[voiserPlayer]
Hariçten Gazel Haftalık Dış Haberler Bülteni (18-24 Ekim)
Geçtiğimiz hafta küresel siyaset üzerinde önümüzdeki dönem için ciddi etkileri olacak iki gündem ön plana çıktı. Son aylarda bir hükümet krizi yaşayan Birleşik Krallık’ta Rishi Sunak başbakan oldu. Çin Komünist Partisi (ÇKP), 20. Parti Kongresi’ni gerçekleştirdi. Bu iki gelişme de uluslararası politika açısından önemli detaylar barındırıyor.
İngiltere Siyasetinde Son Dönemde Neler Oldu?
İngiltere’de Boris Johnson’ın 7 Temmuz 2022’de Muhafazakar Parti liderliğinden istifa etmesinin ardından oldukça çalkantılı günler yaşandı. Boris Johnson’ı istifaya zorlamak için Muhafazakar Parti’den 5 bakan ve 50’den fazla hükümet üyesi istifa etmişlerdi. Johnson ise bu durumda istifaya mecbur kalarak parti başkanlığı ve başbakanlıktan çekilmişti. Sonrasında ise Muhafazakar Parti parlamento üyelerinin çoğunun Rishi Sunak’ı tercih etmesine rağmen Lis Truss, parti yöneticilerinin kararıyla başbakanlığı devralmıştı.
Liz Truss’ın başbakanlığı İngiltere tarihindeki en kısa başbakanlık olarak tarihe geçti. Truss İngiltere’de büyük tartışmalara neden olan 45 milyar sterlin tutarındaki vergi indirimi programını açıkladıktan sonra sterlinde büyük kayıplar yaşandı. Truss hükümeti bu konuda geri adım atmış olsa da tepkiler ve finansal göstergelerdeki olumsuz seyir nedeniyle 45 günün ardından istifa etmek zorunda kaldı.
Truss’tan sonra başbakanlık için Rishi Sunak ve Penny Mordaunt aday oldu. Mordaunt 100 vekilin desteğini alamayınca Muhafazakar Parti üyeleri ve milletvekilleri arasında seçim yapmaya gerek kalmadan maliye eski bakanı Rushi Sunak, iktidardaki Muhafazakar Parti’nin yeni lideri oldu ve yeni hükümeti kurmakla görevlendirildi.
Rishi Sunak Kimdir?
12 Mayıs 1980 doğumlu olan Rishi Sunak, Southampton’da yaşayan Hint kökenli bir ailenin çocuğudur. 2001-2004 yılları arasında Goldman Sachs’ta çalışan Sunak, 2015 yılında Richmond milletvekili olarak Muhafazakar Parti’den parlamentoya girdi. 2019-2020 döneminde hazinede baş sekreter olarak çalıştı. 2020 Şubat ayında kurulan hükümette ise Hazine Bakanı olarak görev aldı. Henüz 42 yaşında başbakan olarak ise Birleşik Krallık tarihinin modern dönemindeki en genç başbakan olma unvanını da almış oldu.
Oxford ve Standford üniversitelerinde okuyan Sunak oldukça başarılı bir kariyere sahip. Ayrıca oldukça da büyük bir serveti var. Hindistan’ın en zengin isimlerinden olan Narayana Murthy’nin kızı Akshata Murty ile evli. Bu nedenle de Birleşik Krallık’ta ilk Hint kökenli başbakan olmasından ziyade, medyada sıklıkla serveti ile gündeme geliyor. Muhafazakar Parti’nin neo-liberal ekonomi politikaları izlemesi ve üst sınıfları kayıran vergi düzenlemeleri önermesi son dönemde oldukça sert eleştiriler almasına neden oluyordu. Sunak’ın serveti bu yönüyle de tartışılıyor.
Brexit ve pandemiden bu yana sıkıntılı günler yaşayan Birleşik Krallık, bu yıl Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle ortaya çıkan enerji kriziyle daha da sarsılmış durumda. Liz Truss’ın açıkladığı 45 milyar sterlinlik vergi paketinden sonra sterlin, tarihin en düşük seviyesini test etti. Geniş halk kesimleri artan enflasyondan şikayetçi. Tüm bu sıkıntılar arasında göreve gelen Rishi Sunak’ın neler yapabileceği merak konusu. Ancak çok zor bir görevi devraldığı kesin.
Çin Komünist Partisi Kongresi
Çin Komünist Partisi’nin 20. kongresi geçtiğimiz hafta sonu sona erdi. Şi Cinping yeniden ve 3. defa Çin Komünist Partisi’nin Genel Sekreteri seçildi ve Mao’dan sonra bu göreve 3. defa seçilen ilk lider oldu. 2018 yılında da Çin anayasasında değişiklik yapılarak devlet başkanlığını iki dönemle sınırlandıran kural kaldırılmıştı. Böylelikle Şi Cinping, son kongrede alınan kararlarla Çin’in tartışmasız en güçlü siyasetçisi olma pozisyonunu daha da güçlendirdi.
Kongre sırasında Merkez Komite, 25 kişilik Siyasi Büro’yu, 10 kişilik Merkezi Askeri Komisyonu, 7 kişilik Daimi Komite’yi ve Genel Sekreteri belirledi. Daimi Komite’ye seçilen dört yeni ismin de Şi Cinping’e yakın isimlerden oluştuğu söyleniyor. Piramidin tepesinde yer alan Şi Cinping ve Merkez Komite, aşağıya doğru oluşturulan diğer kurulları da belirliyor. Dolayısıyla bu kongre Şi Cinping’in iktidarı elinde toplamasının son ve en önemli adımı olarak tarihe geçti.
Kongre sırasında ise Çin’in son dönemde Şi Cinping ile daha da otoriterleşen ve parti içinde dahi olsa güçler ayrılığının iyiden iyiye ortadan kalktığı bir yönetime doğru savrulmasını gözler önüne seren bir olay yaşandı. Şi Cinping’ten önce görev yapan eski Çin Devlet Başkanı Hu Jintao, kongrenin kapanış töreninde görevliler tarafından dışarı çıkarıldı. Çin’in resmi kaynakları Jintao’nun kendini iyi hissetmediği gerekçesiyle salondan çıkarıldığını açıkladı. Görevlilerin dışarıya çıkarmaya çalıştığı Hu Jintao ilk önce yerinden kalkmak istemedi ancak sonrasında dışarı çıkmak zorunda kaldı.
Hu Jintao dışarı çıkarıldıktan sonra ise Şi Cinping’i 3. kez ÇKP Genel Sekreterliği’ne getiren oylama gerçekleştirildi. Anlaşılan o ki Şi Cinping, selefini oylama sırasında salonda istemedi. Jintao’nun salondan dışarı çıkarılma görüntüleri ise bu kongreden sanırım en çok akılda kalan şey olacak.
Kongrenin olduğu hafta Çin’den beklenen büyüme verisi açıklanmamıştı. Bugün açıklanan veri 3.9 olarak geldi ki bu beklenenden düşük. Kongre sırasında sıfır Covid politikasının gevşetileceğine dair pek bir işaret de gözükmedi. Çin ekonomisinin son dönemde önündeki en büyük engellerden biri olan bu politika şimdilik sürecek gibi görünüyor. Ayrıca Çin’de inşaat sektöründe son dönemde ciddi sıkıntıların yaşandığı biliniyor. Kongrede başbakan olarak atanan, Çin’in en güçlü iki numaralı ismi olan Li Qiang ekonomi yönetiminin de başına geldi. Qiang’ın tüm bu sorunlarla nasıl başa çıkacağını zaman gösterecek.