Türk Dış Politikasının Anatomisi: 1995-2020, 7. Sayı
GİRİŞ
Bu çalışma, “Türk Dış Politikasının Anatomisi” başlıklı araştırma projemizde, Türk Dış Politikasının (TFP) yedinci ikili analizidir. Amacımız, 1995-2020 yılları arası Türk dış politikasının değişimini spekülatif açıklamalar içermeyen, veriye dayalı bir analizle ölçümlemektir. Bu analizde Türkiye’nin Amerika Birleşik Devletleri ile ikili ilişkilerinin gelişimine odaklanacağız. Bunu yaparken genel bir bakış sağlamak için ilişkilerin nicel bir analiziyle başlayacağız. Ardından, iki ülke arasındaki ikili ilişkileri etkileyen dikkate değer olayları inceleyeceğiz.
VERİLER
Mevcut analizde, halka açık Lockheed Martin İleri Teknoloji Laboratuvarı’nın Entegre Kriz Erken Uyarı Sistemi (ICEWS) olay veri tabanındaki verileri kullanıyoruz. Bu serinin 1. sayısında metodolojiyi tartışmıştık.[1] Özetle, ICEWS, her bir gözlemin kimin (kaynak), neyi (eylem), kime (hedef), ne zaman (zaman) ve nerede (yer) yaptığına ilişkin ayrıntıları içeren ülkeler (yani Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri) arasındaki yönlendirilmiş ikili etkileşimler hakkında bilgiler sunar. Daha sonra her etkileşime, etkileşim kategorisine bağlı olarak -10 ile +10 arasında değişen bir yoğunluk puanı atanır. Negatif etkileşim yoğunluğu puanları, çatışmayı ve pozitif etkileşim yoğunluğu puanları, iş birliğini ifade eder. Endeksleri oluşturmak için yoğunluk puanlarının aylık ve yıllık ortalamalarını hesaplıyoruz.
TÜRKİYE – AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ İLİŞKİLERİ: GENEL BİR BAKIŞ
Türkiye, ABD ile ne sıklıkta etkileşime giriyor ve etkileşimlerinin doğası nedir? Sayı 1’de ABD’nin ilk sırada olduğu Türkiye’nin en önemli etkileşim ortaklarını göstermiştik. Veriler, Türkiye ile ABD arasındaki etkileşim sıklığının zaman içinde kademeli olarak arttığını gösteriyor. 1 Ocak 1995 ile 30 Nisan 2020 arasında ICEWS, Türkiye ile ABD arasında 4469’u kendine özgü etkileşimler olmak üzere 21.392 gözleme sahiptir.[2] Bu sayı, Türkiye’nin toplam 186.255 etkileşiminin yüzde 11.5’ine tekabül eder. Aşağıdaki TABLO 3.1, Türkiye’nin ABD ve dünyanın geri kalanı ile yönlendirilmiş ikili etkileşim yoğunluğu puanlarının özet istatistiklerini karşılaştırmaktadır.
Tablo 3.1’deki özet istatistikler, genel etkileşimlerin özüne ilişkin iyi bir genel bakış sağlar. Türkiye ile dünya arasındaki 1.34’lük daha düşük ortalama yoğunluk puanı, Türkiye ve ABD arasındaki daha yüksek ortalama yoğunluk puanı 1.48’e kıyasla, Türkiye’nin ABD ile ilişkilerinin, dünyayla olana göre ortalama olarak biraz daha iş birlikçi olduğunu göstermektedir. Bu fark, dağılımların şekillerinden yola çıkılarak niteliksel olarak da tespit edilebilir. Aşağıdaki Şekil 3.1 ve Şekil 3.2, olay yoğunluğu puan dağılımlarıdır. Her iki dağılımda da 0’ın solundaki herhangi bir değer, çatışmalı bir etkileşimi; sağdaki ise iş birlikçi bir etkileşimi gösterir. Ayrıca, dünya ile karşılaştırıldığında ABD’ye yönelik etkileşimlerin ortalama yoğunluğunda istatistiksel olarak anlamlı bir farklılığı gösteren Tablo 3.2’ye basit bir ortalama farkı testinin sonuçlarını da dahil ediyoruz.
Zaman içinde ikili etkileşimlerin sıklığındaki değişiklik nedir? Aşağıdaki Şekil 3.3, yıllara göre Türkiye’nin ABD’ye yönelik hem iş birliği hem de çatışma başlatma sıklığını göstermektedir. Bu rakamın iş birliği veya çatışmanın büyüklüğünü dikkate almadığına dikkat edilmelidir. Şekil, üç aşamanın varlığını göstermektedir: 2002 öncesi, 2002 – 2016 arası ve 2016 sonrası. İlk aşama, düşük sıklıkta çatışma ve iş birliği ile işaretlenmiştir. İkinci aşama, seçimlerden sonra önemli ölçüde daha yüksek, zaman içinde kademeli olarak azalan etkileşim oranına sahiptir. Üçüncü aşama, artan çatışma ile ilişkilerde bir kaymaya işaret etmektedir.
Etkileşim frekansının zaman aralıklarına ve yoğunluğa göre ayrıştırılması, bize daha fazla bilgi sunar. ŞEKİL 3.4, etkileşimlerin yıllık dağılımlarını göstermektedir. Alttaki dağılım, 1995 için ve en üstteki 2020 için değerleri gösterir. Her zaman olduğu gibi 0 tarafsız olaylara işaret ederken, 0’ın sağında yer alan tüm etkileşimler iş birliği örnekleri ve soldakiler ise çatışma örnekleri olarak sınıflandırılır. Minimum ve maksimum değerlere (10 ve -10) yaklaştıkça etkileşim yoğunluğunun büyüklüğü artar. Rakam, 2010-2016 arasında hafif sola kaymalarla ve genel olarak iş birliği etkileşimleri ile birlikte çoğunlukla sabit kalıyor. Şekil 3.5, belirli bir hükümet sırasında ilişkilerdeki değişimi göstermektedir.[3] ABD ile etkileşimlerin yoğunluğu ve sıklığı 59., 60., 65. ve 66. hükümetler sırasında en yüksek düzeydedir. Etkileşimlerin yoğunluğu 59.’dan önce düşük seyretmekte, 60.’dan sonra azalmakta ve 65.’den itibaren yükselmektedir.
Devletler, muadillerinden aldıkları sinyallere aktif olarak tepki verirler ve dış politikalarını kendilerine göre ayarlarlar. Bu durumu yansıtan bir endeks, ikili ilişkilerdeki sinyallerin genel gelişimini anlamak için özellikle yararlı olabilir. Bu rapordaki en dikkate değer katkımız, Şekil 3.6’da sunduğumuz Türkiye ve ABD arasındaki ikili ilişkiler endeksidir.
Genel ikili ilişkiler endeksimizi çizmek için belirli bir ayda tüm etkileşimlerin basit bir aylık yoğunluk ortalamasını hesaplayarak başlıyoruz. Bu ortalamaların değerleri Şekil 3.6’da siyah noktalarla gösterilmektedir. Sıfırın üzerindeki bir nokta, ayın etkileşimlerinin iş birlikçi olduğunu gösterir ve aşağıdaki bir nokta ise bunun aksini gösterir.
