31 Mart’ta iki aday arasındaki fark 13 bin olduğu için tüm parti seçmen gruplarının seçmen davranışını incelemek önem kazandı. Özellikle HDP seçmeninin tavrı önemliydi. 31 Mart seçimlerinde 1 milyon 146 bin HDP seçmeninden yaklaşık 931 bininin İmamoğlu’na oy verdiği, 20 bininin Yıldırım ve diğer adayları desteklediği tahmin ediliyordu. Dolayısıyla sandığa gitmeyen 197 bin HDP seçmeninin tercihlerinin belirleyici olması bekleniyordu. Seçimden önce sandığa gitmeyenlerin 146 bininin Hayırcı olduğunu ve İmamoğlu’nun buradan en az 100 binlik destek bulabileceğini iddia etmiştim.

23 Haziran’da partililerin hangi adayları tercih ettiğine dair fikir edinmek için 2018 genel seçimleri ve 2019 yerel seçimleri sandık ve mahalle sonuçları incelendi. Elimizde birey davranışını ölçen anket verisi olmadığı için oy geçişlerini tahmin etmek için ekolojik çıkarım yöntemi kullanıldı. Dolayısıyla bu yazıda HDP seçmenlerinin tercihleri doğrudan birey bazlı bulgulara değil, sandık bazlı tahminlere dayalı olarak incelenecek.

Grafik 1: HDP Seçmenlerinin 31 Haziran-23 Haziran Tercihleri (Oy Sayısı)

23 Haziran’da HDP seçmenlerinden İmamoğlu’na giden oy sayısı 1 milyon 40 bin olarak tahmin ediliyor. 31 Mart’ta bu sayı 930 bin civarındaydı. Yıldırım ve diğer adaylara giden oy sayısının 20 binden 13 bin seviyesinde gerilediği tahmin ediliyor.

Grafik 2: HDP Seçmenlerinin 31 Haziran-23 Haziran Tahmini Tercihleri (Oy Oranı)

Buna göre İmamoğlu 23 Haziran’da HDP seçmenleri arasındaki desteğini %81 seviyesinden %91’e taşımış gözüküyor. Binali Yıldırım ve diğer adaylara yönelenler %2’den aşağıya gerilerken, sandığa gitmeyenlerin oranı %17’den %7.8’e kadar düşmüş.

1 milyon 146 bin seçmene sahip HDP İstanbul’da 3. parti ve partinin seçmen sayısı MHP’den 389 bin ve İYİ Parti’den 404 bin fazla. Ayrıca İmamoğlu oyunun en az %21’inin HDP seçmenlerinden geldiği tahmin ediliyor. Bu nedenle tahminen 107 bin HDP seçmeninin neden İmamoğlu’na oy vermediği sorusu üzerinde düşünmek önemli. Parti her ne kadar 1 milyondan fazla seçmenini İmamoğlu’na oy vermeye motive etmişse de yaklaşık 14 bin seçmen Yıldırım ve diğer adaylara yönelirken, 93 bin HDP seçmeni sandığa gitmemiş.

Öcalan açıklamalarıyla birlikte referandumda Hayır oyu kullanmamış %6-7’lik kitlenin yine İmamoğlu’nu desteklemeyeceği beklentisi gerçekleşmiş gözüküyor. Bununla birlikte HDP’nin 31 Mart’ta sandığa gitmeyen 146 bin Hayırcıdan en fazla 110 binini ikna edebilmiş gözüküyor. Öcalan açıklamaları özellikle Kürt HDP seçmeninde motivasyon kaybına yol açmış olabilir.

Mahalle bazlı analizler ve Rawest Araştırma’nın seçim öncesi anket çalışması bu konuda önemli fikirler veriyor[1]. İstanbul mahallelerinde İmamoğlu oyu katılımla birlikte artış göstermiş. Bu noktada HDP seçmeninin tercihlerini değerlendirmek için HDP’nin %25 ve üzerinde oy aldığı mahalleleri inceledim. Yaş ortalaması ile İmamoğlu’nun Mart oy oranı arttıkça ve ilçelerde Doğu ve Güneydoğu illerine kayıtlı nüfus azaldıkça katılımın ve İmamoğlu oy oranının arttığı görülüyor.

Grafik 3: İstanbul Mahallelerinde Katılım Artış – İmamoğlu Oyu Artış İlişkisi ve HDP’nin %25 ve Üzerinde Oy Aldığı Mahalleler

HDP’nin %25 ve üzeri oy aldığı mahalleler incelendiğinde, Esenyurt ve Arnavutköy gibi Doğu ve Güneydoğu illerine kayıtlı nüfusu yüksek ilçelerdeki mahallelerde katılım ve İmamoğlu oy oranı artışı ortalamanın gerisinde kalıyor. Buna karşılık Millet İttifakı’nın oy oranı ve yaş ortalamasının yüksek olduğu ve kıyasen Doğu ve Güneydoğu illerine kayıtlı nüfusun az olduğu Beyoğlu ve Şişli mahallelerinde katılım ve İmamoğlu oy artışı yüksek. Daha karma nüfusa sahip Kanarya ve Gazi’de ise katılım ve İmamoğlu artışı ortalama seviyede. Dolayısıyla Kürt olmayan HDP seçmenine kıyasla, Kürt HDP seçmeni arasında İmamoğlu oy artışının daha düşük kaldığı çıkarımını yapmak mümkün.

