[voiserPlayer]
Merkez-sol bir parti olan Sosyalist Parti (Parti socialiste veya PS) De Gaulle tarafından kurulan 5. Cumhuriyet’in 2017 başkanlık seçimlerine kadar en büyük iki partisinden biri olmuştur. Parti, Fransa siyasetini derinden etkileyen başkanlar çıkarmış, 2002 ve 2017 başkanlık seçimleri haricinde her zaman ikinci tura kalmış ve seçimlerde ya iktidar ya da ana muhalefet olmayı başarmıştı. 2012 seçimlerinde ise PS adayı François Hollande ilk turda yüzde 28,63 ile birinci olmuş, ikinci turda da yüzde 51,6 oy oranına ulaşarak başkan seçilmişti. 2017 başkanlık seçimleri Sosyalist Parti için beklenmedik ve inanılmaz bir düşüşün yaşandığı bir seçim oldu. Partinin adayı Benoit Hamon sadece yüzde 6,4 oranında oy alabildi. PS’nin şimdiki başkan adayı Anne Hidalgo da şu sıralar yüzde 2-3 gibi düşük oy oranlarında geziniyor.
4 Şubat 2022’de Daktilo1984’te “Fransa Solu ve Seçimler” adıyla yayınlanan yazımda (1) Fransa solunu genel hatlarıyla irdelemiş; solun mevcut durumu ile bölünmüşlüğünü, seçimlerde ne yapabileceklerini ve soldaki yeni adayları anlatmıştım. Bu yazıdaysa bir zamanlar iktidar olabilen PS’nin neden çöktüğüne cevap arayacak ve az oy almasının nedenleri üzerinde duracağım. Yani bu yazıya, bir nevi “Fransa Solu ve Seçimler” yazısının devamı diyebiliriz.
Başlamadan önce neden diğer sol partileri değil de sadece PS’yi incelediğimi yazayım. Giriş kısmından da anlaşılacağı üzere PS, Fransa’da solun lideriydi. Diğer sol partiler PS kadar etkin olamadı ve genelde en fazla yüzde 3-5 düzeylerinde dolanıyorlar. Sadece şu anki sol adaylardan Jean-Luc Mélenchon 2017 seçimlerinde PS’nin düşüşte olmasını fırsata çevirerek ve PS’ten kopan sol seçmeni kazanarak yüzde 19,6 oy aldı. Şimdiyse Mélenchon’un oy oranı 2012 seçimlerinde olduğu gibi yüzde 9-10 civarında. Oy oranının düşmesinin nedeni de Mélenchon’un kendi güvenirliliğini tartışmaya sokacak söylemlerde ve eylemlerde bulunması. Yani Mélenchon’un oylarındaki yükseliş ve düşüşler hem daha çok anlık nedenlere bağlı hem de PS kadar karmaşık sebeplere sahip değil. Özetle Fransa solunda PS’nin ayrı bir yeri var ve çöküşü de incelenmeli.
Hollande’ın Kötü Yönetimi ve Zihinlerde Oluşan Olumsuz Algı
2012’de başkan seçilen François Hollande sosyal reformları hayata geçirme, ekonomiyi büyütme ve işsizliği azaltma vaatleriyle başa gelmişti. Ama bu vaatlerini gerçekleştiremedi. İşsizlik yükseldi, ekonomik büyüme sağlanamadı ve sosyal reformlar hayata geçirilemedi. Tersine, seçimlerde kendini reformist olarak tanıtan Hollande piyasa yanlısı neo-liberal politikaları hayata geçirerek hem seçmeni hem partilileri kızdırdı. Hollande’ın sözlerinde durmaması kendisinin ve partisinin güvenilirliğinin sorgulanmasına sebep oldu. İktidarı sürecinde yaptığı gaflar ile U dönüşleri ve sorunları önceliklendirmedeki başarısızlığı, Hollande’ın amatör bir politikacı olduğu izlenimi uyandırdı. Seçildikten altı ay sonra Hollande’ın onaylanma oranı yüzde 36’ya düştü. Bu oran diğer başkanların aynı sürede sahip olduğu onaylanma oranıyla kıyasladığımızda en düşük oran oluyor (2). 2013’te de yüzde 26’ya kadar düştü bu oran (3). İktidarı boyunca Hollande’ın popülaritesi düşse de özellikle terör saldırılarının yaşandığı 2015 yılında izlediği tutumdan dolayı popülaritesi yükseldi (4). Buna rağmen saydığım nedenlerden dolayı popülerliği düşmeye devam etti ve görevinin sonlarında onaylanma oranı sadece yüzde 4’tü (5). Bu, Fransız başkanların sahip olduğu gelmiş geçmiş en düşük onaylanma oranıydı. Bundan dolayı da kendisi 2017 seçimlerinde tekrar aday olmadı. Aday olmadı ama Hollande dönemi seçmen üzerinde inanılmaz derecede olumsuz bir algı yarattı. PS seçmeni partiden uzaklaştı ve başka partilere yöneldi. Bu da partinin çöküşündeki en önemli etkenlerden biri oldu.
