[voiserPlayer]
Birleşik Krallık yeni başbakanını seçiyor! Boris Johnson hükümetinin istifası sonrası Muhafazakar Parti ve Birleşik Krallık yeni liderini seçecek. 5 Eylül’de yapılacak seçimde Muhafazakar Parti içinden iki aday öne çıkıyor: yasadışı göçmenlik çıkışından sonra Türkiye medyasının da yakından tanıdığı Dışişleri Bakanı Liz Truss ve rakibi eski Maliye Bakanı Rishi Sunak. İki lider de birbirinden farklı geçmiş ve vaatlere sahip. Boris Johnson’ın olaylı istifası sonrasında ada siyasetinde kazan kaynamış durumda. 2010’dan bu yana iktidarda olan Muhafazakar Parti’nin durumu ve Birleşik Krallık siyaseti önümüzdeki seçimle belirlenecek. İki liderden eğer Liz Truss seçilirse adanın 3. kadın başbakanı olurken, Rishi Sunak seçilirse ilk Hint kökenli başbakan olacak. Bu yazıda lider adaylarının kimlik ve söylemleri üzerinden Birleşik Krallık başbakanlık yarışının nabzını tutacağız.
Rishi Sunak mı, Liz Truss mı?
Adayları tanırken önce vaat ettikleri profilleri anlamaya çalışacak ve seçmendeki karşılıklarını, kampanya süresince kullandıkları söylemlerden yola çıkarak “yeni Birleşik Krallık başbakanı nasıl bir siyaset izleyecek” sorusuna yanıt arayacağız. İki liderin de hem bu seçim sürecinde hem de öncesinde tepki çeken ve destek gören ifadeleri oldu. Adaylardan ikisi de mevcut hükümette bakan olarak görev alan kişiler olsa da aralarındaki fark; Liz Truss’ın Dışişleri Bakanlığı görevine hala devam etmesidir. Truss, rakibi eski Maliye Bakanı Rishi Sunak’tan ve pek çok kabine üyesinden farklı olarak istifa etmedi. Bu durum kendisi açısından farklı yorumlansa da Boris Johnson hükümeti gibi güven kaybetmiş ve tepki almış bir hükümet düştükten sonra dahi istifa etmemesi seçmen bazında bir olumsuz hava yaratmışa benziyor. Rakibi Sunak’ın ise Maliye Bakanlığı görevinden geçte olsa istifa etmiş olması, eski hükümetin yükünü taşımamak açısından onu daha avantajlı kılıyor.
Liz Truss’ın bu tutumu üzerinden profilini anlamaya çalışırsak; kendisi rakibine kıyasla daha net ve keskin bir siyasetçi profili yaratmak istiyor. Yasadışı göçmenleri yollama planı, Rusya konusundaki keskin tavrı ve Tiktok gibi Çin menşeili uygulamaları sınırlama ifadeleri[i] Truss’ın rakibine göre daha sert ve popülist vaatlere sahip olduğunu gösteriyor. Özellikle Truss’ın en ön plana çıkan özelliklerinden bir tanesi Birleşik Krallık siyasetinin simgesel ismi olan Margaret Thatcher’a olan benzerliği veyahut benzemek istemesi. Truss, aktif politikada sık sık Demir Leydi’nin verdiği pozların aynısı veriyor, çoğu zaman onun gibi giyiniyor ve benzer söylemlerde bulunuyor. Bu durum seçmen zihninde ve medyada yeni Demir Leydi unvanını ona veriyor fakat bazı kesimler içinde bu benzerlik rahatsız edici.[ii]
Truss, 47 yaşına rağmen farklı bakanlıklar yapmış siyasette deneyimli bir isim. Yaratmaya çalıştığı yeni Demir Leydi imajından dolayı uzun yıllardır Başbakanlığa hazırlandığı medya tarafından yazılıyordu. Tabi bu tecrübenin getirdiği birtakım olumsuz durumlar da var. Truss bu süreçte katıldığı pek çok canlı yayın oturumunda geçmişte yaptığı Çevre Bakanlığı veya Kadın ve Eşitlik Bakanlığı sırasındaki uygulamalarından dolayı yoğun protestolarla karşılaştı.[iii] Bu protestoların seçime nasıl yansıyacağını göreceğiz. Rakibi Rishi Sunak ise konuşmalarında daha neşeli ve samimi bir siyasetçi profili çiziyor. Sanki bir stand-up gösterisindeki gibi oturumlarda sık sık şakalar yapıyor ve cana yakın bir imaj yaratmak istiyor. 2 yıldır sürdürdüğü Maliye Bakanlığı görevi, öncesinde yaptığı Bakanlık baş sekreterliği gibi görevlerle Truss kadar olmasa da belli bir tecrübeye sahip.
