Daktilo 1984Daktilo 1984
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • E-Bültene Abone Ol
    Facebook Twitter Instagram Telegram
    Twitter Facebook YouTube Instagram WhatsApp
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Destek Ol Abone Ol
    • İZLE
      • Çavuşesku’nun Termometresi
      • Varsayılan Ekonomi
      • 2’li Görüş
      • İki Savaş Bir Yazar
      • Yakın Tarih
      • Mayhoş Muhabbetler
      • Tümünü Gör
    • OKU
      • Yazılar
      • Röportajlar
      • Çeviriler
      • Asterisk2050
      • Yazarlar
    • DİNLE
      • Çerçeve
      • Zedcast
      • Tuhaf Zamanların İzinde
      • SenSensizsin
      • Tümünü Gör
    • D84 FYI
      • Hariçten Gazel
      • Avrupa Gündemi
      • ABD Gündemi
      • Altüst
    • D84 INTELLIGENCE
      • Kitap Yorum
      • Göç Sorunu
      • Başkanlık Sistemi Projesi
      • Devlet Kapasitesi Liberteryenizmi
      • Herkes için Siyaset Bilimi
      • Yapay Zeka
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Anasayfa » Deprem Sonrasında Borsada Neler Yaşandı?
    Bültenler

    Deprem Sonrasında Borsada Neler Yaşandı?

    Caner Gerek20 Şubat 20236 dk Okuma Süresi
    Paylaş
    Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp

    [voiserPlayer]

    Ekonomos Haftalık Ekonomi ve Finans Bülteni (13-19 Şubat 2023)

    Türkiye tarihinin en zorlu haftalarından birinin yaşandığı 6 Şubat depremi ile birlikte piyasa aktörleri ve yatırımcılar borsadaki gelişmeleri de yakından takip etmek durumunda kaldı. Bunun başlıca nedeni ise bu tarihi derecede büyük doğal afette binlerce insan enkaz altında iken borsanın işlemlere ilk günden itibaren açılmasıydı. Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) verilerine göre deprem bölgesindeki yatırımcı sayısı 381 bin, yani yaklaşık olarak toplam yatırımcı sayısının yüzde 10’u. Bu hisse senedi yatırımcılarının piyasaya deprem günü ve sonrasındaki süreçte erişmesi pek mümkün değildi. Bu yönüyle bakıldığında oldukça adaletsiz bir durum vardı. Fakat sorun olan sadece bu bölgedeki insanların erişememesi değildi. Aynı zamanda bölge dışındaki yatırımcıların büyük bir çoğunluğunun da deprem nedeniyle borsayla ilgilenmeye ne vakti ne de motivasyonu vardı. Ülkede bu kadar büyük bir facia yaşanırken bu şekilde borsada sert düşüşü önlemek için alınan ufak önlemlerle işlemlerin açılması tepkilere yol açtı. Piyasa açık tutularak bir tarafta yardım çalışmaları varken bir tarafta birilerinin borsada hisse alıp satmasının yolu açıldı.

    Borsaların kapanması çok nadiren görülen bir durumdur zira borsayı kapattığınızda nakit akışındaki sıkıntılar şirketlere ve yatırımcılara büyük zararlar verebilir. Çünkü nakit planlamaları borsadaki varlıklara göre yapılır ve burayı kapattığınızda zincirleme şeklinde likidite problemi ortaya çıkabilir. O nedenle istisnai durumlar haricinde borsa açık tutulmaya çalışılır. 6 Şubat depremi ise rahatlıkla bu istisna günlerden biri olarak kabul edilecek bir gün iken bu yapılmadı. Borsanın açık ya da kapalı kalması kararını ise bilinenin aksine yönetim kurulunda Prof. Dr. Erişah Arıcan ve Fahrettin Altun gibi isimlerin bulunduğu Borsa İstanbul A.Ş. veriyor. Anonim şirket olarak ilk beş gün için Borsa İstanbul A.Ş. verirken uzaması durumunda Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) devreye giriyor.