Ardından trend çizgilerine geçiyoruz. Yukarıya dönük eğilim çizgisi ikili ilişkilerde bir gelişme ve iş birliğinde bir artışa işaret ederken aşağı yönlü eğilim çizgisi, rengi ne olursa olsun, artan bir uyumsuzluğun göstergesidir. Önce kısa vadeli trendlere odaklanıyoruz ve altı aylık hareketli ortalamayı hesaplıyoruz. Bu çizgi, önceki altı ayı dikkate alan ortalama yoğunluk puanlarını gösterir ve ŞEKİL 3.6’da kırmızı çizgi ile temsil edilir. Bu eğilim çizgisi, iki ülkenin birbiriyle etkileşime girdiği kısa vadeli dalgalanmaları tanımlar. Son olarak, uzun vadeye dönüyoruz ve ŞEKİL 3.6’da mavi çizgi ile gösterilen, tüm aylık ortalamaların ortasına parametrik olmayan, yerel ağırlıklı bir düzleştirme çizgisi yerleştiriyoruz. Mavi çizginin etrafındaki gri bant, %95 güven aralığını gösterir. Bu çizgi, Türkiye ile ABD arasındaki ikili ilişkilerin uzun vadeli evrimindeki eğilimi yansıtmaktadır. Genel olarak çizgi, iki ülke arasındaki iş birliğinin yoğunluğunda kademeli olarak hafif ama gözlemlenebilir bir düşüşe işaret ediyor. Ancak ilişkiler, düşüşe rağmen dostane kalmaya devam ediyor.
TÜRKİYE – ABD İLİŞKİLERİNDE BELİRLEYİCİ OLAYLAR:
Türkiye ile ABD arasındaki ilişkileri belirleyen önemli olaylar nelerdir? Bu bölümde, iki ülke arasındaki son 25 yılda ikili ilişkileri tanımlayan kilometre taşlarına odaklanıyoruz. Bireysel dönüm noktası etkileşimlerini filtrelemek için ICEWS yoğunluk değişkenini kullanıyoruz. ŞEKİL 4.1, ülkeler için bu olayların zaman çizelgesini özetlemektedir.
Çelik Harekatı, 21 Mart 1995
Türk Silahlı Kuvvetleri, PKK terör örgütünün Kuzey Irak unsurlarına yönelik otuz beş bin asker kuvveti ile Çelik Harekatı’nı düzenledi. 21 Mart’ta başlayan operasyon 2 Mayıs’ta sona erdi. Operasyon sonunda Türk Silahlı Kuvvetleri 568 teröristi yakaladı. [Kaynak]
Türkiye – ABD Çelik Harekatı Toplantısı, 19 Nisan 1995
Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Bill Clinton ve Türkiye Başbakanı Tansu Çiller ikili görüşme öncesi basın toplantısı düzenledi. Mevkidaşlar, Çelik Operasyonu kapsamında Kuzey Irak’taki son durumu görüştüler. Beyaz Saray’daki basın toplantısında Başkan Clinton, “ABD’nin, Türkiye’nin eylemini anladığı mesajını ilettik” dedi. [Kaynak]
Kardak Krizi, 25 Aralık 1995 – 30 Ocak 1996
Türk bayraklı kargo gemisi Figen Akat, hem Türk hem de Yunan kurtarma ekiplerinin müdahale ettiği Kardak Kayalıkları’nda karaya oturdu. Ekipler arasında deniz sınırları üzerindeki yetki anlaşmazlığı, denizcilik otoritesi üzerinde daha büyük bir diplomatik ve askeri krize dönüştü. Kriz, ABD Başkanı Bill Clinton’ın arabuluculuğunda çözüldü. Olayın ardından Yunanistan Genelkurmay Başkanı istifa etti. [Kaynak]
Demirel İsrail – Filistin Barış Zirvesi’ne Katıldı, 13 Mart 1996
ABD ve Mısır, İsrail ile Filistin arasındaki gerilimleri ve Orta Doğu’daki genel istikrarı ele almak için Barış Zirvesi düzenledi. Türkiye zirvede, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in katılımı ile en yüksek temsil düzeyiyle yer aldı. [Kaynak]
İran’dan Gaz Alım Anlaşması, 11 Ağustos 1996
Başbakan Necmettin Erbakan’ın başkanlığındaki Refah Yol Hükümeti, İran’dan yılda 10 milyar metreküp gaz alım anlaşması imzaladı. Erbakan, aynı ay içinde İran’a yaptığı ziyarette dini lider Ayetullah Ali Hamaney ile bir araya geldi. Türkiye ayrıca İran’dan 4 milyon ton petrol almaya karar verdi. [Kaynak]
Amerika Birleşik Devletleri PKK’yı Terör Örgütü Olarak Tanıdı, 21 Ocak 1997
ABD Dışişleri Bakanlığı, PKK’yı yabancı bir terör örgütü olarak tanımladı ve ABD’nin terörle mücadelede Türkiye’yi desteklemeye kararlı olduğunu belirtti. [Kaynak]
F-15 Jetlerinin Alınması Üzerine, 24 Nisan 1998
ABD Savunma Bakanı William Cohen, Ankara’ya yaptığı ziyarette, Türkiye’ye silah satışlarının önündeki Kongre engelini çözme konusunda yardım sözü verdi. Cohen, Ankara temaslarının ardından, Boeing firmasına Türk Hava Kuvvetleri’ne gösteri ve brifing yapma izni verdi. [Kaynak]
Ankara Enerji İşbirliği Deklarasyonu, 30 Ekim 1998
Türkiye, Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı anlaşması için Ankara Deklarasyonu’nu imzaladı. Proje, Hazar Denizi’ndeki doğal gaz kaynaklarının uluslararası pazarlara taşınması için Rusya ve İran yollarına alternatif olarak tanımlanıyor. [Kaynak]
Öcalan’ın Yakalanması, 17 Şubat 1999
Kenya’nın başkenti Nairobi’de Milli İstihbarat Teşkilatı ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin ortak operasyonuyla terör örgütü PKK’nın elebaşı yakalandı. CIA, Türk yetkililerle bilgi paylaşarak operasyona destek verdi. [Kaynak]
Türkiye Kosova’da NATO Güçlerine Katılıyor, 26 Nisan 1999
Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Washington DC’de düzenlenen NATO Zirvesi’ne katıldı. Demirel zirvede, Kosova ihtilafına ilişkin, “Kosova’daki bir sınır kavgası değil, çıkar mücadelesi değil; insanlık suçudur” yorumunu yaptı. Ayrıca Kosova’daki ihtilafın çözümünün ittifak için hayati önem taşıdığını belirtti. [Kaynak]
Kosova Savaşı Sonrası, 15 Temmuz 1999
Kosova Savaşı’nın NATO’nun etkin askeri müdahalesiyle sona ermesinin ardından ABD Savunma Bakanı William S. Cohen, savaşın bölgesel etkilerini görüşmek üzere mevkidaşı Türkiye Savunma Bakanı Sabahattin Çakmakoğlu’nu Ankara’da ziyaret etti. [Kaynak]
Gölcük Depremi, 18 Ağustos 1999
1999 Gölcük Depremi’nden sonra Clinton, ABD’nin Kızıl Haç arama kurtarma ekiplerini Türkiye’ye gönderdi. ABD Genelkurmay Başkanı Henry Shelton da Türkiye’ye geldi ve ABD’nin Türk Ordusu’ndaki mevkidaşlarına gereken her türlü askeri yardımı sağlamaya hazır olduğunu bildirdi. [Kaynak]
IMF’den Talep, 17 Kasım 1999
Türkiye ile IMF arasında 3 yıllık stand-by anlaşması için müzakereler sürerken Türkiye Başbakanı Bülent Ecevit, ABD Başkanı Bill Clinton ile bir araya geldi. Bu görüşmede Ecevit, IMF’den gelen 4 milyar dolarlık yardımın Türkiye’nin içinde bulunduğu mali kriz için yetersiz olduğunu belirterek, Clinton’dan IMF yardımını artırmak için siyasi desteğini istedi. [Kaynak]
Öcalan’ın İdam Cezası Üzerine, 13 Ocak 2000
