Modern yönetişimin en temel sorunlarından biri, iddialı plan ve stratejilerin kâğıt üzerinde kalmasıdır. Oysa gerçek dönüşüm, planın eyleme, izlemeye ve değerlendirmeye dönüştüğü noktada başlar. Türkiye’de yerel eşitlik eylem planları bir süredir gündemde olsa da İzmit Belediyesi bu alanda nadir görülen bir liderlik sergiliyor.
İzmit Belediyesi, 2 Kasım 2021 tarihinde belediye meclisinde oy birliğiyle aldığı karar doğrultusunda, 18 Kasım 2021’de Avrupa Yerel Yaşamda Kadın-Erkek Eşitliği Şartı’nı (CEMR) imzaladı. Böylece belediye, toplumsal cinsiyet eşitliğini yalnızca bir hedef değil, somut bir politika ve yükümlülük olarak benimsedi. Bu imza, İzmit’in eşitlik yolculuğunda dönüm noktası oldu.
Bu yazıda, İzmit’in yerel eşitlik modelini üç temel ilke üzerinden ele alacağım: katılımcılık, kapsayıcılık ve şeffaflık. Ayrıca 2025–2027 Yerel Eşitlik Eylem Planı (YEEP) hazırlık sürecinde ortaya çıkan verilerin ışığında İzmit modelinin Türkiye açısından ne anlama geldiğini tartışacağım.
Katılımcılık: Yönetimi Vatandaşla Buluşturmak
Bir eylem planının başarısı, o planın hazırlanma sürecine ne kadar çok paydaşın dahil edildiğiyle doğrudan ilişkilidir. İzmit Belediyesi, YEEP’i hazırlarken bu ilkeyi temel aldı. Haziran–Kasım 2024 arasında yürütülen hazırlık döneminde, belediye yönetimi geniş katılımlı bir istişare süreci yürüttü.
Başkan yardımcısı, meclis üyeleri, muhtarlar ve müdürlük temsilcilerinden oluşan bir Çekirdek Ekip kurularak sürecin içeriden sahiplenilmesi sağlandı. Bununla birlikte, yalnızca kurum içi bir çalışma yürütülmedi. STK’lar, kamu kurumları, baro, meslek odaları ve sendikalarla iki ayrı çalıştay düzenlendi. Ayrıca belediye personeli ve dış paydaşlarla odak grup görüşmeleri yapıldı. Eğitim, sağlık, istihdam, şiddetle mücadele ve karar alma mekanizmalarına katılım gibi konularda farklı görüşler toplandı.
Bu katılımcı süreç, planın yalnızca masa başında değil, kentin tüm dinamikleriyle birlikte şekillendiğini kanıtladı. Uygulama aşamasında da “İzmit Gönüllüleri” ve “Halk Günü” gibi oluşumlarla halkın yönetime katılımı artırıldı.
Kapsayıcılık: Kimseyi Geride Bırakmamak
İzmit’in eşitlik modeli, “kimseyi geride bırakmama” ilkesine dayanıyor. YEEP’in ilk altı aylık izleme raporları, hizmetlerin kadınlardan çocuklara, yaşlılardan engelli bireylere kadar toplumun her kesimini kapsadığını ortaya koyuyor.
- Kadınlar ve aileler: Kadın girişimcileri desteklemek amacıyla kurulan İzmir Belediyesi Kadın Girişimcilik Merkezi (İZGİM) atölyelerinden 90 kadın girişimci yararlandı. İzmit Çarşısı’nda kayıtlı 239 üreticinin 219’unu kadınlar oluşturuyor. El emeği stantlarında 136 kadının ürettikleri ürünleri pazarlamasına imkân sağlandı. “Anne Taksi” hizmetiyle annelerin hastane randevularına ücretsiz ulaşım imkanı sunuldu.
- Engelli bireyler: Otizm Spor ve Yaşam Evi’nde 60 otizmli bireye özel destek verildi. “Engelsiz Taksi” hizmetinden 316 engelli vatandaş yararlandı. Yüksek maliyetli medikal malzemeler 134 haneye ulaştırıldı.
- Yaşlılar ve çocuklar: Alzheimer Yaşam Evi’nden 36 birey, Asırlık Çınar Evleri’nden 362 yaşlı faydalandı. Çınar Akademi’de YKS ve LGS öğrencilerine yönelik destek programları, deneme sınavları ve seminerler düzenlendi.
- Hassas durumlar: Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi’nden yönlendirilen ve koruma kararı bulunan kadınlara sosyal yardımlarda öncelik verildi.
Bu örnekler, kapsayıcılığın yalnızca bir ilke değil, somut hizmetlere dönüşen bir politika olduğunu gösteriyor.
Şeffaflık: Hesap Verilebilir Bir Yönetişim
Eşitlik politikalarının toplumda karşılık bulabilmesi için şeffaflık olmazsa olmaz. İzmit Belediyesi, sürecin her aşamasında verileri kamuoyuyla paylaştı. Örneğin, belediye personelinde kadın temsilinin yıllar içindeki artışı düzenli olarak açıklandı.
