Daktilo 1984Daktilo 1984
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • E-Bültene Abone Ol
    Facebook Twitter Instagram Telegram
    Twitter Facebook YouTube Instagram WhatsApp
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Destek Ol Abone Ol
    • İZLE
      • Çavuşesku’nun Termometresi
      • Varsayılan Ekonomi
      • 2’li Görüş
      • İki Savaş Bir Yazar
      • Yakın Tarih
      • Mayhoş Muhabbetler
      • Tümünü Gör
    • OKU
      • Yazılar
      • Röportajlar
      • Çeviriler
      • Asterisk2050
      • Yazarlar
    • DİNLE
      • Çerçeve
      • Zedcast
      • Tuhaf Zamanların İzinde
      • SenSensizsin
      • Tümünü Gör
    • D84 FYI
      • Hariçten Gazel
      • Avrupa Gündemi
      • ABD Gündemi
      • Altüst
    • D84 INTELLIGENCE
      • Kitap Yorum
      • Göç Sorunu
      • Başkanlık Sistemi Projesi
      • Devlet Kapasitesi Liberteryenizmi
      • Herkes için Siyaset Bilimi
      • Yapay Zeka
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Anasayfa » Kitap Yorum: Şemsettin Sami, Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
    Yazılar

    Kitap Yorum: Şemsettin Sami, Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat

    Birol Başkan8 Aralık 20227 dk Okuma Süresi
    Paylaş
    Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp

    [voiserPlayer]

    Saliha ve Rıfat ilk mektepte tanışırlar ve birbirilerine aşık olurlar. Saliha 10 yaşına girince babası tarafından okuldan alınır. Artık büyümüştür ve sadece erkeklerin olduğu bir okula gitmesi doğru değildir. İlk aylar haberleşemezler, sonra mektuplaşmaya başlarlar. Beş sene geçer. Saliha’yı bir adam ister. Baba da bunu uygun bulur. Babanın kararını değiştiremeyince Saliha ve Rıfat birlikte intihar etmeye karar verir. Anne bunu öğrenir ve babayı ikna eder. Saliha 16 yaşında, Rıfat 18 yaşında iken evlendirilir. İkilinin uzun yıllar çocuğu olmaz. Tam 24 yıl sonra Talat olur. Saliha Hanım 40 yaşındadır. Altı yıl sonra Rıfat ölür. Saliha büyük bir aşkla evlendiği kocasından sonra bir daha evlenmez ve kendini oğlu Talat’a adar.

    Saliha’nın en büyük yardımcısı ise o evde 20 küsür yıldır hizmetçilik yapan Afrika kökenli 50’li yaşlarındaki Ayşe olacaktır. 10 yaşlarında iken köyünden üç adam tarafından kaçırılan, ilk önce Mısır’a oradan da Tunus’a götürülen ve orada zengin bir adama köle olarak satılan Ayşe..

    Talat, sıbyan mektebinde okur, sonra Rüşdiye’de. On altı yaşında mezun, sonra bir devlet dairesine memur olur. Naziktir, kibardır, güler yüzlüdür, usludur ve herkes tarafından sevilen birisidir. Ali varlıklı bir aileden. Zekiye ise fakir. Ancak bu sınıf farkı aşklarına ve evlenmelerine bir engel teşkil etmez. İkili evlenir ve Üsküdar’da büyük konakta yaşamaya başlarlar. Ancak Ali çabuk öfkelenen ve pireyi deve yapan tabiatta birisidir. Evlenmeleri üzerinden 1 yılı aşkın bir süre geçmiştir ki Ali sudan bir sebeple Zekiye’ye darılır, sinirlenir. O sinirle onu boşar ve evinden kovar. Zekiye anne evine gider. Ali Bey pişman olur, karısını geri ister. Ancak bu sefer Zekiye’nin annesi reddeder ve kızını Hacı Mustafa nam birisi ile evlendirir.

