[voiserPlayer]
13 Ocak’ta “Fransa Başkanlık Seçimleri: Adaylar, Söylemler, Tartışma Konuları ve Anketler” başlığıyla Daktilo1984’te yayımlanan yazımda(1) kamuoyunda önemli yeri olan adayları irdelemiştim. Yazıyı da “şu da unutulmamalıdır ki seçime daha üç ay var. Macron 2017 seçimlerinde henüz adaylığı konuşulmuyorken seçimlere kısa bir süre kala adaylığını koymuş, partisini kurmuş ve seçimleri kazanmıştı. Önümüzdeki üç ayda da bu duruma benzer sürpriz olaylar ve değişimler yaşanabilir” cümleleriyle bitirmiştim. Henüz bu boyutta değişimler veya sürpriz olaylar yaşanmadı ama adayların sayısı git gide artıyor.
Başkanlık seçimleriyle ilgili yazım yayımlandıktan iki gün sonra eski adalet bakanı Christiane Taubira resmi olarakbaşkanlığa adaylığını koydu. Taubira solcu bir aday. Kendisi tek başına anketlere göre başkanlık yarışını etkileyecek bir oya sahip değil ama sol adaylar arasında önemli bir yere sahip. Hatta 27-30 Ocak arasında bağımsız aktivistler tarafından ortak bir sol adayın belirlenmesi amacıyla düzenlenen ve dört yüz bine yakın kişinin oy kullandığı “Halkın Ön Seçimi”ni (primaire populaire) kazandı. Elbette bu seçimin resmiyeti yok ama Fransa solundaki gelişmeleri anlamamız açısından bu ön seçimler önemli.
Taubira ile Fransa’da sol adayların sayısı artarken solun toplam oy oranı değişmiyor, sadece birbirlerinden oy çalıyorlar. Halkın Ön Seçimi’ndeki sonuçlara göre Fransa solu Taubira’yı ortak aday olarak görmek isterken halihazırda adaylığını açıklamış solcu adaylar buna yanaşmıyor. Anketlere baktığımızda da sol adayların ikinci tura kalmak için bile tek başına hiç şansı bulunmuyor. Yani Taubira birleştirici güç olmaktan şimdilik uzakta hatta adaylığı bölünmüş solu daha da böldü.
Bu yazıda da, Fransa solunda yaşanan bu gelişmeler ışığında ilk olarak yeni aday Taubira’nın kim olduğunu anlatacağım. Sonrasında Halkın Ön Seçimi’nin ne olduğunu, oylama sisteminin nasıl çalıştığını ve halihazırda başkanlık yarışında olan diğer sol adayların bu seçime tepkisini ve en sonda da Fransa solunun durumunu, Taubira’nın seçimlere olası etkisini ve solun seçimlerde başarı elde edebilmesi için neler yapabileceklerini yazacağım.
Christiane Taubira Kimdir?
Christiane Taubira 1952 yılında Fransız Guyanası’nda doğmuş bir siyasetçi. 1993’ten 2012’ye kadar Fransız Guyanası’nın temsilcisi olarak Fransa Ulusal Meclisi’nde ve 1994-1999 yılları arasında ise Avrupa Parlamentosu’nda milletvekilliği yaptı. Ayrıca, 2012-2016 yılları arasında Sosyalist Partili Başkan François Hollande döneminde adalet bakanlığı yaptı. 2002 yılında Fransa başkanlık seçimlerinde yarışan ilk siyahi kadın oldu. Seçimde, oyların yüzde 2,3’ünü aldı.
Taubira, 2001 yılında Transatlantik köle ticaretinin insanlığa karşı suç sayılmasını öngören yasanın kabul edilmesinde en büyük rolü oynayanların başında geliyordu. İsminden söz ettirdiği asıl dönem ise adalet bakanlığı yaptığı dönemdi. O dönemlerde önde gelen bakanlıklarda bulunan sayılı siyahilerdendi. Yaptıklarıyla ve yapmak istedikleriyle hükümetin en ilerici üyesi olduğunu gösteriyordu. Başkan Hollande’ın “kölelerin torunlarına tazminat mümkün değil” açıklamasından sonra Fransa’nın deniz aşırı topraklarındaki köle torunlarına tazminat olarak toprak verilmesi ve bu yönde bir toprak reformunun hazırlanması gerektiğini savundu. 2013’te eşcinsel evliliğin Fransa’da yasallaşması Taubira’nın döneminde oldu. Kanunu en ateşli şekilde savunanlardan birisiydi ve bu sayede popülaritesi git gide artıyordu. Hitabeti de güçlüydü. Tabii bu sırada muhafazakârların ve aşırı sağın da hışmına uğruyordu.