    Borsa İstanbul tepkilere rağmen Salı günü de işlemlere açıldı. Fakat Salı gününün farkı borsadaki düşüşün ilk güne göre çok daha sert olması idi. Pazartesi günü endeks yüzde 1,35 oranında düşerken Salı günkü düşüş yüzde 8,62 idi ki bu birçok hissenin taban olması manasına geliyordu. Tepkiler devam etmesine rağmen hisse senedi piyasası Çarşamba günü de açıldı ve endeks günün daha ilk saatinde iki kez devre kesti ve kayıplar yüzde 7’ye ulaştı. Bu noktada ise nihayet kapanma kararı alındı ve borsa işlemlere kapatıldı. Çarşamba günü yapılan işlemler de iptal edildi. Üç günün tüm işlemleri iptal edilsin tepkileri ise muhtemelen teknik nedenlerle karşılık bulmadı ve sadece Çarşamba gününün işlemleri ile sınırlı kaldı. Hisse senedi piyasası 15 Şubat Çarşamba gününe kadar kapalı kaldı. Böylelikle karar vericiler depremin ilk üç gününde kapatmayı düşünmedikleri borsayı dördüncü, beşinci, sekizinci ve dokuzuncu günlerde kapatarak kendi yarattıkları sorunu çözmüş(!) oldular.

    Tartışma yaratan kararlar ilk hafta ile sınırlı kalmadı. Borsa ikinci hafta Çarşamba gününe kadar kapatılmıştı ama kapanmadan önceki son iki gün oldukça sert düşmüş olması sert düşüşlerin devam edeceği yönünde beklentilere neden oldu. Olası sert düşüşlere karşı önlemler getirilmeye başlandı. Bu önlemler olası satışları azaltmaya ve bir yandan da satışlara karşı bir talep ortamı oluşturarak bu satışlara karşılık verme yönünde idi. Talep tarafında alınan önlemlerden birisi Bireysel Emeklilik Sistemi’nde (BES) devlet katkısının yatırıldığı fonların borsaya yatırılabilecek kısmının yüzde 10’dan yüzde 30’a çıkarılması oldu. Tek hisseye yatırım tavanı da yüzde 1’den yüzde 5’e yükseltildi. Böylelikle BES fonlarının daha fazla hisse senedi almasının yolu açıldı. Böylelikle hem BES fonlarının daha fazla getiri sağlamasının hem de kısa süre içerisinde hisse senedi piyasasında BES fonlarının alım yönlü işlem yapmasının önü açıldı. İkinci bir talep artırıcı uygulama ise şirketlerin geri alım programı uygulamasını teşvik etmek oldu. Geri alım programından kasıt halka açık şirketlerin piyasadan kendi hisselerini geri alması durumudur. Bunun için ise hisse geri alımlarında yüzde 15 olan stopaj vergisi kaldırıldı. Görünen tarafta bu teşvik uygulanırken muhtemelen şirketlere bu yönde baskı da yapıldı ve birçok şirket geri alım programı başlattığını açıkladı. Ayrıca Türkiye Varlık Fonu’nun da piyasayı destekleyecek şekilde işlemler yapacağı açıklandı.

    Hisse talebi artırılmaya çalışılırken satış tarafını azaltmaya çalışacak caydırıcı önlemler de alındı. Bunlardan birisi algoritmik işlemlerde yaşanan işlem sıklığının azaltılması için hisse başı işlem oranına sınırlama getirmek oldu. Ayrıca sınır aşıldığında alınan ücret ise artırıldı. Böylece algoritmik işlemler sınırlandırılmış oldu. Algoritmik işlemler özellikle satışlar başladığında bu satışların derinleşmesine yol açmakta ve endeksteki kayıpları artırmakta. Teknik bir konu olan bazı emir iptalleri de yasaklandı.

