Mustafa Cüneyt Özşahin (Öğretim Üyesi, Necmettin Erbakan Üniversitesi), Umut Gülaç (Yapay Zeka Uzmanı, Elektrik Elektronik Mühendisi)
[voiserPlayer]
Bu çalışmada, Türkiye güncel siyasetinin en önemli gelişmelerinden birisi olan, Ali Babacan tarafından kurulacak olan yeni partinin, sosyal medyaya nasıl yansıdığı ele alınacaktır. Kullanım oranları göz önüne alındığında, sosyal medyanın özellikle gençler tarafından tercih ediliyor oluşu dikkat çekicidir. Arkan’ın ifadesiyle Türkiye’de seçmen profili incelendiğinde genç seçmenlerin sayısının, toplam seçmen içerisindeki oranının yaklaşık dörtte bir olduğu ve genç seçmen oranının 2023 yılında 20 milyonu aşacak olması siyaset yapıcılar açısından sosyal medyayı kritik hale getirmektedir.[1] Bu nedenle yeni siyasal hareketler için sosyal medyanın kullanımı ve partilere yönelik algılar stratejik bir değere haizdir.
Metodoloji
Ali Babacan’ın Fatih Altaylı ile TekeTek programına çıktığı 26 Kasım 2019 tarihinden 27 Aralık 2019’a kadar bir ay içerisinde “alibabacan” ve “yeni parti” bahsi geçen on bin civarında Twitter verisi incelenmiş ve paylaşılan metinlerdeki kelimelerin sıklığına göre aşağıdaki kelime haritası (word-cloud) çıkarılmıştır. Öte yandan bu çalışma, gündemi çok hızlı bir biçimde değişen oldukça dinamik bir sosyal medya platformu olan Twitter’da yalnızca bir aylık bir kesiti sunmaktadır. Bu önemli bir kısıt olsa da kapsamın ve zaman aralığının genişletilmesi bir sonraki aşamaya bırakılmış, seçilen kesit çerçevesinde konuya ilişkin siyasal bir analiz ortaya koymak istenmiştir. Tweetlerin ayrıntılı yorumlanmasında ise re-tweet ve beğeni sayıları dikkate alınmıştır.
Haritada “alibabacan” Nerede?
Ali Babacan ve yeni siyasi oluşumlara yönelik tepkilerin kristalize olduğu yoğun tartışmaların yaşandığı siber mekanlardan biri de Twitter oldu. Bu sosyal medya platformu; tarafların kıyasıya mücadeleye giriştiği, farklı eğilimlerin bazen uzlaştığı, çoğu zaman ise kör dövüşüne dönüşen tartışmalar yaşadığı bir platform olma mahiyeti taşıyor. Bu analizde “alibabacan”, “yeni parti” ve “yeni parti gerek” anahtar kelimeleri üzerinden Babacan hareketine yönelik algının niteliği anlaşılmaya çalışılmaktadır.
Resimde “alibabacan” ve “yeni parti” kelimeleri kelime haritasından çıkarıldı çünkü bu isimler temel araştırma konusudur. Bu sebeple “alibabacan” kelimesinden ziyade bununla özdeşleşen temaların neler olduğu kelime haritasında sunulmaya çalışılmaktadır. Bu sosyal medya analizi ile haritadaki kavramların bize Sn. Ali Babacan ve yeni parti ihtiyacıyla ilgili Türkiye’nin görüşü hakkında ipuçları vermesi beklenmiştir.
Şunu da ilave etmek gerekir ki haritada görünen büyük veya küçük kelimelerin yansıttığı görüşler, ancak bu kelimelerin geçtiği tweetleri incelediğimizde anlam kazanmaktadır. Bu görüşlerin neler olduğu, aşağıda sunulan analizde detaylı olarak açıklanmaktadır. Öne çıkan kelimeler ve tweetler ile ilgili detaylı bilgi Ek 2’de sunulmaktadır.