Koalisyon partilerinin liderleri, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin terör örgütü PKK elebaşına verilen idam cezasının infazının ertelenmesine yönelik ihtiyati tedbir kararını değerlendirdi. Türkiye Başbakanı Ecevit, “Erteleme süreci Türkiye aleyhine kullanılmaya çalışılırsa idam cezası TBMM’ye gönderilir” dedi. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Marc Grossman, idam cezasının Türkiye’nin kararı olduğunu belirtti. [Kaynak]
Stratejik Ortaklık Üzerine, 10 Eylül 2000
Türkiye Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ve ABD Başkanı Bill Clinton, New York’ta Millennium Forum’da bir araya geldi. Sezer, Clinton’ın ilişkilerin stratejik ortaklığa dönüşmesinde bizzat rol oynadığını vurguladı. [Kaynak]
Clinton’ın Ecevit’e Mektubu, 12 Aralık 2000
ABD Başkanı Bill Clinton, Türkiye Başbakanı Ecevit’ten NATO’daki veto yetkisini Avrupa Silahlı Kuvvetleri ve NATO çatısı altındaki yeni askeri düzenlemelere veya oluşumlara karşı kullanmamasını istedi. [Kaynak]
Irak Politikasındaki Farklılıklar, 6 Haziran 2001
ABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld’in Türkiye’ye yaptığı ziyaret, Ankara ile Washington’un Irak konusundaki politika tercihlerindeki farklılıkları gösterdi. İki müttefik arasındaki görüş farklılıklarına rağmen ABD’li yetkililer, görüşmelerin “başarılı” geçtiğini ve savunma sektöründe Türkiye ile mevcut yapıcı diyaloğun devam edeceğini söylediler. [Kaynak]
Afganistan’da İş Birliği, 26 Eylül 2001
Dışişleri Bakanı İsmail Cem, ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell’ın davetlisi olarak Washington DC’yi ziyaret etti. Görüşmenin ardından Ecevit, “ABD hem bizim yakın dostumuz, hem de müttefikimiz. Fakat şimdi Afganistan olayları dolayısıyla daha yakından ilişki kurmamız gerekiyor” dedi. [Kaynak]
Irak Politikası Koordinasyonu, 30 Kasım 2001
ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell, Türkiye ve ABD’nin Saddam Rejimi’ne karşı Irak’ta tam bir iş birliği içinde olduğunu söyledi. Ayrıca Türkiye’nin tüm dünyaya örnek olduğunu ekledi. [Kaynak]
Üst Düzey Ekonomi Komitesinin Kurulması, 17 Ocak 2002
Başbakan Bülent Ecevit, Washington DC’de ABD Başkanı George W. Bush’u ziyaret etti. Görüşmede Türk – Amerikan ekonomik ortaklığını ilerletmek için üst düzey bir komite kurulması kararlaştırıldı. [Kaynak]
Irak Politikası Üzerine Toplantı, 19 Mart 2002
ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney, Ankara’da Başbakan Bülent Ecevit ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu’na ABD’nin Saddam rejimine yönelik politikalarını anlattı. [Kaynak]
Türkiye, ISAF Komutanlığına Katılmayı Kabul Etti, 2 Mayıs 2002
Türkiye, uzun vadede istikrar sağlamak için Afganistan’ın kalkınmasına ve yeniden inşasına yardımcı olmak üzere BM tarafından yetkilendirilen barış gücü bünyesindeki Afganistan Uluslararası Güvenlik ve Yardım Gücü’nün (ISAF) komutasına katılma kararını açıkladı. [Kaynak]
Türkiye’de Muhtemel Hava Kuvvetleri Konuşlandırılması, 14 Ocak 2003
ABD heyeti, olası bir Irak operasyonunda kullanılmak üzere Türkiye’nin onayı ile F-117 savaş uçakları ve B-2 bombardıman uçaklarının Türkiye’de konuşlandırılmasını talep etti. Kaynaklara göre ABD’li yetkililer, İncirlik Hava Üssü’nün yanı sıra Diyarbakır, Batman, Malatya Erhaç, Çorlu ve Muş havalimanları ile Mersin ve İskenderun limanlarında da değerlendirmelerde bulundu. [Kaynak]
ABD, Hava Üssü Kullanımı İçin 26 Milyar Dolar Teklif Etti, 21 Şubat 2003
ABD, Türkiye’nin hava üslerine erişimin güvence altına alınması karşılığında toplam altı milyar dolarlık hibe ve yirmi milyar dolarlık kredi garantisi verdi. Türkiye Başbakanı Erdoğan, “Washington hem yardım hem de Türkiye’nin savaştaki rolü konusunda yazılı garantiler vermedikçe Türkiye, üslerini ABD birliklerine açmaz” açıklamasında bulundu. Türkiye’nin üslerini Amerikan askerlerine açıp açmayacağı konusundaki tartışmalar Mart ayında Meclis’te yapılacak oylamaya kadar devam etti. [Kaynak]
Türkiye ABD’nin Talebini Reddetti, 3 Mart 2003
TBMM, ABD askerlerinin Irak’a karşı kuzey cephesi açmak için Türk üslerini kullanmasına izin veren önergeyi reddetti. 550 üyeli Parlamento’da 362 sandalyeye sahip olan Adalet ve Kalkınma Partisi, ABD’nin konuşlandırılmasını desteklemek için yalnızca 264 milletvekili çıkarmayı başardı. TBMM’nin tasarıyı reddetmesinin ardından Başbakan Abdullah Gül, “Meclis’in kararına hepimiz saygı duymalıyız. Bu demokrasinin gereğidir” dedi. Buna cevaben ABD’nin Türkiye Büyükelçisi Robert Pearson, oylamadan duyduğu hayal kırıklığını dile getirmekle birlikte ABD’nin Türk hükümeti ile diyaloğunu sürdüreceğini söyledi. Tasarının reddedilmesi, Irak operasyonunda ABD kuvvetlerinin mühimmat, yiyecek ve yakıt ikmalini çok daha zor hale getirdi. [Kaynak]
Kerkük Yorumu, 26 Nisan 2003
Emekli ABD’li General Garner’ın Kerkük’ü “Kürt şehri” olarak tanımlaması nedeniyle Türkiye, ABD’ye yazılı ve sözlü nota gönderdi. Türkiye Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, ABD Büyükelçisi Robert Peason’a Garner’ın tanımının yanlış olduğunu söyledi. [Kaynak]
Süleymaniye’deki Çuval Hadisesi, 4 Temmuz 2003
ABD’nin Irak’ı işgalinin ardından Kuzey Irak’ta Özel Kuvvetler mensubu 11 Türk askeri ABD askerleri tarafından başlarına çuval geçirilerek gözaltına alındı. [Kaynak]
ABD Kredi Başvuruları, 28 Temmuz 2003
Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdullah Gül, kredi talebinde bulunmak üzere ABD’yi ziyaret etti. Görüşmelerin ardından ABD’den gelecek 1 milyar dolarlık hibe ve 8 buçuk milyar dolarlık kredi için resmi başvuruların yapılacağını duyurdu. [Kaynak]
Erdoğan’ın Başbakan Olarak ABD’ye İlk Ziyareti, 6 Aralık 2003
Erdoğan, ABD Başkanı Bush’u Başbakan sıfatıyla ilk kez Washington DC’de ziyaret etti. İkili görüşmelerin ana gündemini terörle mücadele, Afganistan ve Irak’ta iş birliği, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne tam üyelik süreci ve Kıbrıs sorunu oluşturdu. [Kaynak]
Türk Silahlı Kuvvetlerinin Afganistan’a Konuşlanması, 14 Ocak 2004