    Ali Bey takip eden 15 yılı esefle geçirirken, boşadığı ve evinden kovduğu Zekiye’nin bir kız çocuğuna hamile olduğunun da farkında değildir, Fitnat’a. Zekiye çocuğunu Hacı Mustafa ile evli iken doğurur ve evlendikten bir müddet sonra da vefat eder. Kızına gerçek babasının kim olduğunu anlatan bir mektup yazar ve o mektubu Fitnat’ın boynunda asılı duracak bir iple sarar. Fitnat’ı tütüncülük yaparak geçinen Hacı Mustafa büyütür. Hacı Mustafa’nın bir de üvey anası vardır: Emine. Üçü, tütüncü dükkanının içinden bir merdivenle çıkılan evde yaşarlar. Hacı Mustafa mutaassıp birisidir. Fitnat’ı beş yaşında mektebe yollar. Ancak Fitnat sekiz yaşına eriştiğinde onu okuldan alır ve eve kapatır. Takip eden yedi yıl boyunca Fitnat’ı evden dışarı bir kez bile çıkarmaz. Bu süre içinde Fitnat da kendini nakış ve gergef yapmaya adar. Bunun için de Şerife Kadın’dan düzenli dersler alır. Nakış ve gergef ustası Şerife Kadın o eve girip çıkan tek kişidir. Güzel. Nazik. Latif. İnce sesli. Ve annesinin kopyası.

    Talat 18 yaşındadır. Fitnat 15 yaşında. Talat çalıştığı devlet dairesine giderken yolu Hacı Mustafa’nın dükkanı ve evinin yanından geçiyordur. Fitnat bir gün onu pencereden göz ucu ile görür. Takip eden günlerde Talat’ın gelip geçişini bekler ve sonunda ona aşık olur. Talat ise bir gün tütün almak üzere Hacı Mustafa’nın dükkanına girer. Dükkanda iken gözü evin cumbasına gider ve orada kafesin içinde bir güzel çehre görür. Gözleri kamaşır. Bir daha bakar. Bu sefer çehre bir kat daha güzel görünür. Öyle ki, “biçare çocukcağızın o vakte kadar öyle bir güzel görüp sevdiği yok idi”. Talat, Fitnat’a bir görüşte aşık olmuştur.

    Takip eden günlerde Talat düşüncelidir. Bir derdi vardır, kimseye söyleyemediği. Yüzü de gülmüyordur. Öyle ki bu hali Saliha Hanım’ın da Ayşe Kadın’ın da dikkatinden kaçmaz. Ayşe Hanım Talat’ı evlendirmek gerektiğini iddia eder. Saliha Hanım bunun için erken olduğunu. Ayşe Kadın çocuklarının iyiliğini en iyi anne babaların bilebileceğini iddia eder, Saliha Hanım evliliğin ciddi bir iş olduğunu, tarafların birbirini ilk önce tanıması ve sevmesi gerektiğini.

    Talat bir gün Fitnat’ın evinden Şerife Kadın’ın çıktığını görür ve onu evine kadar takip eder. Şerife Kadın’ın ne yaptığını öğrenir ve biçare, kadın kılığına girerek Şerife Kadın’dan nakış ve gergef dersleri almaya başlar. Fitnat’a Şerife Kadın’la haber yollama hayalleri kurarken, hayalini edemeyeceği olur. Şerife Kadın onu Fitnat’a götürür. Fitnat ona nakış ve gergef öğretecektir, Talat ona okuma yazmayı.

    Saadet sadece Talat’ın değildir. Fitnat’ındır da. Hem kendi yaşıtı bir arkadaş edinmiştir hem okuma yazma öğreniyordur hem de Ragıbe (Talat’ın kendine bulduğu isim) şaşırtıcı derecede sokaktan geçerken gördüğü ve aşık olduğu gence benziyordur. Ragıbe (Talat) Fitnat’a Talat’ın kız kardeşi olduğunu söyler.