Araştırma Bulguları
1) Sosyal medya kullanıcılarının ciddi bir kısmı Babacan ve Davutoğlu arasında ayrımı yap(a)mamakta ve her iki ismi de AKP’nin devam hareketleri olarak görmektedir. Bu çerçevede Babacan ve Davutoğlu arasında ayrımın oldukça muğlak olması dikkat çekicidir. Az sayıda tweet haricindeki paylaşımlar bu iki parti arasındaki ideolojik ayrımı sorgulamaktan uzaktır. Yine eleştiriler de talepler de her iki parti hedef alınarak ortaya konulmaktadır. Gerek AKP gerekse de seküler sol seçmen için Babacan ve Davutoğlu ayrı partiler olsa da aynı misyona sahiptir. Ayrıca bu iki partinin neden birleşmediğine yönelik tweet yüksek oranda (920 kez) retweet edilmiş ve (4214 kullanıcı tarafından) beğenilmiştir. Tüm bunların dışında bu alternatiflerin sahici olmadığını iddia eden sağ-muhafazakar hüvviyete sahip Saadet Partisi, Yeniden Refah Partisi ve lideri Fatih Erbakan’ı göreve çağıran çok sayıda tweet dikkat çekmektedir. Kavram ağacında bu partilere görünürlük kazandıran temel nedenler arasında bu talepler de önemli yer tutmaktadır.
2) Kullanıcı profilleri incelendiğinde genellikle seküler-sol tandanslı seçmen Babacan ve Davutoğlu’nu mevcut Türkiye tablosunun mimarları olarak değerlendirmektedir. Bu nedenle iki ismi de anlamlı bir siyasal alternatif olarak değerlendirmemektedir.
3) AKP seçmeninin büyük bölümü, Babacan ve Davutoğlu’nu partiyi bölen isimler olarak anlamlandırmaktadırlar. Ayrıca parti içerisinde uzun yıllar hizmet eden bu isimler dışarı ile bağlantılı figürler olarak yaftalanmaktadır. İncelenen tweetler dikkate alındığında AKP’nin muhalif siyasi figürlere yönelik ihanet dilinin partiden kopanlara yönelik de yoğun bir biçimde kullanıldığı görülmektedir. Tweetlerin pek çoğu yeni siyasi girişimleri bir siyasi parti olarak AKP’nin ötesinde Tayyip Erdoğan’ı hedef alan komplolar olarak ele almaktadır. Bir kısım tweetler ”kurgu” ve “komplo” temalarının altını çizerken (MHP lideri Devlet Bahçeli’nin sözlerinden mülhem bu tweet 345 re-tweet almıştır.) bir diğer grup ise bahse konu olan yeni siyasi hareketlerin liderlerlerinin kariyerlerini Erdoğan’a borçlu olduğunu vurgulamaktadır. İlgili tweetler bir bütün olarak düşünüldüğünde Twitter kullanıcıları açısından AKP ve Cumhurbaşkanı R. Tayyip Erdoğan arasında algı farkının giderek açıldığı ve yine Erdoğan’ın kullanıcılar açısında çok daha merkezi bir konum işgal ettiği gözlemlenebilmektedir.
4) Babacan’ın kuracağı siyasal partiye ilişkin Abdullah Gül üzerinden yürüyen bir siyasal karalama kampanyası yapılması dikkat çekmektedir. Bu anlamda ilgili tweetlerde, siyasal bir hareket bir ulusal güvenlik tehdidi olarak sunulmaktadır. Gül ve Babacan’ın yurtdışı bağlantıları ve sermaye ile ilişkileri AKP sempatizanı hesapların sıklıkla kullandığı ithamlardır. Ayrıca ilgili hesapların tweetlerinde, bu isimlerin FETÖ ile intisabı olduğu imalarına da rastlamak mümkündür.
Türkiye’nin Meseleleri ve Yeni Parti
Türkiye’de yaşanan siyasal polarizasyonu bu çalışmada kullanılan örneklemde de gözlemlemek mümkündür. Somut sorunlardan çok ad hominem denilebilecek, kişilere yönelik ithamlar kullanıcıların söylemlerini belirlemiştir. Bu değerlendirmeye karşın iki konunun “Twitter”da yoğunlukla gündem oluşturduğu dikkat çekmektedir.
