Daktilo 1984Daktilo 1984
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • E-Bültene Abone Ol
    Facebook Twitter Instagram Telegram
    Twitter Facebook YouTube Instagram WhatsApp
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Destek Ol Abone Ol
    • İZLE
      • Çavuşesku’nun Termometresi
      • Varsayılan Ekonomi
      • 2’li Görüş
      • İki Savaş Bir Yazar
      • Yakın Tarih
      • Mayhoş Muhabbetler
      • Tümünü Gör
    • OKU
      • Yazılar
      • Röportajlar
      • Çeviriler
      • Asterisk2050
      • Yazarlar
    • DİNLE
      • Çerçeve
      • Zedcast
      • Tuhaf Zamanların İzinde
      • SenSensizsin
      • Tümünü Gör
    • D84 FYI
      • Hariçten Gazel
      • Avrupa Gündemi
      • ABD Gündemi
      • Altüst
    • D84 INTELLIGENCE
      • Kitap Yorum
      • Göç Sorunu
      • Başkanlık Sistemi Projesi
      • Devlet Kapasitesi Liberteryenizmi
      • Herkes için Siyaset Bilimi
      • Yapay Zeka
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Anasayfa » Çip Krizi: Tayvan Sorunu, Çin ve ABD
    Bültenler

    Çip Krizi: Tayvan Sorunu, Çin ve ABD

    Caner Gerek8 Ağustos 20226 dk Okuma Süresi
    Paylaş
    Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp

    [voiserPlayer]

    Ekonomos Haftalık Ekonomi ve Finans Bülteni (1-7 Ağustos 2022)

    Çip Savaşları Sertleşiyor

    ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan’a yaptığı ziyaret dünya gündemini sarstı. Çin’in, Pelosi’nin Tayvan’a gelmesine karşı çıktığı ortamda uçağının vurulması tartışması bile konuşuldu. Çin tarafı bu ziyareti “Tek Çin” ilkesini ve iki ülke arasındaki diplomatik ilişkilerin temelini oluşturan Üç Ortak Bildiri’deki taahhütleri ciddi şekilde ihlal ettiğini belirtti ve yaptırım kararı aldı. Çok konuşulan bu ziyarette Nancy Pelosi, Mark Liu ile de bir araya geldi. Mark Liu, Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) adlı firmanın CEO’su. Firma çip konusunda önde gelen firmalardan. Ancak firmanın önemine girmeden önce çip sektörünün durumuyla başlayalım.

    Çip Nedir, Hangi Alanlarda Kullanılır?

    Günümüzde neredeyse tüm dijital elektronik cihazlar, mikroçip olarak da adlandırılan entegre devreler oluşturmak için kritik olan yarı iletkenler tarafından destekleniyor. Çip, üzerine transistörler olarak da adlandırılan devre elemanlarının yerleştirildiği yarı iletken bir metaldir. Bu metallere, elektriği ne tam olarak ilettiği ne de yalıttığı için yarı iletken de deniyor. Akıllı telefonlarımızdan arabalara, bilgisayarlardan buzdolaplarına kadar neredeyse her dijital ürüne giriyor bu yarı iletkenler.

    Örneğin bilgisayarlar, eskiden hem kırılgan hem de çok fazla elektrik gerektiren tüplerden yapılıyordu. Fakat tüpler zamanla daha hızlı, ucuz ve verimli olan bu yarı iletkenler ile yer değiştirmeye başladı ve hızla çip kullanımı arttı. Otomotiv sektöründe araç tipi ve segmentine göre değişmekle birlikte ortalama bir binek araçta üç bin civarı çip bulunuyor. Oldukça büyük olan bu sektörde 2020 yılında dünyada 440 milyar dolarlık çip satışı yapıldığı tahmin ediliyor ki Türkiye’nin 2020 yılı milli geliri 720 milyar dolar. Her geçen gün dijital cihazlarda bu çiplerin kullanımının artması da çiplerin üretiminin hayatımızda kritik bir yer kapladığını gösteriyor. Fakat çip üretimi Covid-19 salgını ile birlikte aksaklıklar yaşamaya başladı.

