Altüst: Yeni Teknolojiler ve Değişen Endüstriler Bülteni (Nisan 2024)
Geçen ay konu edindiğimiz “TikTok yasası”, ABD Senatosu’nda da onaylandı ve Joe Biden yasayı imzaladı. Alışık olduğumuzun aksine çok hızlı bir şekilde onaylanan TikTok yasası, bu ay teknoloji gündeminin ana konusu oldu.
Yasaya göre TikTok el değiştirmezse ABD’de yasaklanacak. Peki, TikTok’un satışı mümkün mü ve ByteDance hangi yasal yollara başvurabilir? Bu yazıda bu soruların cevabını bulmaya çalışacağız.
Öte yandan, yıllardır yükselişte olan ve elektrikli otomobil denilince en bilinen marka haline gelen Tesla zor bir ay geçirdi. Fevri çıkışları ve aşırı sağ siyasete yakınlığıyla bilinen Tesla’nın CEO’su Elon Musk ise şirketi için farklı bir yol çizmiş gibi duruyor. Ama değişmekte olan otomotiv sektöründe Musk’ın bu tercihi vizyoner bir hamle mi olacak, yoksa Tesla’nın sonunu mu getirecek merak konusu.
TikTok Yolun Sonuna mı Geldi?
Geçtiğimiz ay ABD Temsilciler Meclisi, Çinli ByteDance şirketinin TikTok uygulamasındaki hisselerini satmasını gerektiren, aksi takdirde ise TikTok’un ABD’de kullanılmasını yasaklayacak olan yasayı onaylamıştı.
ByteDance’in Çin hükümetiyle olan yakın ilişkileri ve Çin hükümetiyle veri paylaşımını zorunlu kılan ulusal istihbarat yasası, yasaklamanın sebepleri olarak gösterilmişti.
Temsilciler Meclisi’nden sonra, 24 Nisan günü ABD Senatosu da TikTok yasası olarak bilinen “Amerikalıları Yabancı Düşman Kontrollü Uygulamalardan Koruma Yasası”nı onayladı.
Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu Senato, TikTok yasasını Ukrayna, İsrail ve Tayvan’a verilecek olan askeri yardım paketine dahil etmişti. Yasa, aynı gün içerisinde ABD Başkanı Joe Biden tarafından imzalandı ve yürürlüğe girdi.
Peki, bundan sonra ne olacak? En önemli değişiklik, yasağın uygulanacağı sürede yaşandı. Yasanın Temsilciler Meclisi’nden geçtiği ilk halinde, ByteDance’in hisselerini satması için 6 aylık bir süre verilecekti. Fakat yapılan değişikliklerle bu süre 9 aya çıkarıldı.
Bu süre içerisinde ByteDance, TikTok’taki hisselerini satmak ve ABD’de kullanılan TikTok, Çin hükümetinden bağımsız bir hâle gelmek zorunda. TikTok’un herhangi bir “yabancı düşman” tarafından kontrol edilip edilmediğine ise ABD Başkanı karar verecek. TikTok’un potansiyel alıcılarına ABD Başkanı ve ihracat yasası gereği Çin hükümetinin de onay vermesi gerekiyor.
Satışın gerçekleşmesi için son tarih 19 Ocak 2025. ABD Başkanı, şayet TikTok’un satış için ilerleme gösterdiğini düşünürse bu süreyi 3 ay uzatabilir. En ilginç nokta ise bu tarihin ABD Başkanı Joe Biden’ın görev döneminin bitiminin bir gün öncesine tekabül etmesi.
Eğer 5 Kasım 2024’teki ABD Başkanlık seçimlerini Joe Biden kazanırsa yasanın uygulanması muhtemelen sorunsuz bir şekilde devam edecek. Fakat seçimleri Donald Trump kazanırsa çok daha farklı bir tabloyla karşılaşma ihtimalimiz hiç de az değil. Cumhuriyetçi temsilciler ve senatörler TikTok yasasını destekleseler de Trump, özellikle genç seçmenlerin desteğini kazanmak için seçim kampanyasında TikTok yasasına karşı bir pozisyon alabilir.