Taubira, 2014 yılında kabinedeki bazı sol kökenli üyelerle ile Hollande’ın serbest piyasa lehine olan politikalarını protesto etmek için istifa etmeyi düşünüyordu ama istifa etmedi. 2016 yılındaysa terör suçundan hüküm yiyen çifte vatandaşların Fransız vatandaşlığından çıkarılmasını öngören yasanın kabul edilmesinin ardından istifa etti. Taubira’ya göre bu kanun terörle mücadele konusunda gereksiz bir adımdı. Ona göre terörün bitirilmesi için adaletsizlikle ve fakirlikle savaşmak gerekiyordu. Hollande’ın bu alanda yetersiz kaldığını düşündüğü için istifa etmişti. Taubira’yi istifaya götüren tek gerekçe bu değildi. Taubira, insan hakları konusunda genel olarak Hollande’ı başarısız buluyordu ve Hollande’ı da eleştirmekten geri kalmıyordu.
Taubira’nın vaatlerine gelecek olursak maaş artışları, hayat koşullarının iyileştirilmesi, daha iyi sağlık ve çevre politikaları görüyoruz. Azınlıklar, yoksullar, kadınlar ve LGBT’liler gibi dezavantajlı grupların savunucusu olarak bilinen Taubira bu konulara da eğiliyor ve daha da eğilecektir. Taubira ayrıca Macron döneminde yerleşen tepeden inmeci karar alma mekanizmasına ve sosyal diyalogun ortadan kaybolmasına dikkat çekerek Macron’u eleştiriyor.
Halkın Ön Seçimi Nedir? Seçime Kimler Nasıl Tepki Verdi?
Halkın Ön Seçimi (primaire populaire) bağımsız aktivistler tarafından Fransa solundan ortak bir aday çıkarmak amacıyla düzenlenen bir seçimdir. Seçimde Taubira haricinde hali hazırda adaylığını ortaya koymuş ve kampanya sürecine devam eden Yeşiller Partisi’nden Yannick Jadot, Sol Parti’den Jean-Luc Melenchon ve Sosyalist Parti’den Anne Hidalgo da yer aldı. Bu kişilerin haricinde aktivizmden gelen bağımsız üç aday daha vardı. Yani toplamda yedi aday vardı. Seçimde dört yüz bine yakın kişi oy kullandı.
Seçim sistemi bir seçmenin yedi adaydan birine oy verdiği bir sistem değil. Seçmenler tüm adayları puanlıyor. Bu puanlama sisteminde beş puan var. Bunlar: çok iyi, iyi, ortanın üstünde, kabul edilebilir ve yetersiz. Sonuçlara göre Christiane Taubira seçmenlerden iyi notu alarak birinci oldu. Jadot ve Melenchon ortanın üstünde puan alırken Hidalgo’nun aldığı puan kabul edilebilir(2)(3).
Bu yazının giriş kısmında da belirttiğim gibi bu seçimin yasal bir statüsü yok. Halkın tamamen kendi inisiyatifiyle kurduğu bir sistem. Jadot, Melenchon ve Hidalgo da seçimden önce seçimi ve sonuçlarını tanımayacaklarını, seçimde yer almayacaklarını, başkanlık seçimlerinde yarışmaya devam edeceklerini açıklamışlardı. Buna rağmen seçimde kendilerine de yer verildi. Bu üç aday Halkın Ön Seçimi’ne yönelik bir kampanya yürütmezken Taubira yürüttü. Seçim sonuçlarını incelerken bu durumu da göz ardı etmemek lazım ama yine de seçim sonucuna bakarak Taubira’nın sol cenah tarafından genel olarak sevildiğini ve soldan önemli bir kesimin Taubira’yı solun ortak adayı olarak görmek istediği sonucunu çıkarabiliriz.
Sol Fraksiyonlara Bölündüğü için Fransa Bu Halde!
Valla bu başlığı atmasam rahat uyuyamazdım. Bildiğiniz gibi sol fraksiyonlara bölündüğü için bu haldeyiz lafı ülkemizdeki klişe laflardan birisidir. İşin esprisi bir yana sol fraksiyonlara bölündüğü için mi Fransa bu halde tartışılır ama bir gerçek var ki sol gerçekten de Fransa’da fraksiyonlara bölünmüş durumda.
