[voiserPlayer]
Fransa seçimlerinde artık neredeyse sona geldik. 10 Nisan’da seçimlerin ilk turu, 24 Nisan’da da ise ikinci turu yapılacak. Haftalardır, çoğunlukla Daktilo1984’te olmak üzere, 2022 Fransa seçimlerini çeşitli yönleriyle ele aldım. Bu yazım, seçimlerin ilk turu öncesinde yazdığım son yazı olacak. Bu yazıda, izlenimlerime göre seçim süreci boyunca yaşanan hayal kırıklıklarını ve sürprizleri derledim ve adaylar üzerinden bir değerlendirme yaptım.
Valérie Pécresse
Seçim süreceinde insanları hayal kırıklığına en çok uğratan aday kim derseniz hiç şüphesiz Pécresse derim. Pécresse, 2021 Aralık’ın başında Cumhuriyetçilerin başkan adayı seçildi. Çok kısa bir süre sonra da oy oranını yüzde 17’ye çıkararak Macron’un ardından ikinci sıraya yerleşti. Kimi anketler ve analizler, Pécresse’in ikinci turda 1-2 puan farkla Macron’u yenebileceğini iddia ediyordu (1) (2) (3). 25 Ocak’ta Daktilo1984’te yayınlanan “Emmanuel Macron Aday Olacak mı” başlıklı yazımda da bu anketlerden bahsetmiştim (4). Yani neredeyse Ocak ayının sonu, Şubat ayının başına kadar anketlerin ortalaması Macron’un kazanacağını öngörse de Pécresse’in kazanacağını iddia eden anketler de azımsanamayacak kadar fazlaydı.
Şubat ayından itibaren Pécresse inanılmaz bir düşüş sergiledi. Oy oranı yüzde 9-10 seviyesine kadar düştü. Şu anda, az bir farkla Zemmour’un arkasında 5. sırada yer alıyor. Bunun en büyük nedeni Pécresse’in aşırı sağ söylemlere ağırlık vermesi. Pécresse, Şubat ayında yaptığı konuşmalarda “Büyük Yer Değiştirme” teorisine fazlaca yer verdi. Bu teori, aşırı sağın kullandığı bir komplo teorisi. Teoriye göre yakın bir gelecekte Hristiyan Fransız halkı Müslüman göçmenler tarafından anayurdundan atılacak ve dolayısıyla bu duruma karşı önlem alınmalı (5).
Aşırı sağın yaklaşık yüzde 30 oy potansiyeli var. Pécresse de buradan oy almak için bu söylemlere yönelmiş olabilir ancak bu hamle ters tepti. Pécresse’in asıl oy tabanı olan Cumhuriyetçi seçmen merkez sağ ideolojiye sahip ve aşırı sağa karşı. Pécresse’in aşırı sağ söylemlere kayması da kendi tabanından tepki çekti ve oyları düştü. Bunun haricinde kampanya sürecinin kötü yönetilmesi de bu düşüşün etkisini artırdı.
Jean-Luc Mélenchon
Aşırı solcu aday Mélenchon anketlerde uzun bir süre yüzde 9-10 oranında oya sahipti. Ukrayna krizi ve işgali de Mélenchon’u olumsuz etkiledi. Bunlar, oy kaybetmesine neden olmadı ama işgal öncesinde Rusya yanlısı tutumu güvenilirliğinin sorgulanmasına neden oldu.
Son bir-iki haftadır Mélenchon sürpriz bir şekilde yükselişte ve oy oranını yüzde 16’ya kadar çıkararak 3. sıraya yerleşti. Son dönemde kampanya sürecini iyi yönetmesi ve hayati konulara değinmesi Mélenchon’un oylarını artırmasında etkili oldu.
Özellikle son dönemde Mélenchon, asgari ücret, sağlık sistemi ve emeklilik yaşı gibi konulara etkili bir şekilde değindi. Örneğin Macron, seçildiği takdirde emeklilik yaşını 62’den 65’e çıkaracağını söyledi. Mélenchon da buna en sert şekilde karşı çıkanlardan birisi. Diğer sol adayların bu konularda yeteri kadar söylem üretememesi ve dolayısıyla zayıf kalması da eklenince Mélenchon üçüncü sıraya yerleşti.
