[voiserPlayer]
Savaş beşinci ayını tamamlamak üzereyken Rusya, Ukrayna’nın doğusunda ilerleyişini sürdürüyor. Ukrayna birlikleri her ne kadar karşılık verse de ordu, günden güne daha fazla kayıp veriyor. Zaman artık Ukrayna’nın aleyhine işliyor. Yaptırımlar veya NATO zirveleri Rusya’yı ekonomik olarak çökertmediği gibi Ukrayna’yı vuran Rus füzelerini de durdurmuyor.
Ukrayna, ABD ve NATO’dan büyük askeri ve diplomatik yardım almasına karşın bu savaşı uzun süre sürdürebilecek kaynağa sahip değil. Bunun yanında, Avrupa’da İngiltere hariç hiçbir ülke savaşın sürmesini destekleyebilecek kadar güçlü değil. Tek istisna İngiltere ise geçtiğimiz hafta sıkı bir Ukrayna destekçisi olan Boris Johnson’ı kaybetti. Avrupa kendi içinde bir liderlik sorunu yaşarken ekonomik kriz göstergeleri tüm dünya için alarm veriyor.
Rusya, savaşın ikinci aşamasına geçildiğinden beri yavaş fakat emin adımlarla Donbas’ta ilerliyor. Luhansk bölgesini ele geçiren Rus ordusu, şimdi Donetsk’in tamamı için uğraşıyor. Savaşın başından beri beklenenden düşük performans sergileyen Rus ordusu, Luhansk’ın ele geçirilmesiyle yeniden moral buldu.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron başta olmak üzere, Avrupa Birliği savaşın gerçek anlamda kazanılamayacağının farkında. Almanya ise savaş başladığından beri gri bölgede kalmaya devam ediyor. ABD Başkanı Joe Biden dahil birçok siyasetçi, Ukrayna’nın taviz vermek zorunda kalacağının bilincinde. Fakat savaşın uzamasının en çok ABD’nin işine yaradığını su götürmez bir gerçek. Dahası, 2019 yılından beri sırtını ABD’ye dayamış Ukrayna’nın tek başına karar verme lüksü yok.
Bugüne kadar birçok kez taraflar müzakerelere başlasa da, herhangi bir önemli gelişme yaşanmadı. Savaşın başlama sebepleri sayılan maddeler hala masada ve iki tarafta henüz bu maddeleri diğerine kabul ettirebilmiş değil. Yine de Rusya’nın Ukrayna’nın doğusunda ilerleyişi, savaşın bitme senaryolarına yönelik birkaç ipucu verebilir.
Senaryo 1: Donbas’ın İlhakı
Savaşın ortaya çıkış sebebi olan Donbas bölgesi, Rusya için savaşın en kritik yeri ve bu bölge tamamen alınmadan Rusya’nın savaşı bitirmesi mümkün değil. Asker ve tanklarla savaşı ilerletemeyen Rusya, füzelerle şehirlerdeki tüm önemli yerleri vurarak daha çatışmaya girmeden Ukrayna ordusuna büyük zararlar veriyor. Hızlı bir savaştan daha çok, yıkıcı bir savaş yöntemi ile şehirleri ele geçirip kontrolü sağlıyor. Donetsk bölgesinde de böyle bir yöntemle birkaç ay içinde ilerleme mümkün gibi gözüküyor. Fakat savaş nedeniyle dünyanın en çok yaptırım uygulanan ülkesi olan Rusya için artık sadece Donbas bölgesinin alınması bir ‘zafer’ değil. Yine de, Rusya için işler ters giderse, teselli olarak dahi Donbas bölgesi ilk seçenek olarak yer alıyor.
Senaryo 2: Ukrayna’nın Karadeniz’den Atılması
Rusya için en azından zafer olarak adlandırılabilecek yollardan birisi, Ukrayna’nın Karadeniz ile bağının tamamen kesilecek şekilde şehirleri ele geçirmesi ve sınırın Moldova’daki Transdinyester bölgesi ile birleştirilmesi. Bu plan için Rusya geçtiğimiz 3 ayda ilerleme gösterdi. Şimdi ise Rusya’nın önündeki en büyük engel Odessa olarak duruyor. Odessa, sadece ekonomik ve askeri olarak değil, tarihi olarak da Rusya ile bağları olduğu için oldukça önemli bir şehir. Bu nedenle Rusya, Odessa’yı da ele geçirdikten sonra güvenli bir sınır oluşturup bu bölgeleri referandum ile kendisine bağlayabilir.
