[voiserPlayer]
Hariçten Gazel Haftalık Dış Haberler Bülteni (11-17 Temmuz 2023)
Dünya yanıyor. 2023 yazı dünyanın birçok bölgesinden rekor hava sıcaklığı ölçümlerinin ve buna bağlı olarak yaşanan insani krizlerin haberleriyle çalkalanıyor. Bu hafta iklim değişikliğinin birikimli bir sonucu olarak küremizin ısınması ve gelecekte yaşayacağımız çevresel felaketlerin habercisi olan küresel çaptaki sıcak hava dalgalarına odaklanmak istedim. Zira, küresel siyasetin yakıcı gündemi bile iklim değişikliğinin potansiyel sonuçları yanında önemsiz kalıyor.
Basra’da Ölçülen Rekor Sıcaklık
Kuveyt’in Mitribah kentinde sıcaklık Perşembe günü 54 dereceye kadar yükseldi. Cuma günü ise Irak’ın Basra kentinde 53.9 derece ölçüldü. Meteoroloji uzmanı Jeff Masters ve hava durumu tarihçisi Christopher Burt’a göre, eğer doğrulanırsa, bu inanılmaz ölçümler Doğu Yarımküre’de şimdiye kadar kaydedilen en yüksek iki sıcaklığı temsil edecek. Bu yüksek sıcaklıklar bugüne kadar en yüksek sıcaklığın ölçüldüğü ABD’nin Kaliforniya eyaletindeki Ölüm Vadisi (Death Valley) dışında kaydedilen en yüksek değerler. Ölüm Vadisi şu anda 10 Temmuz 1913’te kaydedilen 56,7 derece ile dünyanın en sıcak ölçümü rekorunu elinde tutuyor.
Basra Körfezi’nin 75 mil kuzeybatısında yer alan 1,5 milyon nüfuslu Basra kentinde ise iki gün üst üste tarihi sıcaklıklar kaydedildi. Perşembe günü 53.6 dereceye ulaşan sıcaklık Irak’ta kaydedilen en yüksek sıcaklık olurken Cuma günü bu değer de aşılarak 53.9’a yükseldi.
Orta Doğu’nun en yüksek sıcaklıkları kurak ve karayla çevrili bölgelerde görülürken, çok daha boğucu olan Basra Körfezi ve Umman Körfezi boyunca uzanan bölgeler en bunaltıcı sıcaklık ve nem kombinasyonuyla karşı karşıya kaldı. Yaklaşık 38 derecelik hava sıcaklıkları astronomik nem seviyeleriyle birleşince havanın ne kadar sıcak hissettirdiğini yansıtan ısı endeksi değerleri kelimenin tam anlamıyla ölçüm sisteminin dışına çıktı. R.G. Steadman tarafından 1979 yılında geliştirilen endeks, aslında sadece yaklaşık 57.8 dereceye kadar olan değerleri hesaplamak için tasarlanmıştı.
Birleşik Arap Emirlikleri’nin doğu kıyısındaki Fujairah’da, nemin bir ölçüsü olan çiğlenme noktası Perşembe günü yerel saatle 16.00’da 32 dereceye ulaştı. 90 derecelik çiğlenme noktası, 36 derece hava sıcaklığı ile birleştiğinde 60 derecenin üzerinde bir ısı endeksine karşılık geliyor. Dolayısıyla ölçülen hava sıcaklıkları rekor düzeyde nem oranlarıyla birleşerek dünyanın daha da ısındığını ortaya koyuyor. Bu durum 2090 yılına kadar Basra Körfezi’nin insan yaşamına uygun olmayacak seviyede sıcaklıklara ulaşılacağına dair de işaretler barındırıyor.
Akdeniz’de Sıcak Hava Dalgası ve Orman Yangınları
Yunanistan ve Türkiye de dahil olmak üzere Güney Avrupa’nın çeşitli bölgelerinde orman yangınları devam ediyor. Şu anda Yunanistan’daki en şiddetli yangınlar Dervenochoria bölgesinde yaşanıyor. Bölgeden yükselen dumanlar uydu görüntülerinde de görülebiliyor. AB, yangınlarla mücadele etmeye çalışan Yunanistan’a yangın söndürme uçakları gönderdi.
Öte yandan, İtalya’nın Sardinya adasında en yüksek sıcaklık olan 46 derecenin ölçülmesi bekleniyor. İtalya’nın bazı bölgelerinde aşırı sıcakların 10 gün daha devam edebileceğine dair uyarılar var. İspanya da art arda sıcak hava dalgalarıyla karşı karşıya kaldı ve dün ülkenin güneyinde sıcaklık 44 derecelere ulaştı.
