Daktilo 1984Daktilo 1984
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • E-Bültene Abone Ol
    Facebook Twitter Instagram Telegram
    Twitter Facebook YouTube Instagram WhatsApp
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Destek Ol Abone Ol
    • İZLE
      • Çavuşesku’nun Termometresi
      • Varsayılan Ekonomi
      • 2’li Görüş
      • İki Savaş Bir Yazar
      • Yakın Tarih
      • Mayhoş Muhabbetler
      • Tümünü Gör
    • OKU
      • Yazılar
      • Röportajlar
      • Çeviriler
      • Asterisk2050
      • Yazarlar
    • DİNLE
      • Çerçeve
      • Zedcast
      • Tuhaf Zamanların İzinde
      • SenSensizsin
      • Tümünü Gör
    • D84 FYI
      • Hariçten Gazel
      • Avrupa Gündemi
      • ABD Gündemi
      • Altüst
    • D84 INTELLIGENCE
      • Kitap Yorum
      • Göç Sorunu
      • Başkanlık Sistemi Projesi
      • Devlet Kapasitesi Liberteryenizmi
      • Herkes için Siyaset Bilimi
      • Yapay Zeka
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Anasayfa » Öfkeler, Simgeler ve Hakiki Muhalifler
    Yazılar

    Öfkeler, Simgeler ve Hakiki Muhalifler

    Doğan Gürpınar22 Nisan 20226 dk Okuma Süresi
    Paylaş
    Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp

    [voiserPlayer]

    Türkiye’de muhalefet hizalanmalarında temel bir haklılık argümanı AK Parti’ye en hakiki, en cepheden karşıtlık; yani AK Parti’nin ve temsil ettiklerinin yüz seksen derecede zıddı konumlanma iddiasıdır. Öyle ya da böyle herkes özgüvenli şekilde AK Parti’nin en azılı, cepheden muhalifidir ve kendisi gibi olmayan; ancak şeklen ya da görünürde muhalif olanlara yüksek perdeden had bildirir. Bu iddialar ise elbette AK Parti ve temsil ettiklerinin örtük belli tanımlarını içerir. Burada ise elbette sübjektivite devreye girer. AK Parti sosyalist muhalif için öncelikle sağcı ve neoliberal iken bir liberal için popülisttir; açık toplum, çoğulculuk ve liberal demokrasi düşmanıdır. Bir milliyetçi için ise AK Parti öncelikle “Barış Süreci” ve “Açılım”dır; onu tanımlayan ana haslet (siyasi İslamcılığın ve ümmetçiliğin doğası gereği) Türkiye cumhuriyetine ve ulus-devletine (hatta daha ırkçı ifadelerinde “Türk’e”) düşmanlıktır. İkilik bu eksende çizilir. Oysa ki liberal için ise tam aksine İslam soslu hamaset ve otoriter devletçilikle tanımlıdır ve ikame edilmesi gereken liberal demokrasidir. Elbette bir Kemalist/Atatürkçü için eksen Atatürk cumhuriyeti vs. cumhuriyete düşman İslamcılık temellidir. Daha Kemalist/ulusalcı hallerde ise buna mutlaka gericiliğin mütemmim cüzü olarak emperyalizmin taşeronluğunun iliştirilmesi eşlik eder. O sebeple antiemperyalizm, Batı ittifakından çıkış ve icabında Avrasyacı bir konumlanma AK Parti karşıtlığının mutlak koşuludur. Sosyalist içinse AK Parti’nin neoliberalizmine karşı kapsamlı sosyalist programlar dışındakiler 12 Eylül restorasyonundan ibarettir.

    Tüm bu haklılık ve üstün gelme stratejileri esnemez ve mutlak ikilikler kurmaya dayalıdır. Öyle ki bu ikilikleri aşan kompleksiteler, iç içe geçmişlikler söz konusu olamaz. Bu ikilik mekanizması zaten bir muhalifin en konforlu şekilde kendini “en AK Parti karşıtı” konumlanmasını kolaylaştırır. Pekala Barış Süreci’nin kanlı bitişinin ardından tüm HDP tutuklamalarına, Demirtaş’ın kalıcılaşmış hapsine ve olan bitene karşın AK Parti’nin Kürt işbirlikçiliği anlık pratiklerden değil özsel ve verili bir ideolojik çizgiden kaynaklanır. Zira tüm “cumhuriyet düşmanları” Hoybun’dan PKK’ya ortaklık içindedir ve dolayısıyla zevahir ve anlık ve geçici görüntüler ne olursa olsun birbirleriyle ters düşemezler. Benzer şekilde liberallerin de “cumhuriyet düşmanlığı” sabit olduğundan AK Parti’ye karşıtlıkları sadece konjonktüreldir, satıhdadır. Zira özsel olarak bu uzlaşmaz ikilikte aynı tarafta hizalanmaları ideolojik bir zorunluluktur.