Trump, kendi hükümeti döneminde TikTok’a karşı olsa da, hatta TikTok’u yasaklamaya çalışsa da, bu süreçte tutumunu değiştirdi. Kendi sosyal medyası olan Truth Social’da, TikTok’un yasaklanmasından Joe Biden’ın sorumlu olduğunu “özellikle gençler”e hatırlattı.
TikTok’un kısa video formatını popülerleştirip rakipleri karşısında bu kadar başarılı olmasının temel sebebi algoritması. Kısa video formatı sayesinde kullanıcıların ilgi alanlarını çok daha kısa sürede analiz edebilen TikTok, rakipleri olan Instagram Reels ve Youtube Shorts’a göre çok daha uzun süredir bu kısa video formatını kullandığı için ilk hamle avantajına sahip.
Ayrıca TikTok’un Çin’deki versiyonu olan Douyin, normalde TikTok’un sahip olmadığı yüz tarama, uygulama içi satın alma, otel rezervasyonu yapma gibi özelliklere sahip. Dolayısıyla TikTok’un Çin pazarında geniş erişim izinleriyle elde ettiği veriler, rakipleri karşısında bu platforma avantaj sağladı.
TikTok’un algoritmasını gizli tutarak ABD’deki işletmesini satmak için potansiyel alıcılarla görüştüğüne dair söylentiler çıksa da TikTok yönetimi herhangi bir satış ihtimalini kesinlikle reddetti. ByteDance’in içerisinden konuşan kaynaklar, kullanılan algoritma ByteDance’in diğer tüm projelerinin de temelini oluşturduğu için TikTok’un satılmasının çok zor bir ihtimal olduğunu belirttiler.
Ayrıca, TikTok en değerli varlığını yani algoritmasını muhtemel rakiplerine vermeyi istemeyecektir. TikTok’un ABD’deki kullanımına baktığımızda, 170 milyon kullanıcıya sahip ve uygulamanın yıllık gelirlerinin %25’ten fazlası ABD’den geliyor. ByteDance’in tüm uygulamalarının günlük kullanıcılarının %5’ini Amerikalılar oluşturuyor.
Dolayısıyla, şirket içerisinden bilgi veren kaynaklara göre ByteDance, en kötü senaryoda TikTok’u satmak yerine ABD’deki tüm operasyonlarını sonlandırmayı tercih edebilir. Ama TikTok bu 9 ay içerisinde yasal yolları deneyecek. Microsoft’un 20 yıldan fazladır baş hukuk müşavirliğini yapan ve şimdi de ByteDance’te aynı pozisyonda bulunan Erich Andersen, sadece TikTok yasasına odaklanması için şirket içerisinde özel bir pozisyona getirildi.
Andersen ve hukuk ekibi, TikTok’un yasaklanmasının ifade özgürlüğünü kısıtlayacağı ve dolasıyla ABD Anayasası’nın 1. maddesini ihlal edeceği savına dayanmayı planlıyor. Buna karşılık Biden hükümeti de TikTok’un ABD ulusal güvenliği için tehlike oluşturduğunu ve sadece TikTok’u hedefleyecek şekilde yasanın tasarlandığını ispat etmek zorunda.
Karşılık olarak yorumlanabilecek bir şekilde Çin hükümeti de ulusal güvenlik endişelerini gerekçe göstererek WhatsApp ve Threads uygulamalarının App Store’dan kaldırılmasını talep etmesi sonucu bu uygulamalar Apple tarafından Çin’de engellendi. Benzer şekilde, Telegram ve Signal gibi mesajlaşma uygulamaları da bu ay içerisinde Çin App Store’undan kaldırıldı.
TikTok’un yasal mücadelesinin nasıl sonuç vereceğini önümüzdeki aylarda Altüst bülteninde yazmaya devam edeceğim. Başkanlık seçimleri yaklaştıkça bu konunun Amerikan siyasetinin gündemine oturacağı daha şimdiden kesin gibi gözüküyor.