    Pandemi Etkisi

    2020 yılı başında ortaya çıkan salgınla birlikte otomobillere yönelik genel tüketici talebi oldukça düştü ve bu düşüş 2020’nin ilk yarısına kadar devam etti. Talebin düşmesiyle birlikte otomotiv üreticileri de çip siparişlerini iptal ettiler. Öte yandan, salgın ile birlikte daha fazla insan uzaktan çalışmaya ve evde daha fazla vakit geçirmeye başladı. Bu durum bir yandan bilgisayar ekipmanı, mobil cihazlar ve oyun konsollarına olan talebi artırırken bir yandan da 5G ve bulut tabanlı hizmetler büyümeye başladı.

    Zoom gibi teknolojilerin hayatımıza girmesiyle iletişim platformları, daha fazla çipe ihtiyaç duydu. Pandemi sırasında otomotiv için kullanılan çiplerin iptal edilmesiyle çip tedarikçileri talebin arttığı bu diğer pazarlara yöneldi ve otomobil üreticileri kendilerini öncelik listesinde daha alt sıralarda buldu. Fakat daha sonrasında otomotiv gibi sektörlerde talep hızla geri dönünce çip krizi ortaya çıktı.

    Otomotiv sektörü ise aslında en görünen sektör. Goldman Sachs analistlerine göre çipler 169 sektörü doğrudan etkilemekte. Bu kadar önemli bir teknolojinin kıtlığının büyük ekonomik sorunlara yol açması beraberinde ekonomik bir güvenlik problemi haline gelmesine de neden oldu. Elbette çipin nerede ne kadar üretildiği de bu güvenlik probleminin içeriğine dahil oldu.

    ABD ve Çin’in Çip Rekabeti ve Tayvan

    Çipler son birkaç yılda ABD ve Çin’in teknoloji üzerindeki rekabetinin önemli bir parçası halinde. Bu pazarda üretimin çoğu Asya ülkelerinde yapılıyor. Burada da özellikle bir ülke ve bir firma öne çıkıyor: Tayvan ve en başta bahsettiğim TSMC. TSMC, küresel çip üretiminin %54’ünü karşılıyor. UMC ve Vanguard gibi diğer çip üreticileriyle birlikte düşünüldüğünde küresel çip pazarının yaklaşık üçte ikisi Tayvan’ın elinde.

    Ayrıca aynı TMSC’nin Çin’de de iki fabrikası bulunuyor. Ama orada üretilen çipler çok daha basit bir teknoloji içeriyor. Tüm bu veriler Tayvan’ın dünya yarı iletken pazarındaki önemini gösteriyor. Küresel çip pazarının %15’ine sahip olan Samsung’u eklediğinizde ise bu sefer de Asya’nın çip üretimindeki dominantlığı daha belirgin hale geliyor. Çip üretiminde bu ülkelere göre geri kalmış durumda olan ABD, mevcut durumda başta Tayvan olmak üzere Asya ülkelerinden bu teknolojiyi ithal ediyor.

    Çin – Tayvan Gerginliği

    Çip konusunda kritik bir ülke olan Tayvan ise Çin ile problem yaşıyor. Çin, demokratik olarak kendi kendini yöneten bir ada olan Tayvan’ı, kendisi ile birleşmesi gereken anakaranın bir parçası olarak görüyor. İki ülke arasındaki sorun ise 1949’a kadar gidiyor. Çin’deki sosyalist devrimin gerçekleşmesiyle birlikte eski yönetim Tayvan’a kaçtı. Yeni yönetimi tanımak istemeyen Batılı ülkeler Çin’in temsilcisi olarak bu eski yönetimi gördüler ve ortaya ikili bir yapı çıktı.

    Bu durum 1971’e kadar devam ederken, Sovyetler Birliği ile arası açılan merkezdeki Çin yönetiminin Batı ile müttefik olması için 1971’de Pekin hükümeti, BM Genel Kurulu’nda Çin’in tek meşru temsilci olarak kabul edildi. Fakat o dönemden bugüne iki farklı yapı devam etti. Çin ise uzun süredir tatbikatlar düzenleyerek adeta Tayvan’ı tekrardan anakaraya katmak ister bir yaklaşım sergiliyor. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ise “acaba aynısını Çin de yapar mı” sorusunu gündeme getirdi. O nedenle buradaki gerilim dünyaca daha yakından takip ediliyor. Taraflardan birisinin çip üreticisi Tayvan olması da ABD’nin buraya kayıtsız kalamamasına yol açıyor.