Afganistan’daki Uluslararası Yardım ve Güvenlik Gücü ISAF-7’yi komuta etmek üzere Türk Silahlı Kuvvetlerinden 900 asker gönderildi. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hilmi Özkök, Türk Silahlı Kuvvetlerinin bölge ve dünya barışına katkı sağlayacak her türlü girişimi desteklemeye devam ettiğini söyledi. [Kaynak]
Annan Planı Beyaz Saray’da Tartışıldı, 28 Ocak 2004
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Beyaz Saray’da ABD Başkanı George W. Bush ile bir araya geldi. Erdoğan, “Annan Planı ile ilgili atılacak adımları ve müzakere sürecinin bir an önce başlatılması gerektiğini görüştük” açıklamasında bulundu. Başkan Bush ayrıca, Kıbrıs sorunu için Dışişleri Bakanı Powell’ı atadığını açıkladı. [Kaynak]
ABD Başkanı Bush’a Yönelik İntihar Saldırısı Engellendi, 4 Mayıs 2004
Bursa’da, 28-29 Haziran’da İstanbul’da yapılacak NATO Zirvesi’nde ABD Başkanı George W. Bush’a yönelik intihar saldırısı düzenlemeye hazırlanan El Kaide bağlantılı Ensar El İslam Örgütü üyesi olduğu iddia edilen 16 kişi tutuklandı. [Kaynak]
NATO İttifakı’nın Önemi Üzerine, 28 Temmuz 2004
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, NATO Zirvesi öncesi İstanbul’a gelen devlet ve hükümet başkanlarına Dolmabahçe Sarayı’nda akşam yemeği verdi. Yemek öncesi yaptığı konuşmada “NATO İttifakı, güvenlik ve istikrarın paylaşılması açısından elzemdir” dedi. [Kaynak]
ABD’nin Türkiye’nin AB Adaylığına Desteği, 29 Temmuz 2004
ABD Başkanı George W. Bush Türkiye’ye yaptığı ziyarette, “Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne girmesi, Avrupa’nın bir din kulübü olmadığını kanıtlayacaktır” dedi. Bush ayrıca, Türkiye’nin güçlü bir demokrasi olduğunu ve AB’ye katılım sürecinin desteklenmesi gerektiğini belirtti. [Kaynak]
Türkiye’nin Kerkük Pozisyonu, 6 Şubat 2015
ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice, Başbakan Erdoğan ile görüşmek üzere Türkiye’ye geldi. Başbakan Erdoğan, Kerkük’ün hiçbir etnik grubun kontrolüne verilmemesi gerektiğini yineledi ve Kerkük’ün özel statüde kalması gerektiğini söyledi. [Kaynak]
TBMM Başkanı Washington DC’yi Ziyareti, 26 Mayıs 2005
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Bülent Arınç, ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Dennis Hastert’in davetlisi olarak Washington DC’yi ziyaret etti. Arınç, Musevi toplumu temsilcileri ve Türk-Amerikan Dernekleri Asamblesi (ATAA) yetkilileriyle ayrı ayrı bir araya geldi. [Kaynak]
Bush Erdoğan’ı AB Katılım Sürecinden Dolayı Tebrik Etti, 8 Ekim 2005
ABD Başkanı George W. Bush, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile yaptığı telefon görüşmesinde Türkiye’yi AB ile müzakerelere başlamasından dolayı kutladı. [Kaynak]
Türkiye – ABD Enerji Diyaloğunun Başlatılması, 7 Şubat 2006
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, ABD Enerji Bakanı Samuel Bodman’ın davetlisi olarak Washington DC’yi ziyaret etti. Güler, iki ülke arasında istikrarlı bir enerji diyaloğu kurulmasına karar verildiğini söyledi. [Kaynak]
Erdoğan’ın Stratejik Ortaklık Çerçevesinde Bush’u Ziyareti, 2 Ekim 2006
Başkan Bush, Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ı, ABD ile Türkiye arasındaki stratejik ortaklığı geliştirmek ve PKK’ya karşı dahil olmak üzere teröre karşı savaşta artan iş birliğinin yanı sıra Lübnan, Irak ve Orta Doğu’nun kalanında özgürlüğü ilerletmek konusunda görüşmek üzere ağırladı. Türkiye’nin siyasi ve ekonomik reformlarda kaydettiği ilerlemeler ve ABD’nin Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyeliğine verdiği destek de tartışma gündeminde yer aldı. [Kaynak]
Türkiye F-35 Proje Ortağı Oldu, 26 Ocak 2007
Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül, yeni nesil savaş uçağı F-35’in üretim aşamasına Türkiye’nin katılımını resmen entegre eden mutabakat zaptını Washington DC’de imzaladı. Türkiye’nin yanı sıra İngiltere, İtalya, Hollanda, Avustralya, Danimarka, Kanada ve Norveç de projeye üretici partner olarak dahil edildi. Türkiye’nin önümüzdeki 20 yılda 100 adet F-35 savaş uçağı alması planlanıyor. Savunma Sanayii Müsteşarı Murad Bayar, “Bu proje ile Türk Hava Kuvvetleri’nin gelecekteki savaş uçağı ihtiyacını karşılama yolunda bir adım daha atıyoruz” dedi. [Kaynak]
Babacan’ın CFR Toplantısı, 23 Mart 2007
Dış İlişkiler Konseyi, Türkiye Dışişleri Bakanı Ali Babacan’ı Washington DC’ye davet etti. Babacan, ABD ile Türkiye’nin bölgesel ve küresel meselelere yönelik dış politika tercihlerindeki benzerliklere dikkat çekti. [Kaynak]
ABD’den Türkiye’ye Terörle Mücadele Desteği, 19 Eylül 2007
ABD Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşler Müsteşarı Nicholas Burns yaptığı açıklamada, ABD’nin Türkiye’nin PKK’ya karşı terörle mücadele çabalarına verdiği desteği dile getirdi. [Kaynak]
Türkiye’den ABD’ye PKK Eleştirisi, 19 Ekim 2007
Türkiye, ABD’ye yönelik Irak’ta üslenmiş PKK’lı teröristlere karşı önlem almamakla ilgili eleştirilerini yineledi. Türk yetkililer, ABD ve Irak güçlerinin terör örgütüne karşı gerekli adımları atmaması durumunda Türkiye’nin harekete geçeceği konusunda ABD’yi uyardı. [Kaynak]
PKK’ya Karşı Olası Bir Terörle Mücadele Operasyonu Üzerine, 6 Kasım 2007
Türkiye Başbakanı Erdoğan, Beyaz Saray’da mevkidaşı ABD Başkanı Bush ile bir araya geldi. Görüşmenin ardından Bush, PKK’nın terör örgütü ve ortak düşman olduğunu açıkladı. Başkan Bush ayrıca Türk ve Amerikan silahlı kuvvetleri arasında PKK’ya karşı istihbarat paylaşımının terörle etkin mücadele için çok önemli olduğunu söyledi. Erdoğan, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Irak’ta olası bir askeri operasyonunun sivillere zarar vermeyeceğini belirtti. [Kaynak]
Başkan Bush Türkiye Cumhurbaşkanı Gül ile Görüştü, 8 Ocak 2008
Türkiye Cumhurbaşkanı Gül, bölgesel jeopolitiği görüşmek üzere Beyaz Saray’da ABD Başkanı Bush’u ziyaret etti. Taraflar, ikili ilişkilerin stratejik ortaklık çerçevesinin önemini beyan ettiler. Başkan Bush, “Türkiye ABD’nin stratejik ortağıdır ve ABD ile Türkiye arasındaki ilişkiler ülkemiz için elzemdir” dedi. [Kaynak]
Kuzey Irak’ta PKK Unsurlarına Yönelik Sınır Ötesi Operasyon, 28 Şubat 2008