    Talat ve Fitnat’ın saadet dolu günleri geçe dursun. Nakış ve gergef ustası Şerife Kadın ders vermeye gittiği Üsküdar’da büyük bir konağın sahibi 40’lı yaşlarındaki Ali Bey’in hala bekar olduğunu öğrenir. Onu evlenmeye ikna etmek ister ve ona Fitnat’tan bahseder. Fitnat’ın tasviri Ali Bey’e eski eşi Zekiye’yi hatırlatır. Şerife Kadın, Ali Bey’in de olurunu alarak konuyu Hacı Mustafa’ya açar. Hacı Mustafa bu talibin iyi bir talip olduğunu düşünerek Fitnat’ı Ali Bey’e nikahlar.

    Haberi alan Fitnat karalar bağlar. Yemeden içmeden kesilir. Ancak Hacı Mustafa bunun önemsiz kız tepkileri olduğuna inanır. Ali Bey gibi varlıklı biri ile evlenmek Fitnat için en iyisidir. Fitnat durumunu ağlayarak Ragıbe’ye anlatır, hem de kardeşi Talat’ı sevdiğini söyleyerek. Fitnat’ın nikahlandığı haberi ile yıkılan Talat, kadın kıyafetlerini çıkartarak Fitnat’a aslında Talat olduğunu açıklar. 

    Fitnat’ın sağlığının daha kötüye gitmesi üzerine ve Emine Kadın’ın da ısrar etmesiyle Hacı Mustafa, Fitnat’a onu evlendirmekten vazgeçtiğini söyler. Ancak vazgeçmiş değildir. Zira bu kısmet Fitnat için en iyisidir ve Fitnat bunu bilecek yaşta değildir. Hacı Mustafa bir süreliğine Üsküdar’da bir yazlıkta dinlenme planı ile gelir. Fitnat ve Emine Kadın ile birlikte Üsküdar’a giderler. Ancak bu yazlık Ali Bey’in konağıdır. Fitnat oyuna getirilmiş ve Ali Bey ile evlendirilmiştir.

    Ali Bey ise eski karısı Zekiye’ye tıpa tıp benzeyen Fitnat’a aşık olmuştur. Fitnat’ın sürekli ağlamasına, ondan uzak durmasına, uykusunda Talat adını sayıklamasına rağmen onu bırakmak da istemez. Bir akşam yine Fitnat’la konuşmak ister, onu ikna etmek. Fitnat’ı kucaklamak ister, Fitnat ürker, ondan kaçar ve odanın bir köşesinde tiril tiril titrer halde ayakta durur. Ali de dona kalır, odasına döner. Elinde Fitnat’ın boynunda asılı duran iplik ve ipliğe saklanmış mektubu fark eder. Mektup Fitnat’ın annesi Zekiye’dendir ve Fitnat’a babasının kim olduğunu anlatıyordur. Ali Bey Fitnat’ın aslında yıllar önce boşadığı Zekiye’den kızı olduğunu anlar. Hemen Fitnat’ın yanına döner, ancak bu sefer onu kızı olarak görerek. Kapı kapalıdır. İçeriden inilti sesleri geliyordur. Kapıyı kırar ve Fitnat’ı kendini küçük bir çakı ile göğsünden yaralamış halde, yerde kanlar içinde görür. Aynı sıralarda Talat ise sıtma hastalığına yakalanmıştır ve günlerdir güçten düşmüş, neler olup bittiğinden bi-tab bir halde evinde yatıyordur. Fitnat en nihayetinde evlendirildiği haberini bir mektup yazarak bildirebilmiş ve Talat’ı Üsküdar’daki eve son bir kez görmeye davet etmiştir. Fitnat son nefeslerini alıp verirken Talat, bitap bir halde çıkagelir. Talat, Fitnat’ın başı ucunda otururken, ikisi ruhlarını teslim eder.