    Burada “cumhuriyet”, “Atatürk”, “Türklük” gibi simgeler bu tarihsel olarak verili ve zaman içinde değişmez ikilikleri çizmede ve karşıtlıkmetrede sahte ve hakiki muhaliflikleri ölçerek ayrıştırmada işlev görürler. Elbette bunların hepsi kendine referanslı simgelerle, kimliklerle dövünmektir. Liberaller, sosyalistler vs. için AK Parti’nin otoriterliği Kürt meselesindeki ceberrutluğunda kristalize olmaktadır. O halde indikatör bu noktadadır. Pekala bu meselede başka bir tavır almayanın AK Parti karşıtlığı ancak yüzeydedir; “yerli milli muhalif”tir. Bunlar uzatılabilir. Ancak duygusal yoğunluğu olan iki sözde indikatöre burada değinmek faydalı olabilir. Birincisi “öfke”dir. Yani AK Parti muhalifliğinin derecesinin en kesin ifadesi tekele alınmış öfke derecesidir. Derecesini göstermek üzere teatral ifade edilen ve gücünü hasmını boğucu olma iddiasından alan isyankar ve boyun eğmez öfkenin kaynakları değişebilir ancak öfke her zaman en temiz haklılık ispatıdır. “Öfkeli genç Türkler” sosyal medyada bir süre estirilmeye çalışılan furyaydı. Bu öfkenin içerdiği intikamcı hissiyat da AK Parti’ye duyulan hıncın boyutunu tescillediğinden en hakiki ve cepheden muhalifliğin beratıdır. Zaten yine öfke gösterileri aynı iddiayı ifade kanallarıdır ve (en son göçmen mevzunda tetiklendiği üzere) “gevşeklere”, “işbirlikçilere”, “kökü dışarıdakilere” karşı haklılığı perçinlediği gibi haklılık da öfkeyi haklı kılar.

    Paralel şekilde Atatürk imgesi benzer bir duygusal yoğunluk ve haklılık indikatörüdür. “Atatürk’le sorunu olanlar”ın muhaliflik iddiaları şüphelidir. Yine vatanseverliği ve cumhuriyeti tekellerine alanlarca daha da belirsiz ve müphem “cumhuriyet” aynı şekilde koşulur. Zaten bu kullanımların aynı anda sağ ve sol tanımlamaları faaldir ve çoğu zaman birbirlerine çelişki arz ederler. Onu sosyal demokratlık ve değerler dünyasıyla hemhal kılan ikilikle onu kaba ulus-devletçilik olarak tanımlayan ikilik birbirleriyle de alternatif tahayyüllerle de mutlak ahlaki ikilikler kurarlar. Kuşkusuz seslendikleri yüksek ahlaki kürsüden kolaycı yaftalarla düşünmeye eğilimli liberal ve sosyalist ahlaki ikilikler de mebzuldür. Çoğu zaman da toplumsal olgularla normatif önermeler birbirlerine karışır, normatif önermelerden toplumsal olguların nasıl işlediğine dair bilimsel yorumlara varılır. Gerektiğinde seçmeli zorunlu biyoloji dersi alırız. Cinsel kimliklerinden mağdurlarla ortaklaşmak derken hakiki dayanışma için insanlar dünyanın dört bir tarafındaki göçmenle, yoksulla, And dağlarındaki yerlilerle, Kürtle dayanışmak zorunda olduğu dersini alırlar; zira öyledir. Normatif ve ahlaki önermeler bilime dönüşür. Haliyle tarihsel olgu ve kavramlara ahlakilik ve özsellik atfeden tüm bu simgesellikler konuşulacak zemini de kaydırmaktır. O halde konuşma zemini inşası tüm bu kendine referans içeren simgelerden arındırılmayı gerekli kılar. 

    Peki AK Parti’ye neden karşı olunması gerekir? “Karşıtlık ölçütü” nedir? Bu zaten post-AK Parti Türkiye tahayyülünü de berrak şekilde ortaya çizecektir. Bu soruya en zararsız, “makul”, üzerinde hemfikir olunacak ölçüt hukuk devletinin, adaletin, liyakatin hakim olması, yolsuzluk düzeninin son bulması, iktisadi düzelme gibi gerekçelerdir. Bunlara itiraz edecek herhangi bir insan ya da ideolojik/fikirsel hat yoktur. Ancak elbette hukuk devletinin hakim olması hoş bir önerme olsa da bu süreçler basitçe bir kararın alınması ve pürüzsüz uygulanmasından ibaret değildir; zaten ülkedeki hukuk devleti yoksunluğunun sebebi de bu değildir. Keza eğitimin hali de liyakatin yokluğu da… Bu noktalarda somuta inilebilir.

