[voiserPlayer]
Hariçten Gazel Haftalık Dış Haberler Bülteni (4-10 Temmuz 2023)
NATO üyesi 31 ülkenin devlet ve hükümet başkanları 11-12 Temmuz 2023 tarihlerinde Litvanya’nın başkenti Vilnius’ta bir araya geliyorlar. Zirvenin elbette ki en önemli gündem maddesini Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve Ukrayna’nın gelecekteki muhtemel NATO üyeliği oluşturuyor.
Zirveden Ukrayna’ya güçlü bir ortak mesaj çıkması bekleniyor. Zirve öncesinde Biden, Ukrayna’nın NATO’ya üye olabilmesi için Ukrayna-Rusya Savaşı’nın bitmesi, ardından da Ukrayna’nın demokratikleşme gibi bazı adımları yerine getirmesi gerektiğini söylemişti. Biden’ın bu görüşü birçok NATO üyesi tarafından da destekleniyor. Zira Rusya ile savaş halinde olan Ukrayna’nın NATO’ya dahil olması, 5. madde gereği NATO’yu da Rusya ile savaşmaya itecektir.
Ukrayna tarafı ise Biden’ın bu açıklamalarından hiç memnun değil. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy NATO zirvesinde Ukrayna’nın üyeliğinin geciktirilmesi meselesini gündeme getireceklerini söyledi. Zelenskiy, Ukrayna’nın üyeliği için bir zaman çizelgesinin olmamasını ise “eşi benzeri görülmemiş ve saçma” şeklinde niteliyor. “Belirsizlik zayıflıktır” açıklamasında bulunan Zelenskiy, uzun süredir yaptığı gibi Ukrayna’nın NATO üyeliğini sağlamak için tüm gücünü kullanıyor.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Ukrayna’nın üyeliği konusunda bu zirveden daha net mesajlar çıkacağını ve Ukrayna’nın üyeliğe hiç olmadığı kadar yaklaştığını belirtiyor. Zirveden Rusya’ya karşı net mesajlar çıkacağı muhakkak. Ancak Vilnius Zirvesi’nden, Ukrayna’nın üyeliği için somut bir program ve zaman çizelgesinin çıkması çok olası görünmüyor.
Öte yandan Almanya, 700 milyon euroluk yeni bir askeri yardım paketini de Ukrayna’ya göndermeye hazırlanıyor. Yardım paketi; 2 Patriot hava savunma sistemi, 25 Leopard tankı, 40 Marder piyade savaş aracı ve 20 bin top mermisini de içeriyor. Batı’dan kapsamlı bir şekilde destek görmeyi sürdüren Ukrayna, NATO Zirvesi’nden alacağı moral destekle de savaş sahasında şu ana kadar oldukça yavaş ilerleyen harekatını hızlandırabilir. Nitekim Rus güçlerinin Wagner ve Prigojin’in isyan girişiminden bu yana moralsiz oldukları da biliniyor.
Ukrayna’ya moral destek olacak diğer bir adım ise Türkiye’den geldi. Geçtiğimiz hafta Türkiye’ye ziyarete gelen Zelenskiy, Erdoğan ile görüşmesinden sonra 2021 Eylül ayında esir değişim anlaşması kapsamında Türkiye’de kalması kararlaştırılan Azov Taburları’nın beş komutanını yanında Ukrayna’ya götürdü. Azov Taburları, özellikle Mariupol kentinde Rus güçlerine gösterdikleri direnişle isimlerini duyurmuşlardı. Kırım’ın işgalinden bu yana Rusya ile mücadele içerisinde olan Azov Taburları, Neo-Nazi oldukları gerekçesiyle de eleştiriliyordu.
Türkiye’nin Ukrayna’ya yaptığı bu jeste Rusya’dan tepki gelmesi gecikmedi. Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, Türkiye’nin Azov Taburu komutanlarını serbest bırakarak mevcut anlaşmalara aykırı davrandığını ve bu konuda Rusya’nın bilgilendirilmediğini söyleyerek Türkiye’yi eleştirdi. Ayrıca, Zelenskiy ile görüşmesinde Ukrayna’nın NATO üyeliğini desteklediğini belirten Erdoğan’ın Azov komutanlarının Ukrayna’ya gitmesine izin vermesi, Türkiye’nin dış politikada Rusya ile arasına mesafe koyup Batı ile yakınlaşma çabası olarak da okundu. Yine de bu tür aceleci yorumlar yapmadan önce biraz daha gelişmeleri takip etmek gerektiği kanaatindeyim. Zira son dönemde Erdoğan ve Putin arasındaki sıcak ilişki, iki ülkenin birçok alanda (Akkuyu Nükleer Enerji Santrali gibi) işbirliği yapmasını sağlamıştı. Türkiye, Rusya ile ilişkilerini ciddi şekilde bozacak adımları kolayca atamayacaktır.