Türk Silahlı Kuvvetleri, Türk Hava Kuvvetleri’nin desteğiyle Kuzey Irak’ta PKK terör örgütüne yönelik sınır ötesi kara operasyonu başlattı. 240 terör örgütü mensubu etkisiz hale getirildi, 27 Türk askeri şehit oldu. Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül, Ankara’nın harekâtın hedefine ulaşmasının ardından Türk askerlerinin Irak’tan çekileceği sözünü yineledi. Savunma Bakanı Robert Gates, Ankara’nın askeri harekat yerine PKK’yı tecrit edecek siyasi ve ekonomik adımlar atması gerektiğini söyledi. [Kaynak]
Türkiye’nin Irak’taki Terörle Mücadele Operasyonlarına Gerçek Zamanlı İstihbarat Desteği, 24 Mart 2008
ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney, Başbakan Erdoğan ile yaptığı görüşmede “PKK ile mücadele için atacağınız adımlar Irak’ta siyasi istikrarsızlığa katkıda bulunmamalı” dedi. Öte yandan Cheney, ABD’nin PKK’ya karşı Türk Silahlı Kuvvetlerine verdiği “gerçek zamanlı istihbarat desteğinin” devam edeceğini yineledi. [Kaynak]
Türkiye’nin Ortadoğu’daki Dış Politikasının Onaylanması, 19 Haziran 2008
Dışişleri Bakanı ve Başmüzakereci Ali Babacan, Washington DC’de Başkan Yardımcısı Dick Cheney, Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice, Hazine Bakanı Henry M. Paulson ve Enerji Bakanı Samuel Wright Bodman ile görüştü. Rice, Türkiye hakkında Babacan’ı işaret ederek, “Türkiye ile Orta Doğu politikasında çok iyi ilişkilerimiz oldu. AKP’nin demokratikleşme gündeminin Türkiye’ye de iyi geldiğine inanıyorum” dedi. [Kaynak]
Dışişleri Bakanı Ali Babacan ABD’nin Ulusal Güvenlik Danışmanı ile Görüştü, 17 Temmuz 2008
Dışişleri Bakanı Ali Babacan, ABD Başkanı George W. Bush’un Ulusal Güvenlik Danışmanı Stephen Hadley’i ağırladı. Dışişleri Bakanlığı’ndaki görüşme basına kapalı gerçekleşti. Hadley, Türkiye ve ABD’nin her iki ülkenin de ortak düşmanı olan PKK başta olmak üzere teröre karşı mücadelede birlikte çalıştığını yineledi. Ayrıca ABD’nin Türkiye’nin AB üyeliğini güçlü bir şekilde desteklediğini vurguladı. [Kaynak]
Obama’nın Seçilmesi, 13 Kasım 2008
Başbakan Erdoğan, Başkan Obama’yı tebrik ederek, “ABD ile Türkiye arasında dostluk, ittifak ve ortaklık temelinde kurulan bağların, yeni seçilen ABD Başkanı döneminde daha da derinleşeceğine inandığını” söyledi. Türkiye’nin ABD ile “piyasa ekonomisi gibi ortak değerlere” dayalı iş birliğinin yeni dönemde daha da geliştirilebileceğini de belirtti. [Kaynak]
Erbil’deki Üçlü Müşterek Komuta Merkezi, 23 Ocak 2009
Taraflar, askeri ve istihbarat alanında birlikte çalışma konusunda Türkiye-Irak-ABD mekanizması üzerindeki iş birliğini derinleştirmeye karar verdiler. Bu kapsamda Irak Dışişleri Bakanı Hoşyar Zebari, Erbil’de üçlü bir işbirliği mekanizmasını temsil eden ortak komuta merkezi kurulmasının planlandığını bildirdi. [Kaynak]
Clinton’ın Ankara Ziyareti, 6 Mart 2009
ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Başbakan Erdoğan ile görüşmesinin ardından Anıtkabir’i ziyaret etti. Clinton görüşmeden sonra “Bu harika ülkeyi bir kez daha ziyaret etmekten onur duyuyorum” dedi. Resmi kaynaklar, iki dost ve müttefik ülke arasındaki ikili ilişkilerin yanı sıra Filistin Sorunu, Irak, Afganistan ve terörle mücadele başta olmak üzere önemli bölgesel ve küresel konuların ayrıntılı olarak ele alındığını bildirdi. [Kaynak]
Obama’nın Türkiye’ye İlk Resmi Ziyareti, 7 Nisan 2009
ABD Başkanı Obama, Türkiye’ye yaptığı ilk resmi ziyarette Ankara’da Anıtkabir’i ziyaret etti ve ardından Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile bir araya geldi. Daha sonra TBMM’de Meclis Başkanı Köksal Toptan ve muhalefet liderleriyle bir araya gelen Obama, Meclis Genel Kurulu’nda bir konuşma yaptı. [Kaynak]
Türkiye’nin İran Nükleer Anlaşmasına Diplomatik Desteği, 7 Aralık 2009
Başbakan Erdoğan ile ABD Başkanı Obama arasında Washington DC’de heyetler arası görüşme gerçekleşti. ABD Başkanı, “Türkiye, İran meselesine diplomatik çözüm bulunması için her şeyi yapmaya hazırdır” dedi. ABD Başkanı, Türkiye ve ABD’nin “NATO müttefikleri olarak birbirlerini savunma taahhüdüne” sahip olduklarını da hatırlattı. [Kaynak]
Türkiye’nin İran’la Diyalog Çabaları, 14 Şubat 2010
Başbakan Erdoğan, Katar’da ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile bir araya gelerek İran’a yönelik yaptırımların sıkılaştırılmasında Türkiye’nin rolünü görüştü. Görüşmede taraflar, Türkiye’nin İran’la diyalog çabalarının başarısızlıkla sonuçlanması halinde bölgede tansiyonun artacağı konusunda mutabık kaldı. [Kaynak]
Türkiye’de Yaşayan Ermeni Vatandaşlara Yönelik Tehdit, 16 Mart 2010
Londra’da BBC Türkçe’ye mülakat veren Başbakan Erdoğan, Ermeni tasarısı nedeniyle yaşanan krizin Ermenistan’a zarar vereceğini savunarak, gerekirse Türkiye’de yaşayan 100 bin Ermeni vatandaşını sınırdışı edebileceklerini açıkladı. [Kaynak]
Türkiye-Ermenistan İlişkilerinin Normalleştirilmesi Üzerine, 13 Nisan 2010
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Nükleer Güvenlik Zirvesi için Washington DC’de ABD Başkanı Barack Obama ile bir araya geldi. Beyaz Saray’dan yapılan açıklamaya göre Obama, Ermenistan Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan ile görüşmesinin ardından Türkiye ve Ermenistan’a “ilişkilerin normalleştirilmesi sürecinin ilerletilmesi” çağrısında bulundu. [Kaynak]
İran, Türkiye ve Brezilya ile Nükleer Anlaşma İmzaladı, 17 Mayıs 2010
İran, Türkiye ve Brezilya liderleri arasında yapılan görüşmelerin ardından taraflar yurt dışında uranyum zenginleştirme konusunda anlaşmaya vardı. İran Dışişleri Bakanlığı, araştırma reaktörlerinde kullanılabilecek nükleer yakıt karşılığında 1200 kg az zenginleştirilmiş uranyumun Türkiye’ye gönderileceğini duyurdu. [Kaynak]
Türkiye’nin Orta Doğu Barış Sürecine Desteği Üzerine, 24 Eylül 2010
Dışişleri Bakanı Davutoğlu, ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile BM Güvenlik Konseyi Başkanlık Ofisinde bir araya geldi. Orta Doğu barış sürecindeki son durumu mevkidaşına anlatan Clinton, Türkiye’nin barış sürecinde devam eden desteğini beklediklerini belirtti. [Kaynak]
Terörizme Karşı Türkiye – ABD Ortaklığı, 16 Temmuz 2011
