[voiserPlayer]
Giriş
Azerbaycan Ermenistan savaşının tüö sıcaklığıyla devam ettiği günlerde Twitter’da olanı biteni takip ederken bir süre sonra kendi Twitter akışımda savaş karşıtlığının ne kadar baskın olduğunu fark ettim. Sonrasında bu durumu düşününce -açıkçası- garip geldi. Çünkü Twitter akışımda görülenin aksine, savaş karşıtlığının Türkiye’de baskın bir düşünce olamayacağını düşünüyordum. Bu sebeple, “acaba benim takip ettiğim insanların arasında karşıt görüşe sahip kişilere yer yok mu?” sorusu geldi aklıma.
Bu durum, her ne kadar sosyal medyada yeniden inşa edilse de günlük yaşam pratiklerimizdeki bir şeyden kaçınma veya bir şeye yönelme davranışlarının benzeri. Örneğin, bu, gazete veya televizyonu takip etme durumunda da yaşanıyor. Haber alma araçlarından birini seçtiğimizde veya birinden kaçındığımızda bize karşıt görüşleri işitmemek veya o düşünceleri yalnızca negatif bağlamda işitmek gibi bir bagajı beraberinde getirebiliyor.
Bu çerçevede, bu yazı ile Türkiye’de 13 milyonun üzerinde kullanıcıya sahip[1] Twitter’daki karşıt görüşler ile bağ kurma davranışını Türkiye Büyük Millet Meclisindeki milletvekillerinin siyasi parti liderlerini takip etme davranışına bakarak inceleyeceğim. Literatürdeki Twitter’da bağ kurma davranışını inceleyen çalışmalar, homophily teorisine dayanarak siyasilerin kendi partilerinden kişileri daha fazla takip edeceğini öne sürüyor[2]. Türkiye milletvekillerine dair bu çerçevede yapılan çalışmalar ise epey sınırlı. Bu, Türkiye’yi daha da önemli bir vaka yapıyor. Bu savın önemi birçok çalışma ile kanıtlanmış[3][4] olsa da Türkiye bağlamında bu matematik değişiklik gösterebilir. Çünkü 2018 yılından beri Türkiye siyasetinde ittifaklara büyük roller düşmesi, Türkiye siyasetini biçimlendirmenin yanında partilerin iç ve dış gruplara dair algılarını da değiştirmiş olabilir. Bu sebeple Türkiye’deki ittifakları hesaba kattığımızda, karşıt düşünceleri takip etme davranışına dair yeni bir tablo sunması kuvvetle muhtemel. Bu yüzden milletvekillerinin karşıt görüşlerle kurduğu ilişkiyi incelerken ittifakları hesaba katarak bunu ölçmeliyiz. Aksi takdirde, bu durumun hesaba katılmaması bizi doğru olmayan sonuçlara götürebilir.
Bu yazı ile bu farklı denklemin, yani ittifaklarla birlikte “sadece kendi parti liderini” takip etme pratiğinin homophily’i tam olarak da yansıtamadığı argümanına dayanarak, takip etme davranışını ittifak-içi ve ittifak-dışı siyasi liderleri inceleyerek yapacağım. Yani, homophily teorisine dayanarak kurulan ittifakların yeni bir iç grup yaratarak, bu ittifak içinde takip davranışını değiştirdiğini savunuyorum. Bu sebeple aynı ittifak grubunda olan partilerin ortak bağları fazlayken ve ittifak dışı partiler arasındaki ortak bağların daha az olmasını bekliyorum.
Literatür
Sosyal medya mecraları insan davranışlarını koyduğu fonksiyonlar ve çizdiği sınırlar ile şekillendirebiliyor[5] ve farklılaştırabiliyor[6]. Buna örnek olarak Twitter’ın karakter sınırlaması verilebilir. Bu karakter sınırına dair değişiklik yaşansa da Twitter gibi bir mecrada söylediklerimizin bir karakter sınırı olması hala söylenenleri biçimler nitelikte. Daha güncel bir örnek olarak Twitter’ın testlerini sürdürdüğü bir fonksiyon verilebilir. Bu sistemde kişiler tweetlerini atmadan önce son bir kez daha düşünmesi için uyarılıyor ve tweetini revize etmek isteyip istemediği soruluyor. Kısıtlı kişiyle süren deneyler sonucunda Twitter, bu hatırlatmanın yapıldığı tweetlerde incitici söylemler üretilmesi ihtimalinin daha düşük olduğuna dair bulgular paylaşmış[7].
