Tarihin ince detaylarını bir fotoğraf karesinde görmek istediğim anlarda Edward John Poynter’ın resimlerine uzunca dalarken bulurum kendimi. Kendisi 1850-60’lı yılların İngiltere’sinde fotoğraf karesini andıran çizimleriyle nam salmış bir ressamdır. Ressamlığın yanında Kraliyet Akademisi başkanlığı görevini de yürütmüştür. Din ve mitoloji tablolarının ana temalarındandır. Psyche, Andromeda, Periler, Orpheus ve Eurydice karakterlerine yer verdiği bu başyapıtlar, mitolojinin ve tarihin en merak edilen konularını barındırır ve tabloların detayları sizi o büyülü anlara götürür. Tarih ve büyülü anlar demişken belki de detayları üzerinde en çok çalıştığı “Saba Melikesi’nin Kral Süleyman’ı Ziyareti” tablosundan bahsetmeden olmaz.
Tabloya ilk baktığınızda birçok sembolün size göz kırptığını hissedebilirsiniz. Bu semboller resmin çok doğru noktalarına yerleştirilmiş ve gözün, tablonun 4 köşesini de taramasına imkan yaratmıştır. Bunlardan üstün körü bahsetmemiz gerekirse tablonun 4 önemli köşesi olarak: Sol altta Saba Melikesini selamlayan 3 kişi, sağ alt köşede bir tavus kuşu, sağ üstte Kral Süleyman’ı ortalayan iki altın renkli sütun ve sol üst köşede ön hizadaki yedi kırmızı sütun…
Bu dört nokta tablonun ortasındaki iki önemli figürün anlaşılması için adeta bir pusula görevi görür. Köşelerdeki destekleyici figürlerin neden ana karakterler kadar önemli olduğunu detaylarıyla inceleyeceğiz.
Öncelikle ana karakterlere bakacak olursak Kral Süleyman 4. basamakta sağ elini, Saba Melikesi nam-ı diğer Belkıs’a uzatıp onu selamlamaktadır. Belkıs ise 2. basamakta Kral Süleyman gibi sağ elini açarak Kral Süleyman’ın selamına karşılık vermektedir. Bu iki ana karakterin de giysileri için ressamın aynı tonları tercih ettiği görülür.
Hikaye
Saba Melikesi nam-ı diğer Belkıs günümüz Habeşistan topraklarında yer alan Saba Krallığı’nın kraliçesidir. Dönemin en zengin krallığından birini yönettiği yıllarda hakkında çokça şey duyduğu Kral Süleyman’ı Kudüs’teki sarayında bir gün ziyaret etmek ister. Kral Süleyman’ın bilgeliği ve zenginliği kilometrelerce ötedeki krallığında ses getirmiştir. Kraliçe, elinde hazırladığı sorularıyla kralın bilgeliğini gidip kendisi bizzat test etmek için yola çıkar.[1]
Kral Süleyman, Belkıs’ın sorduğu her soruya bilgelikle cevap verir ve Kraliçe’nin duyduklarını doğrular. Bunun üzerine Saba Kraliçesi Belkıs, Kral Süleyman’a 120 talent altın ve değerli taşlar vermiş, daha önce hiç görülmemiş miktarda baharat sunmuştur (Krallar I, 10:10).[2] Saba Krallığı, dönemin baharat yolunu yöneten ve bu yolla dönemin en zengin krallıklardan biri olmuş bir krallıktır.
Belkıs’ın gözüyle görmek istediği şeylerden biri de, Mukkades Kitap’a göre, Kral Süleyman’ın bilgeliği, onun ağaçların, hayvanların ve kuşların dilini anlamasıdır. (Krallar I, 4:33).[3] Tabloda yer alan 3 kuş da Kral’ın bu yeteneğini göstermesi için sarayın içine yerleştirilmiş olabilir. Kuş sembolünün bu iki karakter için önemli olmasının bir diğer sebebi ise rivayete göre Belkıs, Kral Süleyman’ı görmeye gelmeden önce onunla çulluk kuşu aracılığıyla mektuplaşır. Çulluk kuşu ise Belkıs, Kral Süleyman’ı ziyaret edip hünerlerini gözüyle görünceye kadar dönemin en bilge kişisinin Süleyman olduğuna inanmamıştır.