    Karısından sonra kızının da hayatını mahveden Ali Bey delirir, altı ay daha acınacak bir halde yaşar ve bir sabah ölür. Saliha Hanım ağlaya ağlaya kör kalır. Emine Kadın ise üzüntüden vefat eder.

    *          *          *

    Şemseddin Sami’nin Taaşşuk-u Talat ve Fitnat’ı Shakespearesk sonlu bir aşk hikayesi. Daha çok Türkçe ilk roman olarak meşhur. 1872-1873 yıllarında ilk olarak bir gazetede tefrika olarak yayınlanıyor. 1875’te ise kitap olarak. Dönem Osmanlı’nın son hız inkıraza doğru gittiği yıllar. Osmanlı devlet adamlarını ve düşünürlerini meşgul eden konu ise bu gidişatı durdurmak, imparatorluğu korumak.

    Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ın kaygısı ise bambaşka. Gençleri sevdiklerine verin. Temel mesaj özetle bu. Şemseddin Sami’ye haşin olmamak gerek. Zira Türkçenin bu ilk romanını kaleme almaya başladığında henüz 22 yaşındadır, İstanbul’a o yıl gelmiş ve devlette yeni memur olmuştur. Aklı, muhtemelen Batı edebiyatından ilhamla, aşkla ve aşk üzerine evlilikle meşgul olsa gerektir.

    Bu elbette önemsiz değildir. Osmanlı’nın daha büyük ve vahim sorunları olsa da. Zira, Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat aşk ve aşk üzerine evliliği savunurken, aşksız, görücü usulü evliliklerin yaratabileceği muhtemel trajedileri hikayeleştirirken, aslında kadının Osmanlı toplumundaki konumuna ve haklarına yönelik ağır eleştiriler de getirmektedir. Kız çocuklarının mekteplerden erken alınması, belirli bir yaştan sonra sokaktan men edilmeleri, evlenecekleri kişilerin seçiminde babaların hakim rolü, boşanmanın kolaylığı, erkeklerin kadınlara bakışı… Bunların hiç birisi olumlu şeyler olarak geçmez romanda.

    Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Şemseddin Sami’nin ilk ve son romanıydı. Türk kültür tarihine esas katkısını ilerleyen yaşlarında kendini adadığı sözlük ve ansiklopedi çalışmaları ile yaptı. Özellikle Kamus-ı Türki ile. Yirmi yıllık bir birikimin, iki yıllık yoğun bir çalışmanın ürünü sözlükle.

    Kitap: Şemsettin Sami, Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat, Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2018.

    Fotoğraf: Frank Mckenna

    Edebiyat Kitap Kitap Yorum
    Paylaş Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp
    Önceki İçerikLiberteryenizm Muhafazakar Düşünce Üzerindeki Kontrolünü Kaybediyor
    Sonraki İçerik Gözler Sonuna Kadar Kapalı | Nabız #114

    Diğer İçerikler

    Yazılar

    Abdülhamid ve Sherlock Holmes

    12 Mayıs 2025 Umut Dağıstan
    Yazılar

    Savaşların Kazananı Olur Mu?

    7 Mayıs 2025 Oytun Meçik
    Yazılar

    Türkiye’de Serbest Gazeteciliğin Geleceği: Zorluklar ve Çözüm Yolları

    3 Mayıs 2025 Gökhan Korkmaz

    Yorumlar kapalı.

    Güncel İçerikler

    Dünya Gündemi: Trump’ın Körfez Turu, ABD-Çin Ticaret Savaşlarında Geçici Ateşkes

    13 Mayıs 2025 Bültenler Bahadır Çelebi

    Abdülhamid ve Sherlock Holmes

    12 Mayıs 2025 Yazılar Umut Dağıstan

    ABD Gündemi: Trump’ın İlk 100 Günü, Sol Muhalefet Meydanlarda, Kamuda Tasfiyeler, Mineral Anlaşması

    10 Mayıs 2025 Bültenler Emrullah Özdemir

    Turkey and Israel: Intense Geopolitical Rivalry from the Mediterranean to Central Asia