Senaryo 3: Kiev’in Düşmesi
Savaşın başlangıcında Kiev’i hedefleyen Rusya, istediğini alamadı ve geri çekilmek zorunda kaldı. Fakat bu durum Rusya’nın hala Kiev’i istediği gerçeğini değiştirmiyor. Rusya’nın ve Rus ulusunun doğduğu şehir olarak anılan Kiev, Rusya için her anlamda büyük öneme sahip bir şehir. Bir yandan işgali de bir o kadar zor.
Rus medyasına göre Ukrayna’da Rusya’nın çıkarlarına uygun barışın sağlanmasının tek yolu Kiev’de rejim değişikliği. Çünkü Rusya istediği bölgeleri ilhak edip savaş bitti dese dahi Ukrayna ordusu gerilla tarzı savaş yöntemi ile savaşı sürdürebilir. Bu nedenle “savaş sadece askeri olarak değil, siyasi olarak da bitirilmeli” düşüncesi hâkim.
Savaşın ulaşmayacağı tek nokta, Ukrayna milletinin tarihi olarak sahip olduğu Batı Ukrayna olarak gözüküyor. Rus siyasiler, Batı Ukrayna şehirlerinin ele geçirilmesi halinde bile burayı kontrol etmenin zorluğunun farkında. Ayrıca Batı Ukrayna’nın NATO sınırları ile bitişik olması diğer ülkeler için tehdit oluşturabilir. Bu nedenle Batı Ukrayna’nın yeni Rusya sınırı ile NATO arasında tampon bölge olarak kullanılması, Rusya perspektifinde elde edebilecek en iyi sonuç.
Senaryo 4: Ukrayna Bataklığı
Savaş her ne kadar şu an Rusya lehine ilerlese de geleceği tahmin etmek her zaman zordur. Ruslar şu ana kadar belli stratejik bölgeleri ele geçirdiler ve üstünlüğü elde tutuyorlar. Fakat Ukrayna, Rusya’nın içinden çıkamadığı ve anlaşmanın sağlanamadığı bir bataklığa dönüşebilir. Suriye, Yemen, Afganistan veya Vietnam’da süper güçler, beklenmedik sonuçlarla karşılaştılar. Savaşın beklenenden uzun sürmesi halinde Rusya’nın ekonomisi kayıplarını telafi edemeyecek düzeye gelebilir. Bununla birlikte gerilla savaş taktiği, hali hazırda zayıf performans göstermiş Rus ordusunu yıllarca oyalayabilir.
Senaryo 5: Kıyamet Senaryosu
Rusya için olumlu sonuçlar dışında birkaç olumsuz senaryo da bulunuyor. Bunlardan ilki, Ukrayna’nın cephede avantajı sağlayarak topraklarında tam hakimiyete kavuşması. Ukrayna ordusuna gelişmiş silahların sağlanması ve Rusya’ya yapılacak doğal gaz yaptırımları, savaş tansiyonunu arttıracağı gibi Rusya ve Putin yönetiminin başına sorunlar açabilir. Ofansif savaşta on binlerce kayıp verecek Rus halkı, yıllar boyunca savaştan bir kazanım elde edemezse Sovyetler’in Afganistan’a müdahalesi gibi, ekonomik ve askeri anlamda büyük bir çöküşe sürüklenebilir. Böyle bir durumda Putin Rusya’sı, iç politikada otoriter rejimin sürdürdüğü baskı kabiliyetini yitirip Ukrayna topraklarından geri çekilmek zorunda kalabilir. Her halükârda böyle bir durumun yaşanması, Putin yönetiminin sonunu getireceği gibi küresel siyasette dengelerin tekrar kurulmasını tetikler. Ayrıca, Rusya’nın arka bahçesi olarak görülen Belarus ve Orta Asya ülkeleri de art arda renkli devrimlerle karşılaşabilir.
Ukrayna’nın yukarıdaki koşulları kabul etmesinin tek çaresi, yapılacak barış anlaşmasının farklı ülkeler tarafından garanti edilmesiyle gerçekleşebilir. Ukrayna hükümeti düşmediği takdirde savaşı bitirmek istemeyecektir. Savaşın bitmesinin tek çaresi, barış zamanı Ukrayna’ya koruma garantisi verebilecek bir süper gücün anlaşmaya taraf olmasıdır. Bu süper gücün NATO’dan bir ülke olması gerektiği varsayıldığında Fransa, Almanya, Türkiye gibi Rusya ile iletişim kurabilen ülkeler öne çıkabilir. Diğer bir senaryoda ise savaş başlamadan önceki Minsk Grubu gibi bir platform ile birçok devletin katılacağı bir garanti oluşturulabilir.
Fotoğraf: Denys Nevozhai