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, İstanbul’da ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile bir araya geldi. Görüşmelerin ardından Davutoğlu, her iki tarafın da Türkiye-ABD ilişkilerini teröre karşı dayanışma içinde kullanmaya vurgu yaptığını söyledi. Clinton, Türk iş dünyasının temsilcilerini ve diğer sivil toplum kuruluşlarını da ziyaret etti. [Kaynak]
Türkiye-Suriye İlişkilerinde Dönüm Noktası, 9 Ağustos 2011
Başbakan Erdoğan, Suriye için “Artık son uyarıyı yapmanın zamanı geldi” dedi. Hükümet Sözcüsü Bülent Arınç, Esad rejimine Suriye’de can kaybının durdurulması ve demokratik reform taleplerinin karşılanması gerektiğini bildirdi. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, bu mesajları Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’a resmen iletmek üzere Suriye’ye gitti. [Kaynak]
Terörle Mücadele Üzerine, 21 Eylül 2011
Erdoğan, terör örgütü PKK ile mücadelede ABD’ye bir talep listesi gönderdi. PKK terör örgütünün Eylül ayındaki saldırılarının ardından Obama, “Bu olaylar bize dünyanın birçok yerinde terörün var olduğunu hatırlatıyor. Türkiye ve ABD, terörün önlenmesinde güçlü ortaklar olacaktır” ifadesinde bulundu. [Kaynak]
İrtibat Subayları Arasındaki Değişim Anlaşması, Mayıs 2011
Türk Genelkurmay Başkanlığı ile ABD Savunma Bakanlığı arasında Türk Kara Kuvvetleri İrtibat Subayları ile ABD Kara Kuvvetleri İrtibat Subaylarına İlişkin Mutabakat Zaptı imzalandı. Anlaşma çerçevesinde iki ordunun irtibat subayları arasında değişim programları başlatıldı. [Kaynak]
Biden’ın Ziyareti, 2 Aralık 2011
ABD Başkan Yardımcısı Biden, İstanbul’da Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile görüştü. Cumhurbaşkanı Gül ziyarette terör örgütü PKK ile mücadelede ABD’nin Türkiye’ye yaptığı yardımdan bahsetti. Görüşmede genel olarak İran’ın nükleer programı konusunda Türkiye’nin arabuluculuk çabaları ve İsrail ile ilişkilerdeki gerilim ele alındı. [Kaynak]
Obama’nın CNN Röportajı, 20 Ocak 2012
Obama, Gazeteci Fareed Zakaria’ya, Türkiye Başbakanı Erdoğan da dahil olmak üzere beş lideri güvenilir arkadaşları olarak adlandırdığı bir röportaj verdi. [Kaynak]
Suriye Hakkında ABD – Türkiye Ortak Basın Toplantısı, 14 Şubat 2012
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile Washington’da ortak basın toplantısı düzenledi. Davutoğlu, “Suriye’de şiddet artıyor. Artık bekleyecek durumda değiliz. İnsanların bombalanmasına seyirci kalamayız. İnsani bir girişimin başlatılması gerekiyor” dedi. [Kaynak]
CIA Direktörünün Beklenmedik Türkiye Ziyareti, 13 Mart 2012
CIA Başkanı David Petraeus, Başbakan Erdoğan ile ilk kez görüştü. Ardından Petraeus, Milli İstihbarat Teşkilatı’nda Müsteşar Hakan Fidan tarafından ağırlandı. Taraflar özellikle terör örgütü PKK ile mücadelede iki ülke istihbarat teşkilatları arasındaki iş birliğinin geliştirilebileceğini ele aldı. Bölgesel düzeyde, başta Suriye olmak üzere Irak’taki siyasi gelişmeler de görüşmelerde yer aldı. Uluslararası düzeyde İran’ın nükleer programı ve Afganistan, gündemin ilk sıralarında yer aldı. [Kaynak]
Suriye Konusunda ABD – Türkiye İş Birliği, 11 Ağustos 2012
ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Başbakan Tayyip Erdoğan ile bir araya geldi. Clinton, “Amerikan ve Türk ekipleri arasında notlarımızı paylaştık ve ortak bir operasyonel masa oluşturmak istedik” açıklamasında bulundu. Ayrıca Suriyeli isyancılara yardımcı olmak için uçuşa yasak bölgeler veya tampon bölgeler oluşturulması gibi önlemleri değerlendirdiklerini söyledi. [Kaynak]
Akçakale Saldırısı, 3 Ekim 2012
Suriye Rakka’nın Tel Abyad ilçesinden atılan top mermilerinin Akçakale’ye düşmesi sonucu 5 kişi öldü. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile görüştü. Clinton, BM ve NATO’da Türkiye’ye gerekli tüm desteği vereceklerini belirtti. [Kaynak]
ABD Savunma Bakanı İncirlik Üssü’nde, 14 Aralık 2012
ABD Savunma Bakanı Leon Panetta, Adana’daki 10’uncu Tanker Üs Komutanlığı’nda konuşlu 39’uncu Wing Komutanlığı yetkilileriyle görüştü. Panetta, Türkiye’ye iki Patriot sisteminin konuşlandırılması, ayrıca 400 askerin bu görev için Türkiye’ye gönderilmesini içeren kararı imzaladığını açıklamıştı. [Kaynak]
NATO, Suriye Sınırı Boyunca Patriot Bataryaları Tedarik Ediyor, 8 Ocak 2013
NATO kararına uygun olarak Suriye sınırı boyunca Patriot füzesavar bataryalarının konuşlandırılması operasyonuna dört yüz ABD askeri katıldı. NATO; Almanya, Hollanda ve ABD’nin Türkiye’ye ikişer Patriot bataryası konuşlandırmayı teklif ettiğini duyurdu. Almanya bataryalarını Kahramanmaraş’a, Hollanda bataryalarını Adana’ya ve ABD bataryalarını Gaziantep’e konuşlandırdı. Dağıtım operasyonu iki hafta sürdü. [Kaynak]
DHKP-C’nin Ankara’daki ABD Büyükelçiliği’ne Saldırısı, 1 Şubat 2013
Terör örgütü DHKP-C, Ankara’daki ABD Büyükelçiliği girişinde intihar saldırısı düzenledi. Saldırıda iki büyükelçilik personeli hayatını kaybetti. [Kaynak]
Kerry’nin Ziyareti, 1 Mart 2013
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ile görüştü. Davutoğlu, ikili ilişkilerimizin mükemmel düzeyde olduğunu kaydetti ve “Sayın Cumhurbaşkanımızın ve sayın Başbakanımızın, sayın Obama ile ilişkileri yakın ve çok sık istişare anlayışı içinde yürümektedir” dedi. Kerry, ABD’nin bir yanda El Kaide, diğer yanda PKK ve diğer tüm terör örgütleri olmak üzere terörün her türüne karşı mücadelesinde NATO müttefiki Türkiye’nin yanında olduğunu da ekledi. [Kaynak]
ABD Dışişleri Bakanı John Kerry’nin Davutoğlu’nu İkinci Ziyareti, 7 Nisan 2013
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ile İstanbul’da ikinci kez bir araya geldi. Görüşmede ikili ilişkiler ile Filistin, Suriye, Irak ve Kıbrıs bağlamındaki son gelişmeler ele alındı. Dışişleri Bakanı Davutoğlu, “En kısa sürede bir Suriye Halkının Dostları çekirdek grup toplantısı yapmanın gerektiği konusunda mutabık kaldık” dedi. [Kaynak]
G20 Toplantısı, 6 Eylül 2013
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, G20’nin ekonomik ve siyasi meselelerini görüşmek üzere ABD Başkanı Barack Obama ile St. Petersburg’da bir araya geldi. [Kaynak]