    8 Mayıs 2025 D84 INTELLIGENCE Reza Talebi

    E-Bültene Abone Olun

    Güncel içeriklerden ilk siz haberdar olun




    Archives

    • Mayıs 2025
    • Nisan 2025
    • Mart 2025
    • Şubat 2025
    • Ocak 2025
    • Aralık 2024
    • Kasım 2024
    • Ekim 2024
    • Eylül 2024
    • Ağustos 2024
    • Temmuz 2024
    • Haziran 2024
    • Mayıs 2024
    • Nisan 2024
    • Mart 2024
    • Şubat 2024
    • Ocak 2024
    • Aralık 2023
    • Kasım 2023
    • Ekim 2023
    • Eylül 2023
    • Ağustos 2023
    • Temmuz 2023
    • Haziran 2023
    • Mayıs 2023
    • Nisan 2023
    • Mart 2023
    • Şubat 2023
    • Ocak 2023
    • Aralık 2022
    • Kasım 2022
    • Ekim 2022
    • Eylül 2022
    • Ağustos 2022
    • Temmuz 2022
    • Haziran 2022
    • Mayıs 2022
    • Nisan 2022
    • Mart 2022
    • Şubat 2022
    • Ocak 2022
    • Aralık 2021
    • Kasım 2021
    • Ekim 2021
    • Eylül 2021
    • Ağustos 2021
    • Temmuz 2021
    • Haziran 2021
    • Mayıs 2021
    • Nisan 2021
    • Mart 2021
    • Şubat 2021
    • Ocak 2021
    • Aralık 2020
    • Kasım 2020
    • Ekim 2020
    • Eylül 2020
    • Ağustos 2020
    • Temmuz 2020
    • Haziran 2020
    • Mayıs 2020
    • Nisan 2020
    • Mart 2020
    • Şubat 2020
    • Ocak 2020
    • Aralık 2019
    • Kasım 2019
    • Ekim 2019
    • Eylül 2019
    • Ağustos 2019
    • Temmuz 2019
    • Haziran 2019
    • Mayıs 2019
    • Nisan 2019
    • Mart 2019

    Categories

    • Asterisk2050
    • Bültenler
    • Çeviriler
    • D84 INTELLIGENCE
    • EN
    • Forum
    • Özetler
    • Podcast
    • Röportajlar
    • Uncategorized
    • Videolar
    • Yazılar
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    İçerik
    • Yazılar
    • Podcast
    • Forum
    • Röportajlar
    • Çeviriler
    • Özetler
    • Bültenler
    • D84 INTELLIGENCE
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    Sosyal Medya
    • Twitter
    • Facebook
    • Instagram
    • Youtube
    • LinkedIn
    • Apple Podcast
    • Spotify Podcast
    • Whatsapp Kanalı
    Kurumsal
    • Anasayfa
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • Yazarlar
    • İçerik Sağlayıcılar
    • Yayın İlkeleri ve Yazım Kuralları
    © 2025 DAKTİLO1984
    • KVKK Politikası
    • Çerez Politikası
    • Aydınlatma Metni
    • Açık Rıza Beyanı

    Arama kelimesini girin ve Enter'a tıklayın. İptal etmek için Esc'ye tıklayın.

    Çerezler

    Sitemizde mevzuata uygun şekilde çerez kullanılmaktadır.

    Fonksiyonel Her zaman aktif
    Sitenin çalışması için ihtiyaç duyulan çerezlerdir
    Preferences
    The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
    İstatistik
    Daha iyi bir kullanıcı deneyimi sağlamak için kullanılan çerezlerdir The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
    Pazarlama
    Size daha uygun içeriklerin iletilmesi için kullanılan çerezlerdir
    Seçenekleri yönet Hizmetleri yönetin {vendor_count} satıcılarını yönetin Bu amaçlar hakkında daha fazla bilgi edinin
    Seçenekler
    {title} {title} {title}