Tesla’nın Önlenemeyen Düşüşü
2020’de piyasaya sürülen Tesla Model Y, kısa süre içerisinde büyük bir etki yaratarak 2023’ün en çok satan otomobili haline geldi. Elektrikli bir otomobilin ilk defa bu noktaya erişmesi, otomotiv sektöründe artık geri dönülmez bir dönüşümün yaşanmakta olduğu düşüncelerini güçlendirmişti.
Ancak dünyanın en değerli otomobil üreticisi olan Tesla bu günlerde zor zamanlar geçiriyor. Tesla’nın CEO’su Elon Musk, fiyatı çok daha düşük bir Tesla modeli üzerinde çalıştıklarını yıllardır dile getiriyordu. Musk ayrıca, Çinli BYD gibi markaların düşük fiyatları nedeniyle otomotiv piyasasını kolayca domine edebileceklerini ve Çinli markalara daha yüksek gümrük vergisi uygulanması gerektiğini de savunuyordu.
Ama bu ay Tesla’nın içerisinden sızdırılan bilgilere göre ucuz Tesla modeline dair bütün çalışmalar durduruldu ve herkes “robotaxi” projesine yönlendirildi. Elon Musk zaten bir süredir; tamamen insansız, otonom sürüş özelliğine sahip ve direksiyonsuz üretilecek olan robotaxi modellerinin, otomotiv endüstrisinin geleceği olduğunu düşündüğünü dillendiriyordu.
Şirket içerisinden aktarılanlara göre önceki yıllarda da Musk, ucuz elektrikli otomobil projesi yerine robotaxi projesine odaklanmayı planlamış ama danışmanlarının ve mühendislerin itirazları nedeniyle ucuz Tesla modeli üzerinde çalışılmaya devam edilmiş. Bu iptal kararının üzerine 140 binden fazla çalışanı olan Tesla çalışanlarının %10’unu işten çıkarma kararı aldı.
Tüm bu kararların arkasında ise Tesla’nın üretimde yaşadığı sıkıntılar ve 2024’ün ilk çeyreğinde piyasa beklentilerinin aksine satışların dört yıldan beri ilk defa düşmesi yatıyor. Şirketin hisseleri bu problemler nedeniyle 2024’te %42’lik bir düşüş yaşadı.
Tesla, Nisan ayının son haftasında ise Y, X ve S modellerinde ciddi bir fiyat indirimi yaptı. Ayrıca şirket, ucuz elektrikli otomobil modelinden vazgeçse de şimdiye kadar ürettikleri modellerin daha uygun fiyatlı modellerini 2025’te sunacaklarını belirtti. Bu kararlar Tesla hisselerindeki düşüşü yavaşlatsa da özellikle BYD gibi Çinli otomobil üreticilerinin karşısında rekabet edebilmek için Tesla’nın kâr marjını ne dereceye kadar kısabileceği merak konusu.
Tesla’daki gerilemeye rağmen Uluslararası Enerji Ajansı’nın raporuna göre bu yıl elektrikli otomobil satışlarının %20 artması bekleniyor. Raporda, fiyat uygunluğunun elektrikli otomobil satışlarını etkileyen temel etmen olduğu belirtilirken, akıllı telefonlarıyla bilinen Huawei ve Xiaomi de Tesla’dan daha düşük fiyatlı modelleriyle bu yıl piyasaya güçlü bir giriş yaptılar.
Elon Musk’ın büyük umut bağladığı robotaxi modelinin 8 Ağustos’ta tanıtılması bekleniyor. Tesla’nın bir otomobil üreticisinden ziyade yapay zeka ve robotik firması olarak düşünülmesi gerektiğini söyleyen Musk’ın ucuz ve geniş kitlelerce ulaşılabilecek modeller yerine daha sofistike ve otonom modellere odaklanmasının, ölçek ekonomisini benimseyen Çinli markalar karşısında nasıl sonuç vereceğini göreceğiz.