    Çin’in Tayvan’ı olası işgalinin, Pekin’e daha önce sahip olmadığı büyüklükte bir teknolojinin kontrolünü vererek, küresel çip pazarının güç yapısını büyük ölçüde etkileyeceği endişesi var. Üstelik bir işgal durumu olursa bu işgal ile birlikte Çin’in dünyaya genel olarak çip arzını kesebileceği endişesi de mevcut. TSMC CEO’su Liu ise CNN’e yaptığı açıklamada Tayvan’ın işgal edilmesinin çip fabrikasının çalışamaz hale getireceğini ama kimsenin TSMC’yi zorla kontrol edemeyeceğini vurguladı. Diğer yandan, Çin Tayvan’a kum ihracatını askıya almış durumda. Kum ısıl işlemden geçirildiğinde ortaya çıkan silisyum, çip üretiminde önemli bir madde. Kıyıları taşlık arazilerden oluşan Tayvan, çip üretmek için ihtiyacı olan bu kumu Çin’den getiriyordu. Tayvan kum ithalatını başka yerden sağlayamazsa yeni bir kriz daha kapıda gözüküyor.

    ABD’nin Risk Dağıtımı

    Çip konusunda TMSC’ye bağımlı olan ABD sadece Tayvan yönetimine yakın davranmıyor, risklere karşı birtakım önlemler de alıyor. TSMC şu anda Arizona’da son derece gelişmiş çipler üretmek için 12 milyar dolarlık bir üretim tesisi kuruyor. Bu üretim tesisinin kararını 2020 yılında Trump almıştı. Buna ek olarak geçen hafta ABD Temsilciler Meclisi, ABD’de yarı iletken üretimini ve Çin ile rekabet gücünü artırmak için 52 milyar dolarlık finansmanı içeren yeni bir yasayı da onayladı.

    Böylelikle ABD, Asya tarafına bağlı olmaktan kaynaklı riskleri dağıtmaya çalışıyor. Aslında sadece ABD değil, diğer ülkeler de bu konuda önlem almaya çalışıyorlar. Tek bir ülkeye ve hatta firmaya bağlı olmak oldukça riskli. Özel sektörün kendi başına TSMC ile rekabet etmesi ise pek mümkün gözükmüyor. Zaten TMSC kurulduğu yıllardan itibaren stratejisini buna göre geliştirmiş durumda. O nedenle, TMSC’nin asıl rakibi olarak devletler gösteriliyor. Diğer Batılı devletler de tıpkı ABD’nin yaptığı gibi sektöre oldukça destek vermekte ve görünen o ki sadece bu durumda rekabet edilebilme ihtimali var.

    Dünya Ekonomi Ekonomos Haftalık Ekonomi ve Finans Bülteni
    Paylaş Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp
    Önceki İçerikHasta La Vista, Baby: Bir Siyasi Manşetin Anatomisi
    Sonraki İçerik Güçlü Adam Çağı: Demokrasiler ve Otokrasilere Bir Bakış

    Diğer İçerikler

    Yazılar

    Türkiye’de İşgücü Piyasası: Perşembe’nin Gelişi Çarşamba’dan Belli midir?

    2 Haziran 2025 Oytun Meçik
    Bültenler

    Dünya Gündemi: ABD-AB Gümrük Müzakereleri, Rusya’dan Ukrayna’ya Yeni Hava Saldırısı, Venezuela Seçimleri

    27 Mayıs 2025 Bahadır Çelebi
    Yazılar

    Krizler Çağında Umut Ekmek: Gençler Gıdanın Geleceğini Geri Alıyor

    26 Mayıs 2025 Elif Menderes

    Yorumlar kapalı.

    Güncel İçerikler

    Türkiye’de İşgücü Piyasası: Perşembe’nin Gelişi Çarşamba’dan Belli midir?