    Elbette karşıtlık derecesinden haklılık kriterleri ve ölçütleri tamamen safsatadır. Siyasi değerler, çerçeveler ve aynı şekilde ahlaki, doğru ve “iyi” olanlar mukayeseli şekilde anlamlandırılamaz. Gerekli olan alternatif ve meydan okuyan bir kurucu iradenin ilkeleri ve esaslarıdır. Türkiye’de yanlış olan bu ilke ve değerlerle tamamen bağı kopmuş yönetim iradesidir. Çıkışı ise bunların tesisidir. Bugüne dair anlamı olmayan tarihsel gönderme ve referanslar, duygu-yoğun ve yaftalamak üzere ahlakileştirilmiş önermeler, simgeler bir kenara bırakıldığında daha somutlaşan bir kurucu iradenin içeriğine geçilebilir. Bu, denildiği gibi evrensel ilkelerin ve değerlerin ve bu temelde bir siyasal düzenin ikrarından geçer. Siyaset sanatı ise bunları toplumsal rızayla bağdaştırabilme hüneridir.

    Bu esaslar ise “kimlikçi” değil evrensel hak, özgürlükler ve değerlerin ortaklaşmasından geçmektedir. Elbette John Rawls’un adalet teorisini hatırlatan şekilde adaletsizliğin mağdurlarının kimliklerinden değil mağduriyetlerinden kaynaklı tanınma talepleri ve haysiyetlerinin saygıya layık olması prensibine kimlikçi yaftası yapıştırmak kolay olandır. Öte yandan bu hakları evrensel değerler üzerinden ortaya koymaktan çok, kimliklerin tanınma talepleri söylemlerine sıkıştırmak, kimlik savunuculuğunun cazibesiyle benimsenen reflekslere benzer bir zehap yaratmaktadır. Ortalıkta dolanan “endişeli muhafazakar” tartışması da yine değer ve ilkeler mutabakatının yokluğunda kendine zemin bulmaktadır. “Endişeli muhafazakar” kimlik-temelli mağduriyet anlatılarına karşı gündelik hayata sımsıkı işlemiş son on yılın benzer şekilde kimlik-kaynaklı seküler mağduriyetleri hatırlanmakta ve ahlakileştirilmiş şekilde yarıştırılmaktadır. Bu bakımdan, seküler ve muhafazakar mağduriyetler çok daha gerçek; okul deneyiminden iş arayışlarına, mahalledeki ortamdan kamusal karşılaşmalara hayatın akışında, hayatın içinden türeyen, gündelik hayata gömülü somut gerçekliklerdir. Tıpkı Kürt, Alevi, cinsel kimlik ve yönelim kaynaklı olanlar gibi. Oysa ki tarihselleştirilmiş, ahlakileştirilmiş, keyfice tanımlanmış simgesellik ise sadece suyu bulandırma ve saf halde gerçeklikleri, sorunları konuşmayı engellemektedir. O halde gerekli olan ve gerçek anlamda simgesizleşmiş bir siyaset alanını ortaya koymaktır. Kimliklerin ise kimlikçilik olarak değil hayatın gündelik akışının içinde karşılaşılan zorbalıklar olarak şekillendiklerini idrak etmektir. İşte yazının başında bahsedilen “en muhaliflik, cepheden karşıtlık testi”nin sağlıklı derecelendirmesi, heveslisi için buradan ölçülebilir. Bir zemin tüm simgeler bir tarafa atıldığında kurulabilecektir. Hakiki kimliksizlik de budur. Bu da aslında maksimalizm değil, sürdürülebilir ve kendi “bizim gibi olan” dar cemaatlerimiz için değil, herkes için güzel bir Türkiye’nin inşası manuelidir.

    Siyaset
    Paylaş Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp
    Önceki İçerikKitap Yorum: James Joyce, Ulysses
    Sonraki İçerik Severance | Sinekritik #41

    Diğer İçerikler

    Videolar

    Parlamenter Sistem Nasıl Geri Gelecek? | Çavuşesku’nun Termometresi #252

    8 Mayıs 2025 Melis Konakçı, İlkan Dalkuç ve Burak Bilgehan Özpek
    Yazılar

    Savaşların Kazananı Olur Mu?