ABD Patriot Sistemlerinin Dağıtımını Genişletti, 18 Kasım 2013
Savunma yetkilileri, ABD’nin Pazartesi günü olası hava saldırılarına karşı Türkiye’nin Suriye Sınır Hava Sahasını korumak için iki Patriot füze bataryası taahhüdünü uzattığını söyledi. [Kaynak]
Erdoğan’ın Kerry ile Görüşmesi, 12 Eylül 2014
Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Dışişleri Bakanı Kerry, Ankara’da bir araya geldi. Görüşmede Türkiye ve ABD’nin bölgedeki tüm terör örgütlerine karşı mücadele kararlılığı vurgulandı. Bu çerçevede iki ülke; istihbarat paylaşımı, Suriye muhalefetine lojistik destek ve insani yardım desteği konularında mutabık kaldı. [Kaynak]
Biden Erdoğan’dan Özür Diledi, 4 Ekim 2014
ABD Başkan Yardımcısı Biden, Harvard Üniversitesi’nde yaptığı konuşmada Türkiye ve diğer Sünni müttefiklerinin Suriye lideri Beşar Esad’ı devirmeye çalışırken muhalefete önemli miktarda para ve silah aktardığını belirtti. Biden, “Müttefiklerimizi Suriye’deki muhalif gruplara yardımı kesmeye ikna edemedik” dedi. Biden’ın açıklamalarının ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan, iddiaların doğru olmayışına ilişkin tepkisini dile getirdi. Daha sonra Türkiye Cumhurbaşkanlığı kaynakları, ABD Başkan Yardımcısı Biden’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı arayıp özür dilediğini duyurdu. Aynı zamanda Biden’ın sözcüsü Hürriyet Gazetesi’ne Biden’ın Erdoğan’a hayran olduğunu söyledi. [Kaynak]
ABD Başkan Yardımcısının İkinci Türkiye Ziyareti, 11 Kasım 2014
Görüşmede taraflar, başta IŞİD tehdidi olmak üzere güvenlik konularını ele aldı. Görüşmenin ardından düzenlenen ortak basın açıklamasında Erdoğan, uluslararası toplumun Suriye konusunda istikrar ve barışı sağlayacak kadar etkili olmadığını belirtti. [Kaynak]
Türkiye ve ABD Suriye’deki Muhalif Gruplar İçin “Eğit-Donat Programı” Mutabakatını İmzaladı, 19 Şubat 2015
Türkiye ile ABD arasında Suriye muhalefetine yönelik eğitim ve teçhizat programı anlaşması imzalandı. Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu, “Anlaşmayı sadece ilk adım olarak görüyoruz, (ABD ile) daha yapacak çok işimiz var. Komşu coğrafyamızda ve dünyanın farklı yerlerinde çok kaotik durumlar var. Bu nedenle birlikte çalıştığımızda fark yaratacağımıza inanıyoruz” dedi. Sinirlioğlu’nun açıklamalarına paralel olarak ABD’nin Ankara Büyükelçisi Bass da anlaşmayı imzaya götüren herkese teşekkür etti. [Kaynak]
Davutoğlu’nun New York Ziyareti, 4 Mart 2015
Başbakan Davutoğlu, New York’ta Goldman Sachs Direct Investors ile bir araya geldi. Davutoğlu, hükümetin son 12 yıldaki başarısına dikkat çekti. Bu doğrultuda Türkiye’nin bir “istikrar adası” olduğunu ifade etti. Başbakan Davutoğlu, New York’taki programı kapsamında, TPI Composites CEO’su Steve Lockard ve Pepsico CEO’su Indra Nooyi’yi de kabul etti. [Kaynak]
İncirlik Üssü’nün IŞİD’e Karşı Kullanımına Dair, 15 Mart 2015
ABD ve Türkiye, bomba taşıyan insansız hava araçlarının (İHA’lar) İncirlik Hava Üssü’nden havalanarak IŞİD hedeflerini vurması konusunda anlaştılar. [Kaynak]
Obama Ermeni Sorununu Soykırım Olarak Tanımlamadı, 22 Nisan 2015
Obama’nın 2008’deki Başkanlık kampanyası sırasında, Ermeni meselesini soykırım olarak tanıyacağına söz verdi. Buna rağmen Beyaz Saray, yönetimin Ermeni gruplarla yaptığı ve ABD’nin resmi olarak “soykırım” terimini kullanmaktan kaçındığı toplantısına ilişkin özenle hazırlanmış bir açıklama yaptı. [Kaynak]
Türkiye Kırım’ın İlhakına Karşı Çıktı, 13 Mayıs 2015
Başbakan Ahmet Davutoğlu, Antalya’da düzenlenen NATO Dışişleri Bakanları toplantısında Kırım’ın ilhakının kabul edilemeyeceğini söyledi. [Kaynak]
İncirlik Üssü Koalisyon Kuvvetlerine Açılıyor, 23 Temmuz 2015
Türkiye, IŞİD ile mücadelede ABD ve koalisyon güçlerini kullanmak üzere İncirlik Hava Üssü’nü açma konusunda ABD ve koalisyon güçleriyle anlaştı. ABD’li yetkili, “İncirlik Hava Üssü gibi Türk üslerine erişim, koalisyonun hava saldırıları da dahil olmak üzere IŞİD’le mücadele çabalarındaki operasyonel etkinliğini artıracak” dedi. [Kaynak]
ABD Ek Hava Kuvvetleri, İncirlik Hava Üssü’ne Geldi, 9 Ağustos 2015
ABD Hava Kuvvetleri, koalisyon güçlerine katılarak IŞİD’e karşı savaşmak için F-16 savaş uçaklarını İncirlik üssüne gönderdi. Aynı şekilde İncirlik Hava Üssü’nde de yaklaşık 300 ABD askerinin görev yapacağı açıklandı. ABD hava kuvvetleri, İncirlik üssünü koalisyon güçlerine açmadan önce Ürdün ve Kuveyt’teki üslerden Suriye ve Irak’taki IŞİD hedeflerini vuruyordu. Türk Hava Kuvvetleri, Suriye’de İslam Devleti grubuna karşı ABD öncülüğündeki koalisyona da katıldı. [Kaynak]
ABD Başkanı’ndan Türkiye’ye Rusya’ya Odaklanma Çağrısı, 2 Aralık 2015
Türkiye, Suriye sınırında Türk Hava Sahası sınır anlaşmazlıkları nedeniyle bir Rus SU-24 savaş uçağını düşürdü. Putin bu olayı, “teröristlerin suç ortakları” tarafından işlenen bir “sırttan bıçaklama” olarak nitelendirdi. Ardından Rusya, düşürülen savaş uçağı nedeniyle Türkiye’ye ortak ekonomik projelere ilişkin yaptırımlar uyguladı, finansal işlemleri kısıtladı ve gümrük vergilerini değiştirdi. ABD Başkanı Obama, olaydan bir hafta sonra Türkiye’nin hava sahasını savunma hakkını destekledi. Ayrıca cihatçı militanlarla mücadelede birlik çağrısında bulundu. [Kaynak]
Biden Terör Saldırılarının Ardından Türkiye’yi Ziyaret Etti, 23 Ocak 2016
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD Başkan Yardımcısı Biden’ı Yıldız Sarayı’nda kabul etti. Görüşmede ikili ilişkilerin yanı sıra Suriye ve Irak başta olmak üzere bölgesel konular ele alındı. ABD Başkan Yardımcısı Biden, terörle mücadelede Türkiye’nin yanında olduklarını söyledi. PKK’yı terör örgütü olarak gördüklerini de vurguladı. [Kaynak]
ABD PYD’yi Terör Örgütü Olarak Tanımlamadı, 10 Şubat 2016
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü John Kirby düzenlediği basın toplantısında, ABD’nin PYD’yi terör örgütü olarak görmediğini belirtti. Açıklamaya Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Kaç kez söyledik? Bizimle misiniz, yoksa bu terör örgütleri PYD ve YPG ile mi?” şeklinde yanıt verdi. [Kaynak]