İtalya’nın güneyinde görülen sıcak hava dalgası hastane acil servislerini de alarm durumuna geçirdi. Baş ağrısı, taşikardi ve dehidrasyon şikayetleriyle acil servise gelenlerle, sıcaklıktan kaynaklı durumlara özel belirlenmiş ekipler ilgileniyor.
İtalya’da yüksek sıcaklıkların önümüzdeki hafta da sürmesi bekleniyor. Bugüne kadar Avrupa’da kaydedilmiş en yüksek sıcaklık, 2021 yılında Sicilya’da 48.8 derece olarak ölçülmüştü. O nedenle Sardinya’da ölçülen 46 derece bir rekor değil. Ancak çok sıcak havaların uzun süre devam etmesi insanların gündelik yaşantısında zorlukları arttırıyor ve özellikle hasta ve yaşlı insanlar için ölüme kadar giden tehditler barındırıyor.
ABD’de Görülen Sıcak Hava Dalgası
Arizona eyaletinde yer alan ve ABD’nin en sıcak şehirlerinden biri olan Phoenix, 19 gün üst üste 43 derece veya üzerinde seyreden yüksek sıcaklıklar ile 49 yıllık rekoru geride bıraktı. Bir çöl kenti olan Phoenix’te sıcaklıklar öyle seviyelere geldi ki asfalta dokunduğu için vücudunda yanıklar oluşan insanlar hastanelere başvurdu. Genelde yere düşen yaşlılar, çocuklar ve sokakta yaşayan evsizler bu tip yanıklardan etkileniyor. Phoenix’in bu hafta da ısınmaya devam edeceği ve Cuma günü sıcaklığın 46C’ye kadar çıkacağı tahmin ediliyor.
Sıcak Havalar ve İklim Değişikliği
Pazar günü ABD (Ölüm Vadisi) ve Çin’in (Uygur Bölgesi) bazı bölgelerinde sıcaklıklar 50C’nin üzerine çıktı. Dünya Meteoroloji Örgütü Avrupa’daki sıcak hava dalgasının Ağustos ayına kadar devam edebileceği uyarısında bulundu. Yetkililer sıcaklığın hayati tehlikeye yol açabileceği uyarısında bulunurken, dünya genelinde milyonlarca kişi sıcak hava acil durum uyarısı altında yaşıyor.
Bilim insanları iklim değişikliğinin sıcak hava dalgalarını daha uzun, daha yoğun ve daha sık hale getirdiğini söylüyor. Dünya Meteroloji Örgütü Genel Sekreteri Prof Petteri Taalas, “Isınan iklimimizde giderek daha sık görülen aşırı hava koşulları, insan sağlığı, ekosistemler, ekonomiler, tarım, enerji ve su kaynakları üzerinde büyük bir etkiye sahip” açıklamasında bulundu.
Dünya Meteoroloji Örgütü, aşırı hava koşullarının daha fazla iklim eylemi ihtiyacını vurguladığını açıkladı. BM Hava Durumu Ajansı ise bu hafta dünyayı kasıp kavuran aşırı sıcaklıkların, iklim değişikliğiyle ısınan bir dünyada yeni normal olduğunu söylüyor.
Basra Körfezi, Akdeniz Çevresi, Arizona, Kaliforniya ve Çin… Dünyanın dört bir yanından sıcak hava dalgası yaşandığına dair haberler her zamankinden daha çok geliyor. Yaz aylarında yaşanan ve rekor sıcaklıklarla geçen bu günlerin yeni normalimiz haline gelmeye başladığını anlamalıyız.
Sera gazı emisyonlarının azaltılması ve Paris İklim Anlaşması kapsamında belirlenen sanayileşmeden önceki döneme kıyasla 2 santigrat derecenin altına inmenin ya da en azından 1,5 santigrat dereceyi yakalamanın önemi her geçen gün daha fazla açığa çıkıyor. Küresel ısınma, bilim insanlarının yıllardır uyardığı üzere, kritik seviyelere ulaşmış durumda. Ülkeler bu konuya yeterince önem vermedikçe de sıcaklık rekorları, orman yangınları, seviyeleri düşen nehirler ve sıcağa bağlı nedenlerle ölen insanların haberlerini daha çok okuyacağız. Türkiye ise gerçekten de iklim değişikliği gibi hayati bir konuyu tartışmaktan dahi çok uzak.