Marine Le Pen
Le Pen de Mélenchon gibi seçime 5 kala sürpriz bir çıkış yaparak oylarını yüzde 17-18’den 21-22’ye çıkardı. Macron da bir-iki puan düşüşte. Yani, fark azalıyor.
Le Pen, Mélenchon gibi Ukrayna’nın işgalinden olumsuz etkilendi. Pek bir oy kaybı yaşamasa da Putin ile olan ilişkisinden dolayı güven sorunu yaşadı. Son dönemde kampanya sürecini iyi yönetmesiyle ve Macron’un emeklilik yaşı gibi “vaatlerine” karşı çıkmasıyla desteğini artırdı. Bu destek artışında Zemmour’un ve Pécresse’in yani sağın önemli adaylarının düşüşte olmasının da etkisi büyük.
Christiane Taubira
İki tane sürprizden sonra başka bir hayal kırıklığıyla devam edelim. Taubira, Ocak ayının sonunda solun ortak adayının belirlenmesi amacıyla yapılan ön seçimi kazanmıştı. Her ne kadar Mélenchon ve Hidalgo gibi isimler bu ön seçimi tanımayacağını en baştan söylemiş ve bu seçimi pek önemsememiş olsa de Taubira, buradan sınavdan galip ayrıldı ve gayri resmi olarak solun adayı seçildi. Seçildiği dönemde anketlerde Mélenchon’dan sonra sol adaylar arasında ikinci sıradaydı. Arkasına önemli bir rüzgâr almıştı.
Ancak Taubira adaylıktan elendi. Resmen aday olabilmek için kanunlara göre, 4 Mart 2022 tarihine kadar milletvekili, Avrupa Parlamentosu üyesi, belediye başkanı, bölge konseyi üyesi gibi seçilmişlerden 500 tane imza toplaması gerekiyordu. Her ne kadar Taubira’nın arkasında bir rüzgâr olsa da Taubira yeterli sayıda imza toplayamadı ve seçimden elendi. Adından bu kadar söz ettirmeyi başarmış bir siyasetçinin 500 imzayı toplayamaması elbette büyük bir hayal kırıklığı. Taubira ile ilgili daha detaylı bir analizi “Fransa Solu ve Seçimler” başlıklı yazımda yapmıştım. İlgilenenler bu yazıya bakabilir (6).
Seçime Katılımın Düşük Olması
Pazar günü yapılacak seçimlerde eğer katılım düşük olursa sürpriz sonuçlarla karşılaşabiliriz. Örneğin 2002 seçimlerinde, katılımın düşük olmasından dolayı Marine Le Pen’in kendisinden daha sağcı olan babası Jean-Marie Le Pen, kıl payı farkla Sosyalist Parti’nin adayını geçerek ikinci olmuş ve ikinci tura kalmıştı. İkinci turda yüzde 82’ye yüzde 18 gibi tarihi bir farkla kaybetse de o dönem, Le Pen’in ikinci tura kalması şok etkisi yaratmıştı.
Şu an için zor gözükse de son raddede Le Pen biraz oy kaybederse ve seçime katılım düşük olursa Mélenchon 2. turu zorlayabilir. Aynısı Le Pen ile Macron arasındaki rekabet için de geçerli. Bunlara düşük ihtimal veriyorum ama yine de not almakta fayda var.
Ukrayna’nın İşgali
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi dünyayı derinden etkilediği gibi Fransa seçimlerini de etkiledi. Putin ile ilişkisi olanlar veya Rusya yanlısı davrananlar zor bir dönem geçirdi. Tabii, bu krizden olumlu etkilenenler de oldu.