EYT ve Adalet Vurgusu
Bu gündemlerden ilki EYT (Emeklilikte Yaşa Takılanlar) ile müteallik sorunlardır. EYT mağdurlarının MHP, Saadet Partisi ve İşçi Partisinin de dahil olduğu çok sayıda hesabı etiketlediğine şahitlik edilmektedir. Bu etiketler arasında Ahmet Davutoğlu’nun Gelecek Partisi ve Ali Babacan’ın henüz adı konulmamış siyasi hareketi yer almaktadır. #SiziNedenSeçelim hashtagiyle yeni partilere Erken Yaşta Emeklilik (#EYT) konusunda yeni siyasal hareketlerin harekete geçmesi teşvik edilmektedir.
Mevcut tweetler arasında öne çıkan ikinci başlık KHK mağdurları başta olmak üzere adalet mekanizmasına vurgu yapanlardan oluşmaktadır. Yargı mekanizmasına dair eleştiriler tıpkı EYTlilerde olduğu gibi tüm siyasi partiler etiketlenerek paylaşılmaktadır. Benzer bir tavır Yıldız Sunta çalışanlarının işten çıkarılmasına yönelik tepki çerçevesinde de ortaya çıkmaktadır. Yıldız Sunta çalışanlarına yönelik tweetler, tüm partiler eklenerek paylaşılmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada kullanılan kelime haritasındaki parti isimleri (Akparti, MhpTbmmGrubu, herkesicinCHP, iyiparti, SaadetPartisi, bbpgenelmerkez, GelecekPartiTR, tipgenelmerkez, alibabacan, AliBabacanFan, RTErdogan, dbdevletbahceli, kilicdarogluk, meral_aksener, T_Karamollaoglu, Ahmet_Davutoglu, ErbakanFatih) önemli bir yer tutmaktadır.
Bu yapılan iki temel eleştirinin dışında yoksulluk, nepotizm ve farklı yolsuzluklara yönelik bir takım tweetlerden bahsetmek mümkündür. Bununla birlikte, bu temalar ilk iki konuya göre görece daha sınırlı bir yer bulmuştur. Aşağıda bu çerçevede bir takım diğer konulara değinilmektedir.
Çevre Hassasiyeti Sınırlı
İçerisinde “çevre” geçen ifadelerin Twitter’da kullanımı çevre duyarlılığı olduğu kadar çevre politikasıyla da ilgilidir ancak, bu konunun kelime haritasına girmesini sağlayan tweet Özgür Özel’in; “Hanımefendinin Çevre Bakanı’ndan çok çevre projelerinde yetkilendirilmesiyle” ilgili tweeti olduğu söylenebilir.
Muhalif kanadın, İstanbul Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne Kanal İstanbul’un ÇED raporuna ilişkin itirazı, Şehir ve Kültür Başkanlığının ‘Sürdürülebilir Şehirler İçin Yeni Fikirler’ temalı toplantısı ve Babacan taraftarlarının diğer prensipleriyle beraber bahsettikleri Ortak Akıl ve Çevre Duyarlılığı da sınırlı sayıda da olsa çevre hassasiyetine işaret etmektedir.
Ekonomiyi Nasıl Okuyorlar?
“Ekonomiyi” kelimesi yine yalnızca Özgür Özel’in “Bir damat ekonomiyi yönetecek…” tweetiyle haritamıza girse de ekonomik sorunların çözümü konusunda toplumda ciddi bir beklenti görülmektedir. Toplum bu sorunları daha çok işsizlik, enflasyon ve asgari ücret başlıkları altında dillendirmektedir. Ekonomimizle ilgili kişi başına düşen milli gelir, hazinenin borçlanma faizi gibi temel göstergelerden bahsedenler ise yalnızca ekonomistler ve Babacan destekçileriyle kısıtlı kalmaktadır.
