[voiserPlayer]
Devletin Aile Planlaması Politikaları Projesi’nin geçtiğimiz ay yayınlanan ilk saha çalışmasında TÜİK’in açıkladığı 2022 yılı Canlı Doğum İstatistikleri’ne göre Türkiye’nin en doğurgan ili olan Şanlıurfa ve İstanbul’daki Aile Sağlığı Merkezlerinin doğum kontrol kiti stok durumuna yakından bakmış ve her iki ildeki doğum kontrol yoksulluğu sorununu ele almıştık. Projenin ikinci saha çalışmasında 2022 yılı Canlı Doğum İstatistiklerine göre Türkiye’nin en doğurgan beşinci ili olan Gaziantep, Kilis ve Diyarbakır örneklemli bir Güneydoğu bölgesi taraması yapıldı. İllerdeki mevcut durum sırasıyla şöyle:
Gaziantep: Gaziantep’te 2022 yılında 40 bin 749 canlı doğum gerçekleşti. Gaziantep bu oranla en fazla canlı doğumun gerçekleştiği iller arasında 5. sırada yer aldı. Kentte nüfusun yüzde 36,7’sini çocuk nüfusu oluşturuyor. Toplam çocuk nüfusu 790 bin 77 olan Gaziantep çocuk nüfus oranının en yüksek olduğu 10. il. İl genelinde doğum kontrol kitlerinin durumunu sorgulamak için nüfus ve demografik özelliklerine bakılarak Şehitkâmil, Şahinbey ve Nizip örneklemli bir veri taraması yapıldı. İlçelerdeki mevcut durum sırasıyla şöyle:
Şahinbey: İlçe genelindeki birçok Aile Sağlığı Merkezinin internet üzerindeki iletişim bilgilerinin İstanbul’un aksine güncel olduğu görüldü. İlçede bulunan Aile Sağlığı Merkezlerinden beşi ile görüşüldü. Bu merkezlerden birinden bilgi alınamadı, dört merkezde görüşülen yetkililer ise ellerinde doğum kontrol kiti bulunduğunu belirtti. Bu görüşmelerde yaş ve medeni hal bilgisi sorulmadı.
Şehitkâmil: İlçe genelindeki Aile Sağlığı Merkezlerinin internet üzerindeki erişim bilgilerinin güncel olduğu görüldü. İlçede bulunan Aile Sağlığı merkezlerinden dördü ile görüşüldü üç merkez yetkilisi telefonda bilgi verilemeyeceğini belirtti, bir merkezde doğum kontrol kitinin mevcut olduğu görüldü. Bu görüşmelerde yaş ve medeni hal bilgisi sorulmadı.
Nizip: İlçede bulunan merkezlerden yalnızca biriyle görüşme sağlanabildi. Görüşülen merkez yetkilisi “telefonda bilgi verilmediğini bunun sebebinin bazı vatandaşların doğum kontrol haplarını kötü amaçla (aile planlaması yapmak için) kullandığını ve bu sebeple aile planlaması yapan hastaları ayırt edemediklerini” ifade etti. Bu görüşmede yaş ve medeni hal bilgisi sorulmadı.
Gaziantep’te Olan Kit Kilis’te Yok
Kilis: TÜİK’in açıkladığı 2022 yılı Canlı Doğum İstatistiklerine göre Kilis’te 2022 yılında toplam doğurganlık hızının 2.00 olduğu görülüyor. Yani ilde yaşayan kadınlar ortalama iki çocuk sahibi oluyor. Kilis Türkiye’de en fazla Suriyeli nüfusunun olduğu illerden biri. Kentte 237 bin Suriyeli yaşıyor.
Kilis’te il merkezinde bulunan dört Aile Sağlığı merkezi ile görüşüldü. İlde bulunan tek Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi (AÇSAP) ise telefonlara yanıt vermedi. Görüşülen merkez yetkilileri ise ellerinde 3 senedir doğum kontrol hapı ve kiti bulunmadığını ve tedarik süresinin belirsiz olduğunu belirtti.
Diyarbakır’a Dört Senedir Doğum Kontrol Aracı Dağıtılmıyor
TÜİK’in hazırladığı 2022 yılı doğum istatistiklerine göre 2022 yılında Diyarbakır’da 35 bin 431 canlı bebek dünyaya geldi. Diyarbakır’da 2017-2022 yılları arasında doğan canlı bebek sayısı ise şöyle:
2017: 43 bin 562 (Yüzde 3,13)
2018: 41 bin 781 (Yüzde 2,97)
2019: 39 bin 846 (Yüzde 2,79)
2020: 36 bin 986 (Yüzde 2,55)
2021: 37 bin 213 (Yüzde 2,54)
2022 35 bin 431 (Yüzde 2,42)
İlde yaşayan ve Diyarbakır Aile Hekimleri Derneği üyesi olan bir hekimle yaptığımız görüşmede il genelinde dört sene önce ilk olarak doğum kontrol kitlerinin bakanlık tarafından düzensiz temin edilmeye başlandığını, ancak son üç senedir ilde bulunan hiçbir Aile Sağlığı Merkezine kit tedariki yapılmadığı ifade edildi.
Yapılan veri taramasının sonuçlarına bakıldığında Gaziantep’te diğer illere kıyasla doğum kontrol kitinin bulunduğu görülüyor. Ancak Sağlık Bakanlığı’nın Gaziantep’e gönderdiği kitleri özellikle sığınmacı nüfusu çok yüksek olan Kilis’e ve Diyarbakır’a temin etmemesi bir soru işareti olarak duruyor. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın Mart ayında yaptığı açıklamaya göre bugüne kadar kayıtlı olarak hastanelerde 754 bin Suriyeli bebek dünyaya geldi. Ancak kayıt dışı rakamların çok daha fazla olduğu iddia ediliyor.
Sadece Aile Sağlığı Merkezlerinde değil, göçmen sağlığı merkezlerine de kit dağıtımı yapılmıyor. İktidarın üç çocuk ısrarı göçmen kadınların da sağlığını etkiliyor. Sosyal devlet anlayışına göre devlet; bireylere asgari gelir güvencesi veren, onları toplumsal risklere karşı koruyan, sosyal güvenlik olanağı sağlayan ve yurttaşların tümüne eğitim, sağlık, barınma gibi hizmetleri sunan bir mekanizmadır. Devlet, elindeki yetkileri kullanarak vatandaşlarının hayat tarzına müdahale edemez.
Fotoğraf: Drew Hays