    7 Mayıs 2025 Oytun Meçik
    Yazılar

    Türkiye’de Serbest Gazeteciliğin Geleceği: Zorluklar ve Çözüm Yolları

    3 Mayıs 2025 Gökhan Korkmaz

    Yorumlar kapalı.

    Güncel İçerikler

    Turkey and Israel: Intense Geopolitical Rivalry from the Mediterranean to Central Asia

    8 Mayıs 2025 D84 INTELLIGENCE Reza Talebi

    Savaşların Kazananı Olur Mu?

    7 Mayıs 2025 Yazılar Oytun Meçik

    Dünya Gündemi: İsrail Gazze’yi Kalıcı Şekilde İşgale Hazırlanıyor

    6 Mayıs 2025 Bültenler Bahadır Çelebi

    Türkiye’de Serbest Gazeteciliğin Geleceği: Zorluklar ve Çözüm Yolları

    3 Mayıs 2025 Yazılar Gökhan Korkmaz

    E-Bültene Abone Olun

    Güncel içeriklerden ilk siz haberdar olun




    Archives

    • Mayıs 2025
    • Nisan 2025
    • Mart 2025
    • Şubat 2025
    • Ocak 2025
    • Aralık 2024
    • Kasım 2024
    • Ekim 2024
    • Eylül 2024
    • Ağustos 2024
    • Temmuz 2024
    • Haziran 2024
    • Mayıs 2024
    • Nisan 2024
    • Mart 2024
    • Şubat 2024
    • Ocak 2024
    • Aralık 2023
    • Kasım 2023
    • Ekim 2023
    • Eylül 2023
    • Ağustos 2023
    • Temmuz 2023
    • Haziran 2023
    • Mayıs 2023
    • Nisan 2023
    • Mart 2023
    • Şubat 2023
    • Ocak 2023
    • Aralık 2022
    • Kasım 2022
    • Ekim 2022
    • Eylül 2022
    • Ağustos 2022
    • Temmuz 2022
    • Haziran 2022
    • Mayıs 2022
    • Nisan 2022
    • Mart 2022
    • Şubat 2022
    • Ocak 2022
    • Aralık 2021
    • Kasım 2021
    • Ekim 2021
    • Eylül 2021
    • Ağustos 2021
    • Temmuz 2021
    • Haziran 2021
    • Mayıs 2021
    • Nisan 2021
    • Mart 2021
    • Şubat 2021
    • Ocak 2021
    • Aralık 2020
    • Kasım 2020
    • Ekim 2020
    • Eylül 2020
    • Ağustos 2020
    • Temmuz 2020
    • Haziran 2020
    • Mayıs 2020
    • Nisan 2020
    • Mart 2020
    • Şubat 2020
    • Ocak 2020
    • Aralık 2019
    • Kasım 2019
    • Ekim 2019
    • Eylül 2019
    • Ağustos 2019
    • Temmuz 2019
    • Haziran 2019
    • Mayıs 2019
    • Nisan 2019
    • Mart 2019

    Categories

    • Asterisk2050
    • Bültenler
    • Çeviriler
    • D84 INTELLIGENCE
    • EN
    • Forum
    • Özetler
    • Podcast
    • Röportajlar
    • Uncategorized
    • Videolar
    • Yazılar
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    İçerik
    • Yazılar
    • Podcast
    • Forum
    • Röportajlar
    • Çeviriler
    • Özetler
    • Bültenler
    • D84 INTELLIGENCE
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    Sosyal Medya
    • Twitter
    • Facebook
    • Instagram
    • Youtube
    • LinkedIn
    • Apple Podcast
    • Spotify Podcast
    • Whatsapp Kanalı
    Kurumsal
    • Anasayfa
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • Yazarlar
    • İçerik Sağlayıcılar
    • Yayın İlkeleri ve Yazım Kuralları
    © 2025 DAKTİLO1984
    • KVKK Politikası
    • Çerez Politikası
    • Aydınlatma Metni
    • Açık Rıza Beyanı

    Arama kelimesini girin ve Enter'a tıklayın. İptal etmek için Esc'ye tıklayın.

    Çerezler

    Sitemizde mevzuata uygun şekilde çerez kullanılmaktadır.

    Fonksiyonel Her zaman aktif
    Sitenin çalışması için ihtiyaç duyulan çerezlerdir
    Preferences
    The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
    İstatistik
    Daha iyi bir kullanıcı deneyimi sağlamak için kullanılan çerezlerdir The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
    Pazarlama
    Size daha uygun içeriklerin iletilmesi için kullanılan çerezlerdir
    Seçenekleri yönet Hizmetleri yönetin {vendor_count} satıcılarını yönetin Bu amaçlar hakkında daha fazla bilgi edinin
    Seçenekler
    {title} {title} {title}