    Yukarıda sayılan önlemlere bakıldığında aslında sermaye piyasaları açısından olumlu bulunacak birçok yön sayabiliriz. Örneğin, piyasasının sert düşüşünü önleme çabası başlıca bir örnektir. BES fonlarının bir dönem tuhaflığı olarak getirisi düşük devlet tahvilleri yerine uzun dönemli hisse senedi tutması bu fonların getirisini uzun dönemde artıracaktır, bu da başka bir olumlu yanı. Fakat bütün bunların on binlerce insanın hayatını veya yakınını kaybettiği, halkın travmatize olduğu, deprem bölgesinde yaşanan acil ihtiyaçların devam ettiği ve bunların bir ekonomik maliyetinin olduğu bir deprem sonrası yapılması oldukça tartışmalı. Bu kadar büyük acılar ve ekonomik sorunlar yaşanırken hisse senedi piyasasını bu kadar ayakta tutmaya çalışmak ekonomik rasyonaliteden uzak davranışlar içeriyor. Hisse senedi piyasasına bu kadar müdahale etmek bu dönemde sağlıklı bir uygulama değil. Hisse senedi piyasası, düşmemesi gereken, sürekli belirli bir seviyelerde tutulması gereken bir piyasa değil. Piyasalar iki yönlüdür ve bu yönlerden birisi de aşağıdır. Ülkede bu kadar büyük bir deprem yaşanmışsa hisse senedi piyasasında satışlar normaldir, sadece belirli bir süre kapalı tutmak sağlıklı fiyat oluşumu için yeterli iken hem bunu yapmayıp hem de sonrasında bu piyasayı düşürmemeye çalışmak, fiyatların sağlıklı oluşumunu engeller. İşlem yapan insanları da bol bol hataya sürükler. Geçen hafta bir ara deprem önceki endeks seviyesinin geçildiğini bile görmüştük.

    Başka bir açıdan bakıldığında ise diğer bir sorun ekonomik kaynakların dağılımının oldukça tartışılacak bir biçimde yapılması. Ekonomik kaynaklar kısıtlıdır ve iktisadi rasyonalite bu kısıtlı kaynakların optimal dağılımını sağlamaya çalışır. Ülkede bu kadar büyük bir ekonomik yıkım varken ve bu yıkım kaynaklı acil ekonomik ihtiyaçlar doğmuşken kaynakları hisse senedi piyasasına seferber etmek rasyonalite ile uyuşmayan, anlaması zor bir davranıştır. Bu kaynakların fırsat maliyetine ne kadar bakıldığı, başka yerlerde kullanmanın faydası ne olurdu soruları çok muhtemelen sorulmadan hisse senedi piyasasına yönlendirilmeye çalışıldı. Bu davranışı açıklayabilecek en önemli motivasyon seçim öncesi dönemde hisse senedi piyasasını, bu piyasada artan yatırımcı sayısı düşünüldüğünde, ayakta tutarak seçmeni memnun etmek gibi gözükmekte. Böylesi bir deprem döneminde bile bu motivasyonun ülke ekonomisinin ne kadar yararına olduğu zaten herhalde çok açıktır. Sonuç itibarıyla deprem sonrası ilk iki haftada hisse senedi piyasasında yaşananlar kurumların geldiği zafiyet noktasını bir kez daha göz önüne sererken, iktidarın gelecek dönemlerde bir “case study” olacak kadar gerçeklerden koptuğunu ve yönetim kapasitesi eksikliğini göstermektedir.

    Deprem Ekonomi Ekonomos Haftalık Ekonomi ve Finans Bülteni
    Paylaş Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp
    Önceki İçerikVolkan Aslan: Savaş dışındaki bir sebeple seçimlerin ertelenmesi, anayasadaki hüküm gözetildiğinde mümkün değil
    Sonraki İçerik Ne Fatih’in ne Atatürk’ün Emaneti, Yepyeni Bir Ülke İhtiyacı!

    Diğer İçerikler

    Bültenler

    Dünya Gündemi: ABD-AB Gümrük Müzakereleri, Rusya’dan Ukrayna’ya Yeni Hava Saldırısı, Venezuela Seçimleri

    27 Mayıs 2025 Bahadır Çelebi
    Bültenler

    Dünya Gündemi: Trump’ın Körfez Turu, ABD-Çin Ticaret Savaşlarında Geçici Ateşkes

    13 Mayıs 2025 Bahadır Çelebi
    Bültenler

    ABD Gündemi: Trump’ın İlk 100 Günü, Sol Muhalefet Meydanlarda, Kamuda Tasfiyeler, Mineral Anlaşması

    10 Mayıs 2025 Emrullah Özdemir

    Yorumlar kapalı.