Sonuç ve Değerlendirme
Yapılan bu çalışmada Twitter kullanıcıların ciddi bir kısmının yeni partilere yönelik tutumlarının rasyonel bir zeminde şekillenmediği dikkat çekmektedir. Gerek sol-seküler kesimler gerekse de sağ MHP ve AKP çizgisindeki hareketlerin ötekileştirici bir dile yaslanmakta olduğu gözlemlenmektedir. Özellikle yeni partilere tepkili AKP destekçisi Twitter kullanıcılarında, Babacan girişimi de dahil tüm siyasal girişimlerin aslında Erdoğan’ı hedef aldığı, dış kaynaklı olduğu, bir siyasal mesele değil güvenlik sorunu olduğu güçlü biçimde işlenmektedir. Bu iki grubun dışında objektif ve rasyonel bir zeminde konu (ekonomi, çevre, vb.) bazlı talep ve değerlendirme yapan kullanıcıların oldukça az olduğu ifade edilebilecektir. Bu durum yeni siyasal hareketler açısından özgül bir güçlük getirmektedir. Bir taraftan AKP ile bağlantılandırılmakta diğer taraftan ise AKP’liler tarafından çeşitli suçlamaların muhatabı olmaktadırlar. İkinci olarak Twitter üzerinde ortaya konulan eleştiriler- emeklilik hususunda (EYT) da olduğu gibi- sosyal güvenliğe dair konuları gündeme getirmektedir. EYT, toplam tweet’lerin yaklaşık %20’sine tekabül etmektedir. İkinci olarak KHK özelinde Türkiye’de adalet eksikliğine yönelik kimi vurgular dikkat çekmektedir. Nitekim bu çalışmada faydalanılan kelime haritası uygulamasında siyasi parti liderlerinin ve isimlerinin ön plana çıkması, bu kesimlerin taleplerini dikkate alınmasını sağlamaya yönelik parti ve lider isimlerini kendi tweetlerine eklenmesiyle ilişkilidir. Ortaya konulan görece daha tali konular arasında ise yoksulluk, yolsuzluk ve nepotizm gibi hususlar yer almaktadır.
Notlar
Neden Twitter?
Digital 2019 Türkiye Raporu’na göre Ocak 2019 rakamlarıyla aktif olarak sosyal medyadan yararlanan 52 milyon kullanıcı var. Öte yandan Türkiye’de sadece 9 milyon kullanıcısı olmasına rağmen siyasi/entelektüel fikir ve tartışmaların yoğun olarak paylaşıldığı platform Twitter’dır. Bu tweetlerin 43 milyon Facebook ve 38 milyon Instagram kullanıcısıyla da paylaşılabildiğini düşününce kamuoyu görüşünü önce Twitter üzerinde saptamaya karar verilmiştir.[2] Kuşkusuz bütünlükçü ve daha anlamlı bir sosyal medya analizi için ilerleyen dönemde söz konusu platformların münhasıran değerlendirilmesi gerektirmektedir.
Bu Resme Nasıl Ulaştık?
Herkes Twitter’da bir konu, kullanıcı ya da hashtag arayabilir ama sadece birkaç saatten birkaç güne kadar sınırlı sayıda tweet görebilir. Sınırlı veri ile tüm bir kamu oyuna ulaşmak çok mümkün değildir. Bu nedenle binlerce tweet üzerinden metin analizi yaparak insanların ne düşündüğünü anlamak için Python dilini kullanarak ileri teknoloji dil işleme (NLP) paketleri kullanmamız gerekti.
Bu konuda en ciddi kısıt, Twitter API’ının sadece 1 haftalık veriyi servis ediyor olmasıydı. Bir çok deneme sonrası haftalık veriler maalesef ülkemiz gündeminde yaratılan suni gündemlerle baskılandı. Sn. Ali Babacan’ın bahsedildiği ve yeni parti ihtiyacının dile getirildiği kamu oyuna ulaşmak için daha geniş bir zaman dilimine bakmamız gerekti.
Karşılaştığımız güçlükleri Yapay Zeka ve Metin Analitiği konularıyla ilgili okuduğumuz akademik makaleler ve Avrupa çapında uluslararası danışmanlık şirketleri için yaptığımız projelerde edindiğimiz tecrübelerle aşmayı başardık. Bunlara birkaç örnek vermek gerekirse: Twitter servislerinin (Twitter/Tweepy API) sadece 1 haftalık veri paylaşması sebebiyle güncel birkaç konuyla sınırlı kaldık. Bu kısıtı, bir internet okuyucu (web crawler) paketini ihtiyacımıza göre uyarlayarak aşabildik. Defalarca katılınılan (re-tweet) yada eleştirilen (quote) tweet’leri bu istatistikleri de göz önünde bulundurarak inceledik.
