüne çıkarabilirsiniz? Bunu geleneksel eğlence araçlarıyla, karagözle (Mısır’daki adıyla araghuz), ortaoyunuyla yapamazsınız. Çünkü bunlar sarkastiktir, toplumun aksayan yönleriyle ve yöneticilerle alay eder. Kahramanlık anlatılarıyla uyumlu değillerdir.[ii] Bunun üzerine şiirler de yazdırabilirsiniz ama hem göze hem de kulağa hitap eden eğlence formlarının yanında şiir, sönük kalacaktır. İşte opera, tam bu noktada devreye girmiş, antik Mısır ile o günün Mısır’ı arasındaki bağı zihinlerde kurmuş ve Mısır yönetimine ihtiyaç duyduğu ideolojik kaynağı sunmuştu. Yani opera Mısır’ı Batılı değil Mısırlı yapmıştı.

Mısır’dan başka bir örnek verelim. 11 Haziran 1906 günü bir grup İngiliz askeri Denişvay köyü yakınlarında güvercin avına çıkar. Açtıkları ateş nedeniyle yakınlardaki bir ahır ateş alır. Bunun üzerine sinirlenen köylüler askerlere saldırır ve askerlerden biri aldığı darbeler nedeniyle ölür. İngilizlerin buna yanıtı çok sert olur. Dört köylü idam edilir, 15 kişiye de çeşitli sürelerde hapis cezası verilir. Mısırlı gazeteler bu olaya geniş yer verir, özellikle İngiltere karşıtı gazeteler ağır eleştirilere yer verir. Kısa süre sonra bu olay üzerine bir tiyatro yazılır ve sahnelenmesinden hemen önce hükümet tarafından yasaklanır. Mahmud Tahir Hakkı bu hadise üzerine bir roman yazar ve kısa süre içinde binlerce kopya satar. Bu hadise o kadar önemli bir hale gelir ki Mısır’ın ilk ulusal miti olur.[iii] Denişvay hadisesi hepi topu dört kişinin öldüğü bir olay olduğundan çoktan unutulur giderdi. Ama onu unutturmayan, İngilizlere karşı mücadelede bir mihenk taşı bir ulusal mit haline getiren şey Batı’dan gelen roman, tiyatro ve gazete oldu. Bunlar Mısırlıları daha Batılı mı yaptı, daha Mısırlı mı?

Günümüzde hayatımızı şekillendiren kavramların, kurumların ve pratiklerin birçoğu ya 19. yüzyılda ortaya çıkmış ya da bu dönemde yeni anlamlar kazanmıştır. Devlet, millet, egemenlik, birey, hürriyet gibi kavramlar bugünkü haline 19. yüzyılda başlayan uzun müzakereler sonunda gelmiştir. Bu sebeple bugün karşı karşıya kaldığımız pek çok önemli siyasi ve sosyal meseleyi doğru anlayabilmek için bu döneme bakmalı, söz konusu kavramın son haline değil oluşum sürecine odaklanmalıyız. Bugün hayatımızı şekillendiren kavram ve kurumları doğru bir şekilde anlayabilmek için bu dönemle sağlıklı bir iletişim kurmamız gerekiyor.

Fotoğraf: Ali Hegazy


[i] Edward Said, Culture and Imperialism (New York: Vintage, 1993), 129.

[ii] Adam Mestyan, Arab Patriotism: The Ideology and Culture of Power in Late Ottoman Egypt (Princeton and Oxford: Princeton University Press, 2017), 152.

[iii] Ziad Fahmy, Ordinary Egyptians: Creating the Modern Nation Through Populat Culture (Stanford: Stanford University Press, 2011), 90-95.

Kültür Sanat Siyaset Tarih
Paylaş Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp
Önceki İçerikÇerçeve | Doğu Akdeniz’de Neler Oluyor? #26
Sonraki İçerik Çerçeve | Gelecek Partisi ve Mustafa Yeneroğlu #27

Diğer İçerikler

Yazılar

Dizi Yorum: Six Feet Under (2001-2005)

24 Eylül 2023 Oğuzhan Köseoğlu
Yazılar

Twitter’da Bir Hayalet Dolaşıyor: Sovyet Toplu Konutları

23 Eylül 2023 Barış Uzun
Yazılar

Mülteci Statüsü ve Cenevre Sözleşmesi

22 Eylül 2023 Osman Can Akdeniz

Yorumlar kapalı.

Güncel İçerikler

Dizi Yorum: Six Feet Under (2001-2005)

24 Eylül 2023 Yazılar Oğuzhan Köseoğlu

Twitter’da Bir Hayalet Dolaşıyor: Sovyet Toplu Konutları

23 Eylül 2023 Yazılar Barış Uzun

Mülteci Statüsü ve Cenevre Sözleşmesi

22 Eylül 2023 Yazılar Osman Can Akdeniz

Tarih Yazmaktan Tarih Olmaya Ramak Kala: İYİ Parti

21 Eylül 2023 Yazılar Murat Aydın

E-Bültene Abone Olun

Güncel içeriklerden ilk siz haberdar olun




İçerik
  • Yazılar
  • Podcast
  • Forum
  • Röportajlar
  • Çeviriler
  • Özetler
  • Bültenler
  • D84 INTELLIGENCE
Konular
  • Siyaset
  • Ekonomi
  • Dünya
  • Tarih
  • Kültür Sanat
  • Spor
  • Rapor
  • Gezi
Sosyal Medya
  • Twitter
  • Facebook
  • Instagram
  • Youtube
  • Apple Podcast
  • Spotify Podcast
  • Telegram
Kurumsal
  • Anasayfa
  • Hakkımızda
  • İletişim
  • Yazarlar
  • İçerik Sağlayıcılar
  • Yayın İlkeleri ve Yazım Kuralları
© 2023 DAKTİLO1984
  • KVKK Politikası
  • Çerez Politikası
  • Aydınlatma Metni
  • Açık Rıza Beyanı

Arama kelimesini girin ve Enter'a tıklayın. İptal etmek için Esc'ye tıklayın.