    Güncel İçerikler

    Yeni Anayasa Yeni Türkiye Demek Değil

    30 Mayıs 2025 Yazılar Armağan Öztürk

    Komünizmin Rıza Nur’u: Aclan Sayılgan

    28 Mayıs 2025 Yazılar Kadir Serkan Selçuk

    Dünya Gündemi: ABD-AB Gümrük Müzakereleri, Rusya’dan Ukrayna’ya Yeni Hava Saldırısı, Venezuela Seçimleri

    27 Mayıs 2025 Bültenler Bahadır Çelebi

    Krizler Çağında Umut Ekmek: Gençler Gıdanın Geleceğini Geri Alıyor

    26 Mayıs 2025 Yazılar Elif Menderes

    E-Bültene Abone Olun

    Güncel içeriklerden ilk siz haberdar olun




    Archives

    • Mayıs 2025
    • Nisan 2025
    • Mart 2025
    • Şubat 2025
    • Ocak 2025
    • Aralık 2024
    • Kasım 2024
    • Ekim 2024
    • Eylül 2024
    • Ağustos 2024
    • Temmuz 2024
    • Haziran 2024
    • Mayıs 2024
    • Nisan 2024
    • Mart 2024
    • Şubat 2024
    • Ocak 2024
    • Aralık 2023
    • Kasım 2023
    • Ekim 2023
    • Eylül 2023
    • Ağustos 2023
    • Temmuz 2023
    • Haziran 2023
    • Mayıs 2023
    • Nisan 2023
    • Mart 2023
    • Şubat 2023
    • Ocak 2023
    • Aralık 2022
    • Kasım 2022
    • Ekim 2022
    • Eylül 2022
    • Ağustos 2022
    • Temmuz 2022
    • Haziran 2022
    • Mayıs 2022
    • Nisan 2022
    • Mart 2022
    • Şubat 2022
    • Ocak 2022
    • Aralık 2021
    • Kasım 2021
    • Ekim 2021
    • Eylül 2021
    • Ağustos 2021
    • Temmuz 2021
    • Haziran 2021
    • Mayıs 2021
    • Nisan 2021
    • Mart 2021
    • Şubat 2021
    • Ocak 2021
    • Aralık 2020
    • Kasım 2020
    • Ekim 2020
    • Eylül 2020
    • Ağustos 2020
    • Temmuz 2020
    • Haziran 2020
    • Mayıs 2020
    • Nisan 2020
    • Mart 2020
    • Şubat 2020
    • Ocak 2020
    • Aralık 2019
    • Kasım 2019
    • Ekim 2019
    • Eylül 2019
    • Ağustos 2019
    • Temmuz 2019
    • Haziran 2019
    • Mayıs 2019
    • Nisan 2019
    • Mart 2019

    Categories

    • Asterisk2050
    • Bültenler
    • Çeviriler
    • D84 INTELLIGENCE
    • EN
    • Forum
    • Özetler
    • Podcast
    • Röportajlar
    • Uncategorized
    • Videolar
    • Yazılar
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    İçerik
    • Yazılar
    • Podcast
    • Forum
    • Röportajlar
    • Çeviriler
    • Özetler
    • Bültenler
    • D84 INTELLIGENCE
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    Sosyal Medya
    • Twitter
    • Facebook
    • Instagram
    • Youtube
    • LinkedIn
    • Apple Podcast
    • Spotify Podcast
    • Whatsapp Kanalı
    Kurumsal
    • Anasayfa
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • Yazarlar
    • İçerik Sağlayıcılar
    • Yayın İlkeleri ve Yazım Kuralları
    © 2025 DAKTİLO1984
    • KVKK Politikası
    • Çerez Politikası
    • Aydınlatma Metni
    • Açık Rıza Beyanı

    Arama kelimesini girin ve Enter'a tıklayın. İptal etmek için Esc'ye tıklayın.

    Çerezler

    Sitemizde mevzuata uygun şekilde çerez kullanılmaktadır.

    Fonksiyonel Her zaman aktif
    Sitenin çalışması için ihtiyaç duyulan çerezlerdir
    Preferences
    The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
    İstatistik
    Daha iyi bir kullanıcı deneyimi sağlamak için kullanılan çerezlerdir The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
    Pazarlama
    Size daha uygun içeriklerin iletilmesi için kullanılan çerezlerdir
    Seçenekleri yönet Hizmetleri yönetin {vendor_count} satıcılarını yönetin Bu amaçlar hakkında daha fazla bilgi edinin
    Seçenekler
    {title} {title} {title}