Türkiye, İsveç’in NATO Üyeliğine Nihayet Yeşil Işık Yaktı
Uzun yıllar tarafsızlık politikası izledikten sonra Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle NATO’ya üye olmaya karar veren İsveç ve Finlandiya, Türkiye’nin veto engeliyle karşılaşmıştı. Sonrasında Finlandiya’nın üyeliğini onaylayan Türkiye, PKK Terör Örgütü’nün faaliyetlerine dair İsveç’e bazı şartlar koşmuştu. İsveç geçtiğimiz hafta yürürlüğe giren yeni terörle mücadele yasası kapsamında PKK’ya finansal destek sağladığı gerekçesiyle bir kişiyi de tutukladı. Yeni üye alımı NATO’da oybirliği ile gerçekleşiyor. Bu nedenle Türkiye’nin vetosu İsveç’in NATO’ya üyeliğini engelliyordu.
Bu gelişmelerin ardından Vilnius’ta yapılan NATO zirvesinde Türkiye’nin İsveç’in üyeliğini onaylaması bekleniyordu. Dün akşam İsveç Başbakanı Ulf Kristersson, Jens Stoltenberg ve Erdoğan’ın bir araya gelmesinden sonra ise Türkiye, İsveç’in NATO üyeliğine yeşil ışık yaktığını açıkladı. Vilnius’taki NATO zirvesi de bu kararla tarihi bir zirve olarak kayıtlara geçmiş oldu.
Türkiye’nin İsveç’in üyeliğini onaylaması karşılığında İsveç, Türkiye’ye halihazırda yasaklamış olduğu silah ihracatını da yeniden başlatmaya karar verdi. Ayrıca İsveç’in Türkiye’nin AB’ye tam üye olma konusunda da destek olacağına dair haberler çıktı. Almanya Başbakanı Olaf Scholz ise İsveç’in NATO’ya üye olması ile Türkiye’nin AB üyeliği arasında bir ilişki olmadığını belirtiyor. AB üyeliğinin gerektirdiği koşulların tamamlanmasının zorluğu düşünüldüğünde Erdoğan’ın Türkiye’nin AB üyeliği ile ilgili yaptığı bu tür çıkışların iç kamuoyuna dönük taktiksel açıklamalar olduğu söylenebilir.
Türkiye’nin İsveç’in NATO’ya katılmasına onay vermesinin ardından ABD, Türkiye’nin F-16 savaş uçakları alması konusunda yeni görüşmeler yapmayı da kabul etti. Uzun süredir Kongre’nin tepkisi nedeniyle sürüncemede kalan Türkiye’nin F16 alımı bu karardan sonra gerçekleşebilir. Türk medyasında fazla iyimser şekilde yansıtıldığı kadar olmasa da Erdoğan’ın Ukrayna’ya açık bir şekilde destek vermesinin ve İsveç’in NATO üyeliğini onaylamasının, uzun süredir Batı ile ilişkileri iyi gitmeyen Erdoğan rejiminin ABD ve AB ile ilişkilerinde yeni kapılar aralaması ve müzakere zeminleri yaratması mümkün görünüyor.
İsveç’in üyeliği ile NATO 32 üyeli bir birlik haline geliyor. Geçtiğimiz ay toplanan G7 Zirvesi’nde Çin ve Rusya’ya verilen sert mesajlardan sonra Vilnius’ta toplanan NATO liderleri, Rusya sınırının dibinde yeni bir gövde gösterisi daha yapıyor. Zirveye Ukrayna’nın yanı sıra Japonya, Güney Kore, Avustralya ve Yeni Zelanda liderlerinin de katılması, Asya-Pasifik bölgesi adına da mesajlar içeriyor. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası küllerinden yeniden doğan NATO, Soğuk Savaş sonrası dönemde en aktif ve güçlü dönemini geçiriyor. Gelecek hafta Vilnius Zirvesi’nden çıkan sonuçları daha detaylı ele alacağım.