Literatür, Twitter’da iki kişi arasındaki bağı veya daha büyük komünitelerin yapısını anlamak için Twitter’ın fonksiyonlarından birçoğunu kullanıyor. Bunların başlıcaları mention, tweet, retweet, follow ve like.
Takip etme davranışı bunların içinde özel bir yer kaplıyor. Çünkü bu bağ A kişisinin X kişisini takip etmesi, kendini gerçek zamanlı bir bilgi ağı olarak tanımlayan Twitter’daki binlerce bilgi akışı sağlayan kişinin arasından birinin bağını temsil ediyor. Bu derece özel bir ilgiyi de barındırabiliyor[8]. Yine, X kişisinin takip edilmesiyle birlikte A kişisi aslında o kişinin fikirlerine maruz kalmaya izin vermiş oluyor[9]. Çünkü bilgi akışını ve yayılmasını sağlayan yapılardan biri de kimin kimi takip ettiğine dayanan sosyal ağ[10]. Bu söylediklerimi bir cümle ile somutlaştırırsam: Bir siyasi lideri takip etmek aslında onun siyasi ve toplumsal ajandasına maruz kalmak olarak görülebilir[11]. Literatürde bu takip etme davranışı aynı zamanda iki kişi arasında bir bağı gösterdiğinin de altı çiziliyor[12]. Yani, kişiler takip etme ve takip edilme davranışı ile Twitter’da bir bağ oluşturuyorlar. Bu da kişinin Twitter’daki sosyal ağını değiştiriyor[13].
Literatür bu bağ kurma davranışını birçok teoriyle anlamlandırıyor. En başlıcaları; popülerlik, aktiflik ve benzerlik. İlki popüler hesapların daha fazla takipçiye hitap ettiğini iddia ederek yeni ilişki kurmada anlamlı bir fark yarattığını söylüyor[14]. İkincisinde daha aktif kullanıcıların daha fazla kişi ile bağ kuracağı öngörülüyor[15][16]. Üçüncüsü ise benzerlik teorisine dayanarak benzerliğin bağ kurmada aktif bir rol alması[17]. Bu teoriye göre kişiler kendilerine benzer ve kendilerinden farklı kişilere yönelik farklı tepki üretirler[18]. Kendilerine benzemeyen kişilere oranla, benzer olarak düşündükleri kişilerle daha fazla bağ kurma eğilimindedirler[19]. Bu yazı için yararlandığım teori bu benzerliğe dayanarak milletvekillerinin daha çok kendi partileri ve ittifak partisi ile bağ kurmuş olması. Önceki çalışmalar benzerliğin etkili olduğunu gösteriyor. Bu çalışma ile bir nüans katarak, her ne kadar milletvekilleri, kendi parti liderleri ile daha fazla bağ kursalar da Türkiye bağlamında yeni bir siyasi faktör olan ittifaklar, ittifak içindeki partilerin takip edilmesini de beraberinde getiriyor. Daha doğrudan bir şekilde ifade edersem, milletvekillerinin kendi siyasi parti liderlerini takip etmesi en fazlayken, ikinci olarak ittifaktaki diğer liderlerin takip edilmesi gerekiyor. Ayrıca, ittifak liderlerinin ittifak dışı liderlerden daha fazla takip edilmesi gerekiyor.
Veriler
Bu çalışmada TBMM’nin milletvekili listesinden bir örneklem yaratıldı. Bu örneklemin içinden TBMM içindeki her partinin milletvekili sayısına oranla rastgele seçilmiş 66 milletvekili incelendi[20] (Bu çalışma için her partinin milletvekillerinin yüzde 10’u kadar kişi incelendi. Örneğin, 100 milletvekili olan partinin 10 milletvekili incelendi). Bu çalışmada kullanılan veriler TwitterBeaver çevrimiçi aracı tarafından, “kim, kimi takip ediyor?” sorusuna yanıt arayarak oluşturuldu. Fakat burada peşinen belirtilmesi gerekiyor ki bu örneklem TBMM’yi ve TBMM içindeki partileri temsil etme konusunda yetersiz. Bir başka ifadeyle, buradaki veriler kendi gruplarına genellenebilirlik açısından noksanlığa sahip. Fakat belirli grup içinde seçilen kişilerin davranışlarını ortaya koyarak Twitter bağ oluşturma davranışını inceleyecek bir çalışma olabilecek nitelikte. Kullanılan verilere bu link aracılığıyla ulaşabilirsiniz.