    2 Haziran 2025 Yazılar Oytun Meçik

    Yeni Anayasa Yeni Türkiye Demek Değil

    30 Mayıs 2025 Yazılar Armağan Öztürk

    Komünizmin Rıza Nur’u: Aclan Sayılgan

    28 Mayıs 2025 Yazılar Kadir Serkan Selçuk

    Dünya Gündemi: ABD-AB Gümrük Müzakereleri, Rusya’dan Ukrayna’ya Yeni Hava Saldırısı, Venezuela Seçimleri

    27 Mayıs 2025 Bültenler Bahadır Çelebi

    E-Bültene Abone Olun

    Güncel içeriklerden ilk siz haberdar olun




    Archives

    • Haziran 2025
    • Mayıs 2025
    • Nisan 2025
    • Mart 2025
    • Şubat 2025
    • Ocak 2025
    • Aralık 2024
    • Kasım 2024
    • Ekim 2024
    • Eylül 2024
    • Ağustos 2024
    • Temmuz 2024
    • Haziran 2024
    • Mayıs 2024
    • Nisan 2024
    • Mart 2024
    • Şubat 2024
    • Ocak 2024
    • Aralık 2023
    • Kasım 2023
    • Ekim 2023
    • Eylül 2023
    • Ağustos 2023
    • Temmuz 2023
    • Haziran 2023
    • Mayıs 2023
    • Nisan 2023
    • Mart 2023
    • Şubat 2023
    • Ocak 2023
    • Aralık 2022
    • Kasım 2022
    • Ekim 2022
    • Eylül 2022
    • Ağustos 2022
    • Temmuz 2022
    • Haziran 2022
    • Mayıs 2022
    • Nisan 2022
    • Mart 2022
    • Şubat 2022
    • Ocak 2022
    • Aralık 2021
    • Kasım 2021
    • Ekim 2021
    • Eylül 2021
    • Ağustos 2021
    • Temmuz 2021
    • Haziran 2021
    • Mayıs 2021
    • Nisan 2021
    • Mart 2021
    • Şubat 2021
    • Ocak 2021
    • Aralık 2020
    • Kasım 2020
    • Ekim 2020
    • Eylül 2020
    • Ağustos 2020
    • Temmuz 2020
    • Haziran 2020
    • Mayıs 2020
    • Nisan 2020
    • Mart 2020
    • Şubat 2020
    • Ocak 2020
    • Aralık 2019
    • Kasım 2019
    • Ekim 2019
    • Eylül 2019
    • Ağustos 2019
    • Temmuz 2019
    • Haziran 2019
    • Mayıs 2019
    • Nisan 2019
    • Mart 2019

    Categories

    • Asterisk2050
    • Bültenler
    • Çeviriler
    • D84 INTELLIGENCE
    • EN
    • Forum
    • Özetler
    • Podcast
    • Röportajlar
    • Uncategorized
    • Videolar
    • Yazılar
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    İçerik
    • Yazılar
    • Podcast
    • Forum
    • Röportajlar
    • Çeviriler
    • Özetler
    • Bültenler
    • D84 INTELLIGENCE
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    Sosyal Medya
    • Twitter
    • Facebook
    • Instagram
    • Youtube
    • LinkedIn
    • Apple Podcast
    • Spotify Podcast
    • Whatsapp Kanalı
    Kurumsal
    • Anasayfa
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • Yazarlar
    • İçerik Sağlayıcılar
    • Yayın İlkeleri ve Yazım Kuralları
    © 2025 DAKTİLO1984
    • KVKK Politikası
    • Çerez Politikası
    • Aydınlatma Metni
    • Açık Rıza Beyanı

    Arama kelimesini girin ve Enter'a tıklayın. İptal etmek için Esc'ye tıklayın.

    Çerezler

    Sitemizde mevzuata uygun şekilde çerez kullanılmaktadır.

    Fonksiyonel Her zaman aktif
    Sitenin çalışması için ihtiyaç duyulan çerezlerdir
    Preferences
    The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
    İstatistik
    Daha iyi bir kullanıcı deneyimi sağlamak için kullanılan çerezlerdir The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
    Pazarlama
    Size daha uygun içeriklerin iletilmesi için kullanılan çerezlerdir
    Seçenekleri yönet Hizmetleri yönetin {vendor_count} satıcılarını yönetin Bu amaçlar hakkında daha fazla bilgi edinin
    Seçenekler
    {title} {title} {title}