Devletin Aile Planlaması Politikaları Projesi’nin 2024 yılı üçüncü saha çalışmasında, Adana ve 6 Şubat depremlerinin en çok etkilediği şehir olan Hatay’a yakından bakacağız.
Hatay’da Adölesan Gebelik Oranları Arttı
6 Şubat 2023’te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerde en büyük yıkımın gerçekleştiği il olan Hatay’ın 2022 sonunda 1 milyon 686 bin olan nüfusu, 2023’te yaklaşık 142 bin azalarak 1 milyon 544 bine geriledi. Kentin nüfus artış hızı 2022 ve 2023 arasında binde 87,6 azaldı. TÜİK verilerine göre ortalama hane halkı büyüklüğü Hatay’da 2022’de 3,5 iken 2023’te 3,3’e geriledi.
Ailepol’un Adana-Hatay saha çalışmasına göre Türkiye’nin güneydoğusunda meydana gelen büyük depremler, sağlık hizmetlerinin sunumunu ciddi şekilde etkilemiştir. Özellikle Hatay ve Adana illerinde sağlık hizmetlerine erişim ve doğum kontrol araçlarına ulaşım konularında önemli zorluklar yaşanmaktadır. Bu yazıda, bölgedeki sağlık hizmetlerinin mevcut durumu, adölesan gebelik oranları ve doğurganlık oranlarının analizine yer verilecektir.
Hatay’da Sağlık Hizmetlerine Erişim Zorlukları
Hatay’da deprem sonrası sağlık hizmetlerine erişimde birçok engel ortaya çıkmıştır. Depremin ardından, sağlık merkezlerinin büyük bir kısmı yıkılmıştır ve mevcut sağlık merkezlerinde personel yetersizliği gözlemlenmektedir. Fiziksel ulaşım sorunları, sağlık hizmetlerinin sunumunu daha da zorlaştırmaktadır. Depremzedelerin sağlık ihtiyaçlarını karşılamak için konteyner kentlerde geçici sağlık hizmetleri sunulmaya çalışılmaktadır, ancak burada da personel eksikliği büyük bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum, sağlık hizmetlerinin kalitesini ve sürekliliğini olumsuz etkilemektedir.
Doğum kontrol araçlarına olan talep deprem sonrası belirgin şekilde artmıştır. Ancak, bu araçların dağıtımı düzenli bir şekilde yapılmamaktadır. Yardım kuruluşları ve sağlık uzmanları dernekleri tarafından sağlanan doğum kontrol araçları, ihtiyaç sahiplerine yeterince hızlı ve düzenli bir biçimde ulaştırılmamaktadır. Sağlık Bakanlığı tarafından ara sıra gönderimlerde bulunulmuş olsa da bu durumun süreklilik arz etmemesi, bölgedeki doğum kontrol ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalmaktadır. Doğum kontrol araçlarının düzensiz dağıtımı, bölgedeki kadınların sağlık sorunları yaşamasına neden olmaktadır.
Hatay’da Artan Adölesan Gebelikler
Deprem sonrası Hatay’da adölesan gebelik oranlarında bir artış gözlemlenmiştir. Ancak, bu artışa dair resmi veriler mevcut değildir. Adölesan gebeliklerin suç teşkil etmesi nedeniyle bu tür vakalar resmi kayıtlara yansımamaktadır. Adölesan gebelikler genellikle sağlık merkezlerine bildirilmemekte ve bu durumun resmi verilerle desteklenmesi mümkün olmamaktadır. Bölgede aile hekimleri ve sağlık personelinin yetersizliği, adölesan gebeliklerin takibini ve raporlanmasını zorlaştırmaktadır. Ayrıca, sağlık personelinin büyük bir kısmının istifa etmiş veya bölgeden ayrılmış olması, sağlık hizmetlerinin sunumunu daha da karmaşık hale getirmektedir.
Hatay’ın doğurganlık oranı, Türkiye ortalamasının üzerindedir. 2023 itibarıyla Hatay’ın doğurganlık oranı 2,5 çocuk/ kadın seviyelerinde olup, bu oran ülke ortalaması olan 1,9’un üzerindedir. Deprem sonrası adölesan gebelik oranlarındaki artış, bu yüksek doğurganlık oranını daha da karmaşık hale getirmiştir. Yüksek doğurganlık oranları, mevcut sağlık sisteminin üzerindeki yükü artırmakta ve adölesan gebeliklerin yönetimini zorlaştırmaktadır.
Adana’da Doğum Kontrol Araçlarına Erişim Sorunları
Adana’nın merkez ilçelerinde son üç yıldır doğum kontrol araçları temin edilememektedir. Bu durum, halk sağlığı açısından önemli bir sorun teşkil etmektedir. Sadece belirli aralıklarla kondom tedariki yapılmakta olup bu durum doğum kontrol yöntemlerine erişimde ciddi bir eksiklik yaratmaktadır. Adana’daki bu eksiklik, bölgedeki üreme sağlığı hizmetlerini olumsuz etkilemekte ve doğurganlık oranlarının yönetilmesini zorlaştırmaktadır.
Adana’da adölesan gebelik oranı binde bir olarak kaydedilmiştir. Bu düşük oran, doğum kontrol araçlarına erişim zorluklarına rağmen adölesan gebeliklerin nispeten nadir olduğunu göstermektedir. Adana’nın doğurganlık oranı, Türkiye ortalamasına yakın olup 2,0 çocuk/kadın seviyelerindedir. Ancak, doğum kontrol araçlarına erişimdeki eksiklikler, bu oranların daha da kötüleşmesine yol açabilecek bir potansiyel risk oluşturmaktadır.
Sonuçlar ve Öneriler
Sonuç olarak, hem Hatay hem de Adana illerinde sağlık hizmetlerine erişim ve doğum kontrol araçlarına ulaşım konularında ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Hatay’daki sağlık hizmetlerinin yetersizliği ve adölesan gebelik oranlarındaki artış, bölgedeki sağlık sisteminin iyileştirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Deprem sonrası yaşanan sağlık hizmetleri krizi, bölgedeki sağlık altyapısının güçlendirilmesi ve personel eksikliklerinin giderilmesi gerektiğini göstermektedir.
Adana’daki doğum kontrol araçlarına erişim eksiklikleri de halk sağlığı açısından büyük bir sorun teşkil etmektedir. Doğum kontrol araçlarına düzenli ve yeterli tedarik sağlanmalı ve doğum kontrol yöntemlerinin çeşitlendirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, adölesan gebelik oranlarının düşürülmesi için eğitim ve bilinçlendirme kampanyaları düzenlenmeli, gençlere yönelik üreme sağlığı hizmetleri artırılmalıdır.
Bölgedeki sağlık kurumlarının kapasiteleri güçlendirilerek, doğum kontrol hizmetlerinin erişilebilirliği ve kalitesi artırılmalıdır. Sağlık hizmetlerinin sürekliliğini sağlamak ve adölesan gebelik oranlarını düşürmek için stratejik planlamalar yapılmalı ve sağlık hizmetlerinin erişilebilirliği iyileştirilmelidir. Deprem sonrası yaşanan sağlık sorunlarının çözülmesi, hem bölge halkının sağlığının korunması hem de sağlık hizmetlerinin etkin bir şekilde sunulması açısından kritik öneme sahiptir.
Fotoğraf: DICSON