Analiz etmek adına her partiden rastgele kişilerin parti liderlerini takip etme durumunu- takip ediyorsa 1, etmiyorsa 0- rakamsal olarak kodladım. Bu rakamları kendi parti liderini takip etme ve diğer parti liderlerini takip etme olarak ayırdıktan sonra bu rakamları birbirine bölerek sayısal bir değer elde ettim. Burada kendi liderlerini takip etme davranışını paydaya yazdığım için rakamın büyüklüğü ve küçüklüğü aslında bu incelenen kişilerin takip davranışına yönelik bilgi içeriyor. Pay kısmına dışarıdaki liderleri yerleştirip paydaya da diğer değeri yerleştirdiğim için rakam büyüdükçe aynı grupta olmayan kişilerin daha fazla takip edildiği bilgisini bize veriyor. Benzerlik teorisi açısından bakarsak, rakam büyüdükçe benzerliğe dayanarak bağ kurma davranışının seviyesi düşüyor, rakam küçüldükçe seviyesi artıyor. Fakat seviye rakama göre değişse de, hepsi benzerliğe dair bir değeri gösteriyor.
Bulgular
Biraz uzaklaşıp milletvekillerinin bağ kurma davranışına baktığımızda iki önemli şey önümüze çıkıyor. İlki tüm milletvekillerinin kendi parti liderlerini eksiksiz bir şekilde takip etmesi. Bu da benzerlik teorisini doğrular nitelikte: aynı partide olmak o partideki lider(lerinin) takip edilme davranışını etkiler nitelikte. İkinci olarak, milletvekilleri ittifak içindeki parti liderlerini, ittifak dışındaki parti liderlerinden daha fazla takip etme eğilimindeler.
Toplanan verilerden, göze başka ne çarptığına bakarsak, bazı siyasi parti liderlerinin kimi parti milletvekillerince hiç takip edilmemesi önemli bir ayrıntı olarak ortaya çıkıyor. Bu da, daha önceden belirttiğimiz gibi, çatışan toplumsal ve siyasal ajandaya maruz kalmayı engelliyor. TİP Genel Başkanı, Erkan Baş, AKP ve İYİ parti milletvekillerinin hiçbiri tarafından takip edilmiyor, bu da sosyal medyada Erkan Baş tarafından paylaşılan sosyal ve politik ajandanın bu milletvekilleri tarafından takip edilmesini zorlaştırıyor. Aynı sınırın HDP Eş Başkanları Mithat Sancar ve Pervin Buldan için de olduğu görülüyor. Tüm milletvekili örnekleminde (HDP’liler çıkarıldığında) sadece 7 kişinin Mithat Sancar ve/ya Pervin Buldan’ı takip ettiği görülüyor. Bu takip eden kişiler çoğunlukla CHP milletvekilleri içinde toplanmış, örneğin MHP ve İYİ Parti milletvekilleri Pervin Buldan ve Mithat Sancar’ı hiç takip etmiyor keza AKP’de de, Pervin Buldan’ı takip eden iki kişi dışında hiç kimse yok. Son olarak, BBP Genel Başkanı, Mustafa Destici için daha olumsuz bir tablo çıkıyor karşımıza. Örneklem içindeki milletvekillerinden sadece ikisi Destici’yi takip ediyor. Biri MHP bir diğeri de HDP milletvekillerinden.
İttifakları hesaba katarak veya katmayarak verileri incelediğimizde milletvekillerinin kendi partisinden dışarıdaki kişileri takip ettiği görülüyor. Bu da genel olarak bize bazı partiler arasında büyük sınırların olmadığını gösteriyor. İttifakları hesaba katarak hesaplama yaptığımızda doğal olarak buradaki rakamlarda değişiklikler oluyor. Bu, her ne kadar büyük rakamlar olmasa da ittifakı hesaba kattığımızda dış-grup liderlerini takip etme değerinin düştüğünü gösteriyor. Partiler arası bir karşılaştırma yaptığımızda, en fazla dış grubu takip edenlerin HDP milletvekilleri; kendi ittifakı dışındaki parti liderlerini en az takip edenlerin ise AKP milletvekilleri olduğu görülüyor.