Bu krizden güçlenerek çıkan tek kişi Emmanuel Macron oldu. Macron, işgalden önce yoğun diplomatik girişimlerle işgali önlemeye çalıştı. İşgalden sonra da aynı tutumunu devam ettirdi. Fransızların yüzde 60’ı da Macron’u bu süreçte başarılı buldu. Yüzde 24-25 olan oy oranını da yüzde 30-31’e çıkardı. Sonrasındaysa hem olayın biraz soğumasından hem de ülkede yeni gündemlerin oluşmasından dolayı oyu 2-3 puan düştü.
Eric Zemmour, bu krizden en büyük hasarla çıkan isim oldu. Zemmour yıllardır televizyonlarda ve gazetelerde Putin’i övüyordu. İşgalden önce de Putin’in Ukrayna’yı işgal etmeyeceğini, krizin asıl suçlusunun NATO olduğunu, Rusya’ya yönelik yaptırımların kaldırılması gerektiğini ve Ukrayna’nın zaten tarih boyunca Rusya’nın bir parçası olduğunu söylüyordu. İşgalden sonra tutumunu değiştirip Putin’i kınasa da hatta “Fransız atası olan mültecileri alabiliriz” dese de seçmeni pek ikna edemedi ve oy oranını yüzde 16’lardan yüzde 9-10 seviyesine düşürdü.
Marine Le Pen de işgalden önce Zemmour ile benzer söylemlere sahipti. Hatta Le Pen, 2017 seçimlerinde Putin ile Kremlin’de görüşmüş, Rus bankalarından o dönemki seçim kampanyası için para almıştı. İşgalden sonra Putin’i kınasa da güven kaybı yaşadı. Ancak, Zemmour kadar zarar görmedi. Bu olaydan dolayı sadece 1-2 puan kaybetti. Sonrasındaysa yukarıda bahsettiğim gibi şu an yükselişe geçti. Ayrıca, göçmen karşıtlığıyla bilinen Le Pen de Zemmour gibi Ukraynalı mültecilerin kabul edilmesine sıcak baktığını açıklamıştı. Dolayısıyla, Ukrayna işgalinden dolayı siyasilerin söylemlerinde radikal değişimler yaşanması, seçim sürecindeki diğer bir sürpriz oldu.
Jean-Luc Mélenchon da yine işgalden önce Rusya dostu bir tavır sergiliyordu ve asıl suçlunun NATO olduğunu söylüyordu. İşgalden sonra diğer adaylar gibi seçmen gözünde güven kaybı yaşadı ancak Le Pen gibi o da sonrasında yükselişe geçti. Rusya-Ukrayna krizinin Fransa seçimlerine olan etkisini 24 Mart’ta Boğaziçi Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi Öğrenci Forumu’nun bloğunda yayınlanan yazımda daha detaylı bir şekilde ele almıştım (7).
Anketlerdeki Son Durum
6 Nisan anketlerine göre de Macron yüzde 27 ile düşüş trendinde. Le Pen yüzde 22 ve Mélenchon yüzde 16 ile yükselişte. Zemmour yüzde 10, Pécresse de yüzde 9 ile düşüşe devam ediyor. İkinci turda Macron, Le Pen’i yüzde 54’e 46, Mélenchon’u 60’a 40, Zemmour’u da 66’ya 34 yeniyor gözüküyor (8). Pazar günü yapılacak seçimlerin ilk turunda gerçek sonuçları görmüş olacağız.
- https://www.ft.com/content/51aff277-bb70-41be-9b9f-f8f0400dc25c
- https://www.spectator.co.uk/article/can-val-rie-p-cresse-vanquish-macron-
- https://www.mediapart.fr/en/journal/france/081221/right-winger-pecresse-can-beat-macron-election-says-new-poll?_locale=en&onglet=full
- https://new.daktilo1984.com/forum/emmanuel-macron-aday-olacak-mi/
- https://www.politico.eu/article/france-pecresse-slammed-for-great-replacement-reference/
- https://new.daktilo1984.com/forum/fransa-solu-ve-secimler/
- https://acmof.wordpress.com/2022/03/24/effect-of-russia-ukraine-crisis-on-french-presidential-election-how-the-crisis-changed-the-polls-and-discourses-of-major-candidates/
Fotoğraf: Rodrigo Kugnharski