Fransa’da solun durumunu anlamak için öncelikle anketlere bakalım. 31 Ocak tarihli Politico(4) anketlerine göre en çok oyu olan sol adaylar ve oy oranları şöyle: Melenchon yüzde 10, Jadot yüzde 5, Taubira yüzde 5 ve Hidalgo yüzde 3. Yani elimizde yüzde 23-26’lık potansiyel sol oyu var ama bu oylar en az dört aday arasında bölünmüş durumda. En az diyorum çünkü kamuoyunda önemli bir yer işgal etmese de seçimlerde çok fazla aday var ki bunların içinde kamuoyunun adını bile bilmediği en fazla yüzde 1-2 oya sahip sol adaylar da mevcut. Sağ cenaha baktığımızda da yüzde 13 ile Zemmour’u, yüzde 16-17 ile Le Pen ile Pécresse’i ve yüzde 24 ile Macron’u görüyoruz. Diğer bir deyişle bu haliyle sol adayların tek başına bırakın başkanlık, ikinci tur için bile şansları yok.
Taubira’nın adaylığının ise sol oyları çok da artırdığı söylenemez. Taubira’nın oyu artarken diğer sol adayların oyu düştü yani oy geçişi neredeyse sadece sol adayların kendi arasında oldu. Yine Politico anketlerine bakacak olursak Taubira adaylığını açıklamadan önce Melenchon yüzde 10, Jadot yüzde 7 ve Hidalgo yüzde 5 oya sahipti. Şu an Taubira yüzde 5, Melenchon yüzde 9-10, Jadot yüzde 5 ve Hidalgo yüzde 3 oya sahip. Yani Taubira’nın oylarını daha çok diğer sol adayların seçmeni oluşturuyor. Başka bir deyişle sol adaylar birbirini yiyor.
Peki sol cenah ne yapabilir? İlk olarak ortak aday üzerine ciddi ciddi düşünmeleri gerekir. Belirttiğim gibi şu anki verilere göre herhangi bir sol adayın ikinci tura kalmasına dahi imkân yok. Haliyle başkanlığı kazanma şansları da yok. Eğer tüm adaylar samimi bir şekilde iktidarı sağdan alıp sola taşımak istiyorsa ortak bir aday üzerine anlaşmaları gerekir.
İkinci olarak sol, söylem değişikliğine gitmeli. Daha doğrusu öncelikleri daha iyi bir şekilde belirlemelidir. Paris merkezli CEVIPOF isimli bir think-tank’in direktörü olan Martial Foucault, Jadot ve Hidalgo’nun sol aday olmasına rağmen işçi sınıfından destek görmediğini söyledi(5). Bunun nedeni solun söylemlerini halkın önceliklerine göre belirlememesi. Örneğin Jadot söylemlerini daha çok yeşil politikalar üzerinden kuruyor. Bu politikalar elbette çok önemli ve hayata geçirilmesi gerekir ama Fransa halkı için yeşil politikalar o kadar da öncelikli değil(6). Seçmenin ana gündemi hayat pahalılığı ve yaşam koşulları. Bu yöndeki söylemlerin artırılması ve iktidara geldiklerinde yaşam koşullarının nasıl geliştirileceğinin detaylı ve programlı bir şekilde anlatılması gerekir. Bunun haricinde sağ adayların sıklıkla üzerine konuştuğu ve seçmenin diğer önceliklerinden olan göç, güvenlik ve ulusal kimlik konularında politikalar ve söylemler geliştirmeli çünkü sağ adaylar bu konularda birçok şey söylerken sol adaylar sessiz kalıyor.
Son olarak, hayat koşulları, maaşlar, sosyal adalet gibi konularda yapılan protestolarda (örneğin son zamanlarda hayat pahalılığına karşı yapılan protestolarda) solcu adayların daha aktif olması gerekirdi. Solcu adayların desteklerini artırması için bu protestolar önemli bir fırsat çünkü tam da kendilerinin ilgilendiği konular hakkında protestolar yapılıyor. Ama buna rağmen sağcı adaylar bile yer yer bu konulara solcu adaylardan daha çok değiniyor. Solcu adaylar yetersiz kalıyor ve önemli fırsatları tepiyor.
—————————————————————————————————————–
- https://new.daktilo1984.com/yazilar/fransa-baskanlik-secimleri-adaylar-soylemler-tartisma-konulari-ve-anketler/
- https://primairepopulaire.fr/les-resultats/
- https://www.france24.com/en/europe/20220130-french-left-holds-people-s-primary-in-hope-to-find-unifying-presidential-candidate
- https://www.politico.eu/europe-poll-of-polls/france/
- https://www.france24.com/en/france/20211026-french-left-faces-presidential-election-drubbing-as-right-far-right-make-all-the-running
- https://www.politico.eu/article/what-the-french-public-thinks-ahead-of-the-eu-presidency-in-7-charts/
Fotoğraf: Nick Fewings