Milletvekilleri kendi liderlerini eksiksiz bir şekilde takip ettikleri için en çok takip edilen lider, parti içinde, genellikle kendi parti liderleri oluyor. Fakat verilere baktığımızda milletvekillerinin kendi liderlerinden sonra ittifak liderlerini takip etme eğiliminde olduklarını net bir şekilde görüyoruz. Bu da Twitter’da bağ kurma davranışı için ittifakın önemini gösteriyor.
Milletvekilleri kendi parti liderlerini firesiz bir şekilde takip etse de ittifak içinde bu oran daha farklı. Örneğin, AKP için, AKP Genel Başkanı, Recep Tayyip Erdoğan MHP için, MHP Genel Başkanı, Devlet Bahçeli’yi eklediğimizde AKP milletvekillerinin ittifak içinde takip etme oranı yüzde 78 oluyor. CHP ve İYİ Partiyi incelediğimizde burada ittifak içinde takip oranı daha fazla görülüyor. CHP’nin ittifak içindeki takip etme oranı yüzde 92. Buna karşılık İYİ Parti’deki milletvekillerinin, CHP Genel Başkanı, Kemal Kılıçdaroğlu verilerine baktığımızda %62’lik bir oran karşımıza çıkıyor.
İttifakı hesaba katarak baktığımızda, oranlar gösteriyor ki partililer kendi partilerini ve ittifak parti liderlerini daha fazla takip ediyorlar. Verilerden oluşturduğum benzerlik oranı bu sonuçların tüm parti liderlerini takip etmede ortak bir tavır olduğunu gösteriyor. Fakat kendi arasında derecelere veya seviyelere de sahip. Örneğin, AKP ve MHP en düşük değer ile kendi parti ve ittifakı dışında siyasi parti liderini takip etme değerine sahip. Ardından bu partiyi İYİ Parti takip ediyor. HDP milletvekilleri en yüksek değere sahip olduğu için diğer parti liderlerini daha fazla takip ettiğini ve benzerlik teorisi çerçevesi dışında daha fazla davranış gösterdiğini söyleyebiliriz.
Sonuç
Bu çalışma ile milletvekillerinin takip etme/Twitterda bağ kurma davranışları incelendi. Bulgular gösteriyor ki milletvekilleri, çoğu parti için geçerli olmak üzere, kendi ve ittifak parti liderlerini daha fazla takip ediyor, benzerlik teorisinin de önerdiği gibi. Bazı partilerde bunun derecesi az olsa da, çoğunlukla benzeştikleri liderleri takip ederek onların içeriklerine maruz kalırken, ittifak dışındaki partilerin sosyal ve siyasi gündemleriyle ilgilenmiyorlar, ilgilenmekten kaçınıyorlar.
Bu davranış yukarıda bahsettiğim gibi Twitter’daki kişilerin veya siyasi elitlerin davranışlarını öğrenmek adına önemli olsa da bu platformun sağladığı birçok fonksiyondan yalnızca biri. Bunun haricinde, Twitter’ın mention, like, retweet gibi fonksiyonları da açıklayıcı olabilir. Ayrıca literatür bağ kurma davranışını değil kaçınma davranışını da inceliyor, örneğin iki hesap arasında bağın çözülmesi veya takipten çıkılması. Hatta çalışmalar, bağ kurmak yerine bağın çözülmesine, takipten çıkmak gibi, daha fazla anlam atfederek sosyal ağ yapısı için önemli olduğunu savunuyorlar[21].
Her araştırma gibi bu çalışmanın sınırlılıklarına dair de konuşmak gerekli. Bu yazı ile örneklemde belirtilmiş partili milletvekillerinin kendi ve diğer partilerin siyasi liderlerini takip etme davranışına dair inceleme yapmaya çalıştım. Bu çıktıları partilerin kendilerine veya meclisteki partilerin davranışlarına genellenebilirlik açısından tam olarak yeterli olmadığını, bunun için daha kapsamlı çalışmaların yapılması gerektiğini belirtmeliyim.