Grafik 4: İstanbul’da HDP’nin %17 ve üstü oy aldığı 6 ilçede İmamoğlu Oylarının Değişimi

İstanbul’da HDP’nin 2018 seçimlerinde %17 ve üstü oy aldığı 6 ilçe incelendiğinde, nüfus kütüğü Doğu ve Güneydoğu Anadolu illerine kayıtlı olan seçmenlerin %30’u aştığı Sultanbeyli, Sancaktepe ve Esenyurt’ta İmamoğlu oy oranındaki artışın %10 seviyesinde kaldığı görülüyor. Buna karşılık Doğu ve Güneydoğu illerine kayıtlı nüfusu %20 ve aşağısında kalan Adalar, Şişli ve Beyoğlu ilçelerinde İmamoğlu oy oranı %20 civarında artmış.

Mahalle ve ilçe seviyesinde çıkarımlarla birlikte birey düzeyinde bulgular da bize Kürt ve Kürt olmayan HDP seçmeninin davranışını konusunda ışık tutacak. Rawest Araştırma’nın seçim öncesi gerçekleştirdiği çalışmada 1 milyon 146 bin HDP seçmeni arasında Kürt seçmenlerin yaklaşık 900 bin olduğu varsayılmıştı. İmamoğlu desteğinin bu grupta 795 binlik desteğe ulaşacağı iddia edilmişti.

Rawest Araştırma’ya göre HDP seçmeninin 246 bini Kürt değil. Kürt ve Türk seçmenin birbiriyle ayrıştığını düşündüğümüz oy tercihlerini incelemek için bu seçmenlerin analizini yapmak önemli. Muhtemelen daha önceden CHP’ye veya diğer muhalif partilere oy verdiğini düşündüğümüz bu seçmen grubunda 23 Haziran’da gerçekleşen İmamoğlu desteğinin CHP ve HDP ortalamasına ulaştığını varsayalım (%94.5).

Buna göre Kürt olmayan 246 bin HDP seçmeni arasında İmamoğlu oy sayısı 235 bin. HDP’den İmamoğlu’na giden oy sayısının 1 milyon 40 olduğunu tahmin etmiştik. Bu sayı aralığından 230 bin Kürt olmayan HDP seçmeninden gelen oyu çıkardığımızda, Kürt seçmen arasında İmamoğlu oy desteğinin 805 bin olduğu sonucuna varıyoruz. Bu varsayım Rawest Araştırma’nın bulduğu 795 bin sayısına çok yakın.

Bu sonuca göre Kürt olmayan HDP seçmeni arasında İmamoğlu desteğini %94.5 olarak varsaydığımızda, Kürt HDP seçmeninin İmamoğlu’na desteği %89 olarak tahmin ediliyor. Rawest Araştırma ve mahalle bazlı analizlerin bulguları birbiriyle tutarlı gözüküyor.

Grafik 5: Etnik Kökene Göre HDP Seçmenlerinin 31 Mart-23 Haziran İmamoğlu Desteği (%)

Ayrıca Rawest Araştırma 31 Mart’ta yaklaşık 900 bin Kürt HDP’linin %81’inin (730 bin) İmamoğlu’na oy verdiği bulgusunu paylaşmıştı. Mahalle bazlı ekolojik çıkarım analizine göre 31 Mart’tan HDP seçmeninden İmamoğlu’na giden oy 930 bindi. Buna göre 31 Mart’ta Kürt olmayan HDP seçmeninden İmamoğlu’na gelen destek 200 bin seviyesindeydi (%81). Kürt olmayan HDP seçmenindeki İmamoğlu desteği artışı Kürt seçmenlere göre 5 puan fazla.

23 Haziran’da HDP seçmenindeki İmamoğlu oyu artışı muhtemelen önemli oranda Kürt olmayan HDP seçmeninden kaynaklı. HDP’nin 2018 seçimlerinde %25 ve üzeri oy alarak en yüksek orana ulaştığı mahalleler karşılaştırıldığında da bu çıkarım destekleniyor. Kürt nüfusunun daha az olduğu Şişli ve Beyoğlu mahallelerindeki katılım ve İmamoğlu oy oranı artışı, Arnavutköy, Esenyurt, Sultangazi, Gaziosmanpaşa, Sancaktepe ve Küçükçekmece mahallelerinden daha yüksek.

Sonuç olarak İmamoğlu’nun 31 Mart’ta daha çok Kürt HDP’lilerin beklentinin üzerindeki desteğiyle öne çıktığını, 23 Haziran’da ise Kürt olmayan HDP’li seçmeni zafer arzusuyla daha çok motive ettiğini söylemek mümkün. Referandumdaki %94’lük Hayır tercihine kıyaslandığında, HDP seçmeninde %91’e ulaşan İmamoğlu desteğinin doğal sınırına yaklaştığı söylenebilir. Kürt olmayan HDP seçmeninde %94’ü geçtiğini varsaydığımız İmamoğlu tercihi, Kürt HDP seçmeninde %89’da kalmış gözüküyor. Bu noktada Öcalan açıklamaları ve İmamoğlu’nun CHP adayı olması desteği sınırlayan olası etkenler.

[1] https://rawest.com.tr/wp-content/uploads/2019/06/İstanbul-Kürt-Seçmen_final.pdf