İngiltere siyasetinin; ekonomi, Brexit, Kuzey İrlanda, Covid süreci, yasadışı göçmen sorunu gibi ana temaları üzerinden, adayların söylemlerini inceleyecek olursak, iki liderde hayat pahalılığının giderilmesi konusunda iyileştirmeler vaat edip, vergilerin düşürülmesinin altını çizerek daha liberal ekonomi politikalarına yakın mesajlar veriyor. Ancak Rishi Sunak’ın kent ve kırsal alanın gelir eşitsizliğini gidermek adına çalışmalar yapacağını ve bunun için bir fon sunacağını vaat etmesi ülkenin bir kesimi tarafında olumlu karşılandı. Ancak bu vaat Muhafazakar Parti içerisinde farklı isimler tarafından şiddetli şekilde eleştirilmesine sebep oldu.
Truss, ise hayat pahalılığına karşı birtakım vergilerin düşürülmesi gerektiğini ve enflasyonla verim esaslı mücadele edeceklerini sık sık ifade ediyor. İki lider de muhafazakar kültürü koruyacağına dair sık sık garantiler verip kendi seçmeninin gönlünü kazanmaya çalışıyor. Özellik Sunak’ın canlı yayında ifade ettiği “Tarihimizi, değerlerimizi ve aslında kadınlarımızı yok etmek isteyen o solcu kültüre karşı durmakta sonsuz güçlü olacağım.”[iv] ifadesi infial yaratmıştı.
İngiltere’de son zamanlarda çok tartışılan bir konu olan yasadışı göçmenlik konusunu ele aldığımızda, her iki liderin de göçmenlik konusunda ada sınırlarının kontrolünü sağlayacağını ve sorunun böyle çözüleceğini, yani yasadışı göçmenlik konusunda daha katı olacaklarını vaat ettiklerini görüyoruz. Burada Truss’ın Sunak’tan farkı, medyamızda da geniş yer bulan, Türkiye, Ruanda gibi ülkelere mültecilerin gönderilme planına sahip olması. İki lider de mülteci konusunda benzer tavır takınsalar da Truss’ın daha popülist yaklaşımı dikkat çekiyor. Mail on Sunday gazetesine konuşan Truss, Türkiye’nin adını anmadan “Ruanda politikası doğru bir politika. Bunun tam olarak uygulanması ve benzer ortaklıklar için çalışabileceğimiz farklı ülkelerin aranması konusunda kararlıyım”[v] dedi. Truss, daha önce göçmenleri İngiltere’den Ruanda’ya götürecek uçağın kalkışını engelleyen Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne boyun eğmeyeceğini ve sınırdaki personel sayısını artıracağını da ifade etmişti. Riha Sunak’ın ise AİHM’in gönderme planını iptal etmesi üzerine gerekirse AİHM’den çıkılabileceğini ifade etmesi, iki liderin de yasadışı göçmen konusunda uluslararası hukuku çiğneyebileceğini ve bu konuda popülist yaklaşımlarla seçmene hitap ettiğini gösteriyor.