[1] https://tr.euronews.com/2021/03/20/sosyal-medya-platformu-twitter-turkiye-de-temsilci-bulunduracak
[2] Kaynak
[3] Plotkowiak, Thomas, and Katarina Stanoevska-Slabeva. “German politicians and their Twitter networks in the Bundestag election 2009.” First Monday (2013).
[4] Plotkowiak, Thomas, and Katarina Stanoevska-Slabeva. “German politicians and their Twitter networks in the Bundestag election 2009.” First Monday (2013).
[5] Weller, Katrin, Axel Bruns, Jean Burgess, Merja Mahrt, and Cornelius Puschmann. “Twitter and society: An introduction.” Twitter and society [Digital Formations, Volume 89] (2014): xxix-xxxviii.
[6] Gökçe, Osman Zeki, Emre Hatipoğlu, Gökhan Göktürk, Brooke Luetgert, and Yücel Saygin. “Twitter and politics: Identifying Turkish opinion leaders in new social media.” Turkish Studies 15, no. 4 (2014): 671-688.
[7] https://blog.twitter.com/en_us/topics/product/2021/tweeting-with-consideration
[8] Wang, Xufei, Huan Liu, Peng Zhang, and Baoxin Li. “Identifying information spreaders in twitter follower networks.” School of Comput., Infor., and Decision Sys. Eng (2012).
[9] Martha, VenkataSwamy, Weizhong Zhao, and Xiaowei Xu. “A study on Twitter user-follower network: a network based analysis.” In Proceedings of the 2013 IEEE/ACM International Conference on Advances in Social Networks Analysis and Mining, pp. 1405-1409. 2013.
[10] Aarts, Olav, Peter-Paul Van Maanen, Tanneke Ouboter, and Jan Maarten Schraagen. “Online social behavior in twitter: A literature review.” In 2012 IEEE 12th International Conference on Data Mining Workshops, pp. 739-746. IEEE, 2012.
[11] Kwak, Haewoon, Changhyun Lee, Hosung Park, and Sue Moon. “What is Twitter, a social network or a news media?.” In Proceedings of the 19th international conference on World wide web, pp. 591-600. 2010.
[12] Kaynak
[13] Xu, Bo, Yun Huang, Haewoon Kwak, and Noshir Contractor. “Structures of broken ties: exploring unfollow behavior on twitter.” In Proceedings of the 2013 conference on Computer supported cooperative work, pp. 871-876. 2013.
[14] Perl, Julia, Claudia Wagner, Jerome Kunegis, and Steffen Staab. “Twitter as a political network: Predicting the following and unfollowing behavior of German politicians.” In Proceedings of the ACM Web Science Conference, pp. 1-2. 2015.
[15] Perl, Julia, Claudia Wagner, Jerome Kunegis, and Steffen Staab. “Twitter as a political network: Predicting the following and unfollowing behavior of German politicians.” In Proceedings of the ACM Web Science Conference, pp. 1-2. 2015.
[16] Perl, Julia, Claudia Wagner, Jerome Kunegis, and Steffen Staab. “Twitter as a political network: Predicting the following and unfollowing behavior of German politicians.” In Proceedings of the ACM Web Science Conference, pp. 1-2. 2015.
[17] Weng, Jianshu, Ee-Peng Lim, Jing Jiang, and Qi He. “Twitterrank: finding topic-sensitive influential twitterers.” In Proceedings of the third ACM international conference on Web search and data mining, pp. 261-270. 2010.
[18] McPherson, Miller, Lynn Smith-Lovin, and James M. Cook. “Birds of a feather: Homophily in social networks.” Annual review of sociology 27, no. 1 (2001): 415-444.
[19] Kwak, Haewoon, Changhyun Lee, Hosung Park, and Sue Moon. “What is Twitter, a social network or a news media?.” In Proceedings of the 19th international conference on World wide web, pp. 591-600. 2010.
[20] AKP, CHP, MHP ve HDP parti dışında parti milletvekilleri analize dahil edilmedi, ama örneklemin içinde yer aldığı için bu milletvekillerine dair bilgiyi verisetinde bulabilirsiniz.
[21] Aarts, Olav, Peter-Paul Van Maanen, Tanneke Ouboter, and Jan Maarten Schraagen. “Online social behavior in twitter: A literature review.” In 2012 IEEE 12th International Conference on Data Mining Workshops, pp. 739-746. IEEE, 2012.
Fotoğraf: Nathan Dumlao