2019’dan itibaren kadın personel oranı %15’ten %21’e yükseldi. Belediye başkanı dahil 6 başkan yardımcısından 4’ü kadın, 37 meclis üyesinden 19’u kadın. Ayrıca 102 muhtardan 12’si kadın. 32 müdürlüğün 10’u kadınlar tarafından yönetiliyor. 10 Mayıs 2022’de belediye meclisinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Komisyonu kuruldu.
YEEP’in 6 aylık periyotlarla izleneceği ve yıllık “Eşitlik İzleme Raporları” yayımlanacağı taahhüt edildi. Belediye meclis toplantılarının sosyal medyadan canlı yayınlanması ve gündemlerin halka açık duyurulması, şeffaflığın en görünür örneklerinden.
2025–2027 Yerel Eşitlik Eylem Planı
İzmit Belediyesi, 2025–2027 dönemini kapsayan yeni YEEP’i 7 tematik alanda hazırladı:
- Eğitim ve toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığı
- Sağlık hizmetlerine erişim
- İstihdam ve ekonomik güçlenme
- Toplumsal cinsiyet temelli şiddetle mücadele
- Karar alma mekanizmalarına katılım
- Kentsel hizmetlere erişim
- Kurumsal kapasitenin güçlenmesi
Bu tematik alanlar, saha çalışmaları ve paydaş toplantılarıyla şekillendi. Örneğin, odak grup görüşmeleri ve anketlerde kadınların en çok dile getirdiği sorunlar arasında istihdam olanaklarının sınırlılığı, bakım hizmetlerinin yetersizliği ve şiddetle mücadelede kurumsal boşluklar öne çıktı.
Öne Çıkan Bulgular
- Kadınların işgücüne katılımını engelleyen en önemli faktör, bakım hizmetlerinin yetersizliği oldu.
- Kamusal alanlarda bebek bakım ünitelerinin eksikliği ailelerin günlük yaşamını zorlaştırıyor.
- Engelli bireylerin belediye hizmetlerine erişiminde altyapı sorunları tespit edildi.
- Kadınların siyasete katılım oranı Türkiye ortalamasının üzerinde olsa da (%19), eşit temsilden hâlâ uzak.
Bu veriler, İzmit’in yeni planında öncelikleri belirledi: kadın istihdamının artırılması, bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması, engelliler için erişilebilirlik standartlarının geliştirilmesi ve kamusal alanlarda kadın ve çocuk dostu uygulamaların güçlendirilmesi.
İzmit Modeli Türkiye’ye Ne Söylüyor?
İzmit Belediyesi’nin deneyimi, yerel yönetimlerin toplumsal cinsiyet eşitliği alanında nasıl öncü olabileceğini gösteriyor. Bu model, birkaç açıdan dikkat çekici:
- Plan–uygulama–izleme zinciri: Pek çok belediyede planlar hazırlanıyor ancak izlenmiyor. İzmit, izleme komitesi ve yıllık raporlarla bu döngüyü kurumsallaştırıyor.
- Somut hizmetler: Eşitlik, yalnızca söylemde değil; “Anne Taksi” ya da “Engelsiz Taksi” gibi günlük hayatı dönüştüren hizmetlere yansıyor.
- Katılımcılık: Çalıştaylar, odak grup toplantıları ve anketlerle vatandaşın sesi planın içine yerleştiriliyor.
- Sürdürülebilirlik: Komisyonlar ve rapor mekanizmalarıyla eşitlikçi bakış açısı belediyenin kurumsal yapısına işleniyor.
Bu nedenlerle İzmit modeli, sadece kendi yurttaşları için değil, Türkiye’deki diğer yerel yönetimler için de ilham verici bir referans noktası niteliğinde.
Sonuç
İzmit Belediyesi’nin yerel eşitlik çalışmaları, toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelesinin yalnızca merkezi politikalarla değil, yerel düzeyde de etkili bir şekilde yürütülebileceğini gösteriyor. Katılımcılık, kapsayıcılık ve şeffaflık ilkeleriyle hazırlanan YEEP, eşitliği bir kâğıt parçasından çıkarıp kentin dokusuna işleyen bir değere dönüştürüyor.
Türkiye’de pek çok belediye için İzmit’in bu deneyimi, “eşitlikçi belediyecilik” yolunda güçlü bir ilham kaynağı olabilir. İzmit’in eşitlik yolculuğu, yalnızca bir kent hikâyesi değil; aynı zamanda demokratik, kapsayıcı ve adil bir yerel yönetişimin mümkün olduğuna dair umut verici bir örnektir.
Kaynakça
İzmit Belediyesi 2025-2027 Yerel Eşitlik Eylem Planı (Danışman: Dr. Ayşe Kaşıkırık)