Parti İçi Kavgalar ve 2017 Seçimleri
Partinin özellikle 2012 başkanlık seçimlerini kazanmasından sonra ve 2017 başkanlık seçimleri sürecinde parti içinde yaşanan çatışmalar ve önemli isimlerin partiyi terk etmesi partinin gücünü azalttı. İlk büyük çatışma ve istifalar 2014’te yaşandı. Başkan Hollande’ın serbest piyasa yanlısı politikaları partinin sol kanadında yer alan bakanları kızdırdı. Ekonomi Bakanı Arnaud Montebourg, Eğitim Bakanı Benoit Hamon (partinin 2017 seçimlerindeki başkan adayı) ve Kültür Bakanı Aurelie Filippetti gibi isimler istifa etti. Şu anki başkan adaylarından ve partinin sol kanadında yer alan dönemin Adalet Bakanı Christiane Taubira da 2016’da terörle mücadele ve insan hakları gibi konularda Hollande’ı yetersiz bulmasından dolayı istifa etti. Parti, 2017 başkanlık seçimlerinin aday belirleme sürecinde de kavgalara sahne oldu. Benoit Hamon, partinin merkezci kanadın adayı ve 2014-2016 yılları arasında başbakanlık yapmış Manuel Valls’ı yenerek partinin adayı oldu ve partinin programını radikal bir şekilde sola kırdı. Bunun üzerine partinin merkezci kanadının önemli bir kısmı (Valls dâhil) partiden ayrıldı ve başkanlık seçimlerinde o dönem merkez siyaset yürüten Emmanuel Macron’u (2014-2016 yıllarında bağımsız bir şekilde ekonomi bakanlığı yaptı) destekleyeceklerini açıkladı. Böylelikle parti organizasyonel gücünü giderek kaybetti. PS’nin daha solunda yer alan Mélenchon da hem PS gibi kötü bir iktidar süreci geçirmemiş olmasından hem de parti içi çatışmalarla uğraşmamasından dolayı PS’nin daha solda yer alan seçmenlerini kazanabildi. Macron da merkeze yakın PS seçmenini kazandı. Bu sayede Mélenchon 2012’de aldığı yüzde 11 oy oranını 2017’de yüzde 19,6’ya çıkartırken başkanlık yarışına çok sonradan dâhil olan Macron iktidar olabildi. Yani parti, yıllardır süregelen iç kavgalardan dolayı bölündü ve gücünü kaybederek meydanı başka partilere ve isimlere bıraktı.
Sol Partilerin Fazlalığı
Önceki yazılarımda da üstünde durduğum gibi Fransa’da çok sayıda sol parti bulunuyor. Sol partilerin fazla olması elbette tek başına PS’nin çöküşüne sebep olan bir etken değil. PS’nin güçlü olduğu zamanlarda da sol partiler fazlaydı. Peki, neden sol partilerin fazlalığı PS’nin çöküşüne daha önceden değil de özellikle 2017 seçimlerinde neden oldu? Sol partilerin fazla olmasının rolü şu aslında: PS’den kopan seçmen başka alternatifler bulabiliyor. Örneğin üstteki bölümde belirttiğim gibi PS’den kopan seçmen kendini Macron’da (solcu olmamasına rağmen PS’nin seçmenleri için alternatif olabiliyor), Mélenchon’da veya başka sol partilerde bulabiliyor. 2022 seçimlerinde Yeşiller Partisi’nden Yannick Jadot, son zamanlarda yükselişte olan Komünist Parti’den Fabien Roussel ve PS’lilerin yakından tanıdığı Taubira da PS’li seçmen için alternatif olabiliyor. PS’li seçmen PS’ye bağımlı değil ve yönelebileceği başka partiler var. Bu durum da kendini toparlayamayan PS’nin çöküşünü hızlandırıyor.
Söylemlerin Seçmende Karşılık Bulmaması
Fransa Solu ve Seçimler başlıklı yazımda anlatmıştım; bu aslında solun genel problemi ama burada da değinmek gerekir. Paris merkezli bir think-tank’in yaptığı araştırmaya göre (6) PS’nin başkan adayı Hidalgo soldan aday olmasına rağmen işçi sınıfından destek görmüyor çünkü söylemleri ilgi çekmiyor. Seçmenleri daha çok hayat pahalılığı ve yaşam koşulları ilgilendiriyor. PS, bu konulara değinse de yeteri kadar etkili olamıyor. Örneğin son zamanlarda Fransa’da hayat pahalılığına karşı yapılan protestolarda yani tam da PS’nin ilgilendiği alanlarda partinin daha aktif olması gerekirdi ama kendilerini pek göremedik. Ayrıca sağ adaylar göç, kimlik, güvenlik gibi konuların üzerinde çok duruyor ve seçmenin de aslında ilgilendiği diğer konular bunlar. Buna rağmen PS (ve genel olarak sol) bu alanlarda söylem ve politika üretmekte başarısız. Bu da partinin seçmen çekememesine neden oluyor.
Özetle parti, 2012’den beri yaşadığı problemlerden dolayı gücünü kaybetti ve kaybediyor. Alternatif partilerin fazlalığı gibi hali hazırda var olan bir durum da partinin güç kaybetmesiyle çöküşü hızlandırıyor. Seçmeni kendine çekecek söylemlerin üretilememesi de toparlanmayı engelliyor ve çöküşü devam ettiriyor.
- https://new.daktilo1984.com/forum/fransa-solu-ve-secimler/
- https://www.theguardian.com/world/2012/nov/01/why-francois-hollande-popularity-plummeted-france
- https://www.theguardian.com/world/2013/oct/29/francois-hollande-most-unpopular-president
- https://www.france24.com/en/20151201-france-president-hollande-popularity-rises-after-paris-attacks-election-terrorism
- https://www.france24.com/en/mediawatch/20161025-record-low-hollande-with-4-approval-rating
- https://www.france24.com/en/france/20211026-french-left-faces-presidential-election-drubbing-as-right-far-right-make-all-the-running