Dış politika bağlamında ele aldığımızda Truss ve Sunak söylemleriyle farklı bir tarz sunuyor. Örneğin, savunma bütçesi konusunda Sunak bütçenin uzun vadede milli hasılanın ancak %2.5’uğu olmasını söylerken, Truss, 5 yıl içinde savunma bütçesinin milli hasılanın %3’üne çıkaracağını ifade etmişti.[vi] Bu açıdan Rishi Sunak, ekonomi geçmişi nedeniyle dış politikada daha prensipli bir tavır tutunurken Liz Truss’ın ise daha fevri ve esnek olabileceğini görüyoruz. Truss’ın Dışişleri Bakanlığı görevini halihazırda yürütmesi doğal olarak bu alanda onu daha ön plana çıkarıyor. Truss’ın özellikle Çin ve Rusya konularında Boris Johnson kadar katı bir tutum sergileyeceğini, Sunak’ın ise ekonomik iş birliği gibi zeminlerle daha ılımlı bir dış politika güdeceğini ön görmek mümkün.[vii]
İki lider de Brexit ve Kuzey İrlanda sürecine sadık kalacaklarını ve Kuzey İrlanda’nın Birleşik Krallık’taki konumunun önemini vurguluyor. Tabi burada Truss’ın 2016’da “İngiltere Avrupa’da daha güçlü” kampanyasına destek verdiğini, şimdilerde ise Brexit taraftarı olduğunu unutmamak gerekir. Rishi Sunak’ın ise başından beri Brexit savunucusu olduğunu hatırlıyoruz. Kuzey İrlanda konusunda ufak bir not ise Kuzey İrlanda Parlamentosu’na geçtiğimiz seçimde 2. Parti olarak giren ayrılıkçı İrlanda Cumhuriyet Ordusu’nun siyasi kanadı diyebileceğimiz Sinn Féin’in varlığı,Kuzey İrlanda’nın Birleşik Krallık’taki durumunu uzun vadede sorgulatacak gibi duruyor. Bu açıdan bakıldığında yeni gelen hükümetin Kuzey İrlanda siyasetini kontrol etmek isteyeceği, fakat ayrılıkçı seslerin yükselerek devam edeceğini bekleyebiliriz.
Kısacası iki aday da muhafazakar blok açısından çok önemli iki isim. Birbiriyle benzer ve farklı politikalar izleyecekleri anlaşılıyor. Ancak ikisinin de Birleşik Krallık siyastine yenilikler getireceği açık. Bu noktada, “Rishi Sunak’ın Hint kökenli olması negatif bir sonuç yaratacak mı?” “Liz Truss’ın katı tutumu ve Johnson’a olan desteği ona zarar verecek mi?” 5 Eylül’de hem bu soruların yanıtlarını almış olacağız hem de sonrasında nasıl bir Birleşik Krallık yönetimi oluşacağını göreceğiz.
[i] https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-07-25/liz-truss-says-uk-should-crack-down-on-chinese-firms-like-tiktok
[ii] https://www.theguardian.com/commentisfree/2022/jul/24/liz-truss-reminds-me-of-a-tory-leader-but-its-not-margaret-thatcher
[iii] https://www.theguardian.com/politics/2022/aug/05/liz-truss-heckled-by-climate-activists-at-conservative-hustings
[iv] https://uk.news.yahoo.com/sunak-vows-stand-leftie-woke-
[v] https://www.dailymail.co.uk/news/article-11042439/amp/Id-send-migrants-Africa-says-Liz-Truss-promises-expand-refugee-policy.html
[vi] https://www.thehindu.com/news/international/rishi-sunak-vs-liz-truss-key-policy-differences/article65663289.ece
[vii] https://www.ankasam.org/security-policies-of-sunak-and-truss-and-their-impact-on-the-global-system/?lang=en
Fotoğraf: David Monaghan