Araştırmamızı yaparken insan olmayan makineler tarafından üretilen içerikleri de ayıklamaya çalıştık. Arama yaptığımız 26 Kasım – Aralık 2019 tarihleri arasında siyasi partilerin seçim gibi bir dönemeci olmadığı için spam tweetler ile pek karşılaşmadığımızı belirtebiliriz.
Araç Çantamız
Python diliyle hazırlanmış açık kaynak bir Web Crawler[3] paketini kendimize uyarladık. Bu sayede indirebildiğimiz 10 binin üzerinde Twitter verisini işlemek için MIT lisanslı bir Word Cloud[4] paketinden ihtiyacımıza göre faydalandık. Oluşturduğumuz paketi, araştırmacıların kullanabilmeleri amacıyla açık bir web sitesinden hizmete sunmayı planlıyoruz. Sonrasında paketimizin kaynak kodunu[5] da yazılım paylaşım platformundan yayınlayacağız.
Twitter Veri Modelimiz ve Öne Çıkanlar
Twitter Veri Modeli
Arama sonucu Twitter arayüzünde listelenen sonuçları aşağıdaki modelde excel dosyası olarak kaydedebiliyoruz. Makalemizde yazıya döktüğümüz kimi çıkarımlar, bu şekilde kaydedip incelediğimiz 10 binin üzerinde tweet’in içeriğine göre şekillenmiştir.
Öne Çıkan Tweet’ler: Öne Çıkan Kelimerin Çoğu EYT Örgütlenmesinden
Bulduğumuz 10 bin tweet içinde en popüler olan konu EYTlilerin talebi ve “SiziNedenSeçelim” söylemidir. Saadet Partisi, İşci Partisi ve diğer partiler EYT ve Yıldız Sunta emekçilerinin sosyal medya kampanyalarında etiketlendiği için kelime haritasında görünmektedir.
Sayıları halk ve seçmenler arasında çoğunlukta olmamasına rağmen; Twitter üzerinde organize olarak, kelime haritamızda da ortaya çıkan aşağıdaki hashtag’leri düzenli olarak bütün tweet’lerine dahil etmişlerdir. Bu sebeple makalemizin başında paylaştığımız kelime haritasında bu kelimeler gündem olmamalarına rağmen sıklıkla hitap edilen taraflar olarak öne çıkmaktadırlar.
Top 5 Tweet
Bu dönemde (26 Kasım-Aralık 2019) yaptığımız arama (alibabacan, yeni parti, yeni parti gerek) sonucu en çok retweet edildiği için en popüler olduğu bilinen 5 tweet’i aşağıdaki paylaşıyoruz.
[1]Veriler AA muhabirinin Prof. Dr. Atilla Arkan ile yaptığı mülakattan alınmıştır. Mülakat için bkz. Burcu Çalık,“Genç Seçmenlerin Oyları Kimlikleri Gibi Esnek“ , Anadolu Ajansı, 13.07.2019, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/genc-secmenlerin-oylari-kimlikleri-gibi-esnek/1530578, Erişim Tarihi 30.12.2019.
[2] Farklı sosyal medya platformlarına ilişkin yukarıdaki rakamlar “Digital 2019: Turkey” raporundan edinilmiştir. Bkz. “Digital 2019: Turkey“, Datareportal, 31 Ocak 2019, https://datareportal.com/reports/digital-2019-turkey, Erişim Tarihi : 25.12.2019.
[3] “Web Crawler kaynak kodu“, Github, 21 Kasım 2018, https://github.com/Jefferson-Henrique/GetOldTweets-python, Erişim Tarihi : 25.12.2019.
[4] “Word Cloud kaynak kodu“, Github, 23 Kasım 2019, https://github.com/amueller/word_cloud, Erişim Tarihi : 25.12.2019.
[5] “paketimizin kaynak kodu“, Github, 29 Aralık 2019, https://github.com/umutgulac/Twitter_Historical_SearchEngine_WordCloud, Erişim Tarihi : 25.12.2019.