Belkıs’ın hediyelerine karşılık Kral Süleyman da sarayın en değerli eşyalarını ona takdim eder ve onu saygıyla krallığına geri uğurlar. Bu karşılaşma seremonisinde kuşların da bir o kadar kalabalık olmasının sebebi, Kral Süleyman’ın bilgeliğine ve mucizelerine tanık olmak istemeleridir. Ressam tahminen dönemin pahalı kuşu olan tavus kuşunu imgeleyip resmetmiştir. Çulluk kuşu farklı kaynaklarda farklı isimlerle bilindiği için ressam bu konuda kendi zamanının bilgilerinden etkilenmiştir diyebiliriz.
Süleyman Tapınağı
Tablodaki kırmızı renk sütunların renk seçimi ve sayısına bakacak olursak aslında ressam bize Süleyman Tapınağı’nı ve heybetini düşündürtmek istemiştir. Kral Süleyman’ın arkasında bulunan iki adet altın renkli sütun tapınağın girişindeki sütunları temsil eder. Ressam, Süleyman Tapınağı’nın dışını elbette bu resimde dıştan tasviriyle resmedememiştir. Ama bu iki sütun aracılığıyla aslında tapınağın ne kadar zengin ve heybetli olduğunu bize göstermiştir. Bunu, ana karakterleri ortalayan on iki aslan figürüyle de oldukça başarılı bir şekilde ortaya koymuştur. Farklı kaynakların bilgisine göre Targum Sheni kitabında Kral Süleyman’ın tahtında on iki aslan vardı. Tahtının resimdeki gibi altı basamağı vardı ve hayvanlar buraya belirli bir düzende yerleştirilmişti.[4]
İncil’de Krallar cildi 10. paragraf 20. satırda, “Altı basamağın iki yanında on iki aslan heykeli vardı. Hiçbir krallıkta böylesi yapılmamıştı.”[5] ifadesiyle Kral Süleyman’ın tahtının ne kadar özel oluşundan bahseder.
Sütunların kırmızı renginden bahsedecek olursak da aslında ressamın bütün resimlerde Kral Süleyman’ın üstünde taşıdığı kırmızı kaftanın, bu sefer güçlü bir anlatımla -sütunlarla- güçlendirildiğini görürüz. Kral Süleyman, Saba Kraliçesi ile aynı statü ve rütbede gibi gösterilmek istendiği, ona kraliyetini açtığı için Kraliçe ile aynı renkte giyinmiş, herkesin karşısına çıktığı kırmızı giysisini bu özel günde giymeyi tercih etmemiştir. Ressamın “bu iki karakterinin gücü eştir ve güç simgesi resimde tapınağın kendisidir“ şeklinde bir anlatıma başvurmak istediğini söylesek çok da yanlış olmaz. Keza, tapınağın içerisinde çeşitli hayvanların bulunması, altın teması ve yiyeceklerin bolluğu da bu tezi güçlendirmektedir.
Tablonun derinlerine inmek size kalsın, sorulara doğru cevap vererek Saba Kraliçesi’nin kalbini kazanan ve krallığını büyük bir beladan koruyan Kral Süleyman tarihte bir kez daha iz bırakmıştır.
Ortaya böyle bir tablo çıkmasındaki tarihi lezzet muhakkak Kral Süleyman’ın Saba Kraliçesi’nin sorularını incelikle ve doğru bir şekilde cevaplaması olacak ki bunu merak edenler için Kral’ın şu sözünü paylaşmamak olmaz:
“Sözler öldürebilir ya da hayat verebilir; onlar ya zehir olur ya da meyve -seçim senin.“
Kaynaklar
[1] https://www.worldhistory.org/image/8470/two-riddles-of-the-queen-of-sheba/
[2] https://kutsalkitap.info.tr/?q=1kr%2010:10
[3] https://kutsalkitap.info.tr/?q=1Kr.4:33
[4] https://www.jewishencyclopedia.com/articles/13842-solomon
[5] 1 Kings 10:22 Hebrew of ships of Tarshish (https://www.biblegateway.com/passage/?search=1%20Kings%2010%3A20-22&version=NIV)