YPG Hakkında Türkiye – ABD Gerginliği, 22 Nisan 2016
Bazı yerel kaynakların iddialarına göre ABD Özel Kuvvetleri omuzlarında YPG amblemleri taşıyordu. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ABD’nin Suriyeli Kürt YPG milislerini terörist olarak adlandırmayı reddettiği için “iki yüzlü” olduğunu söyledi. ABD Ordusu Albayı Steve Warren gazetecilere “düzeltici önlem alındı ve bölgedeki askeri ortaklarımıza ve askeri müttefiklerimize de ilettik” dedi. [Kaynak]
Türkiye Darbe Girişimi İçin ABD’yi Suçladı, 18 Temmuz 2016
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Süleyman Soylu, olaydan üç gün sonra “Darbenin arkasında Amerika var” dedi. Dışişleri Bakanı John Kerry suçlamaları reddetti. [Kaynak]
Biden Darbe Girişiminin Ardından Türkiye’yi Ziyaret Etti, 14 Ağustos 2016
Başarısız darbe girişiminden bu yana Ankara’yı ziyaret eden ilk üst düzey ABD yetkilisi olan ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden, Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Başbakan Binali Yıldırım ile görüştü. Biden, “Türkiye’ye daha önce gelmediğim için üzgünüm” dedi. [Kaynak]
Astana Süreci, 23 Ocak 2017
Türkiye, Rusya ve İran, Suriye konusunda Astana’da bir araya geldi. Bölgede çözüm sağlamak için askeri müdahaleler yerine siyasi süreci güçlendirmek için birlikte hareket etme kararı alındı. [Kaynak]
Türkiye – Rusya Yakınlaşması, 3 Mayıs 2017
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve mevkidaşı Vladimir Putin, Soçi’de bir araya gelerek Suriye ihtilafından ticari ilişkilerin güçlendirilmesine kadar birçok konuyu görüştüler. Her iki lider de Suriye iç savaşına siyasi bir çözüm bulma konusunda fikir birliğine vardı. Görüşmenin ardından Putin, “Rusya-Türkiye ilişkilerinde iyileşme süreci tamamlandı” dedi. [Kaynak]
Türkiye’nin Talepleri Karşılanmadı, 17 Mayıs 2017
ABD Başkanı Trump, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ilk kez bir araya geldi. Görüşmede YPG’nin silahlandırılması kararı ve FETÖ elebaşının iadesi ele alındı. Türkiye’nin talepleri yerine getirilmedi. [Kaynak]
S-400 Anlaşması Duyuruldu, 27 Eylül 2017
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin Rus yapımı S-400 füze savunma sistemleri alımı için Moskova’ya ödeme yaptığını açıkladı. [Kaynak]
ABD Konsolosluk Çalışanının Tutuklanması Üzerinden Vize Gerginliği, 9 Ekim 2017
Bir ABD İstanbul Başkonsolosluk çalışanı FETÖ ile bağlantısı olduğu gerekçesiyle tutuklandı. Ardından ABD Büyükelçiliği Türk vatandaşlarına verilen vizeleri askıya aldı. Türkiye de ABD vatandaşları için vize ve e-vize başvurularını askıya aldı. [Kaynak]
Türk Akımı Projesi Anlaşması, 11 Ekim 2017
Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Devlet Başkanı Putin, her iki ülkenin enerji bakanlarının Türk Akımı projesinin hayata geçirilmesi konusunda anlaşmaya vardığı 23. Enerji Zirvesi için İstanbul’da bir araya geldi. Türk Akımı boru hattının Karadeniz’in altından Türkiye’ye yılda otuz milyar metreküp gaz taşıması bekleniyor. [Kaynak]
Sarraf Davası, 16 Kasım 2017
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, ABD’ye Rıza Sarraf ile ilgili iki nota gönderdiklerini açıkladı. Çavuşoğlu, Sarraf davasıyla ilgili bilgi istediklerini belirtti. Başbakan Yardımcısı ve Hükümet Sözcüsü Bekir Bozdağ, “Dışişleri Bakanlığı’na Rıza Sarraf’ın sağlık durumunun iyi olduğu bilgisi ulaştı” açıklamasında bulundu. [Kaynak]
S-400 Anlaşması, 27 Aralık 2017
Savunma Sanayii Müsteşarlığı, S-400 balistik füze sistemlerinin bataryalarının satın alınması için anlaşma imzaladı. Rus devlet holdingi başkanı Rostec, S-400 sisteminin maliyetinin iki buçuk milyar dolar olduğunu söyledi. [Kaynak]
Afrin Harekatı Üzerine, 19 Ocak 2018
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert, Ankara’nın Afrin’e yönelik operasyon hazırlıkları hakkında konuştu. Nauert yaptığı açıklamada, “Türkiye’yi bu yönde adım atmaktan kaçınmaya davet ediyoruz. (…) Herkes DEAŞ ile mücadeleye odaklanmalı; dolayısıyla da Türklerin şiddete başvurmak yerine DEAŞ’a odaklanmasını istiyoruz.” dedi. [Kaynak]
Patriot Sistemleri Müzakereleri, 27 Mart 2018
TBMM Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Volkan Bozkır, Rusya’dan S-400 alımına ilişkin anlaşma imzalanmış olsa da Türkiye’nin ABD’den Patriot savunma füzeleri alması konusunda yeni bir değerlendirme yapılacağını söyledi. Bozkır, “ABD heyeti cazip bir teklif sunmak için geliyor” dedi ve Türkiye’nin bu teklifi şartlara göre değerlendireceğini bildirdi. [Kaynak]
Türkiye’nin F-35 Programından Uzak Durması Hakkında, 25 Mayıs 2018
ABD Temsilciler Meclisi, yıllık savunma politikalarının çerçevesini belirleyen 716 milyar dolarlık Ulusal Yetkilendirme Yasasını (NDAA) kabul etti. Tasarının Temsilciler Meclisi versiyonunda, Savunma Bakanı’ndan Türkiye ile ilişkilerin durumu hakkında bir rapor hazırlaması ve bu rapor hazırlanana kadar F-35 savaş uçaklarının satışının askıya alınması istendi. [Kaynak]
Türkiye İlk F-35’ini Teksas’ta Teslim Aldı, 21 Temmuz 2018
Türkiye’nin ortak olduğu F-35 Projesi kapsamındaki ilk uçağın teslimi için ABD’nin Fort Worth eyaletindeki Lockheed Martin tesislerinde tören düzenlendi. Yetkililer, Türk pilotlarının ay sonunda F-35 ile eğitime başlayacağını bildirdi. [Kaynak]
Andrew Brunson Krizi, 1 Ağustos 2018
ABD yönetimi İzmir’de terör örgütlerine yardım ve casusluk yaptığı suçlamalarıyla iki yıldır tutuklu yargılanan Rahip Brunson’ın serbest bırakılmasını istedi. ABD, Trump yönetiminin taleplerinin karşılanmaması durumunda Türkiye’ye yaptırım uygulayacağını açıkladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin bu tür tehditleri kabul etmeyeceğini belirtti. [Kaynak]
ABD İki Bakana Yaptırım Uyguladı, 2 Ağustos 2018
Beyaz Saray, ABD’nin Pastör Andrew Brunson’ın tutukluluğu nedeniyle Adalet Bakanı Abdulhamit Gül ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’ya yaptırım uyguladığını duyurdu. ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, yaptırımların Brunson serbest bırakılana kadar devam edeceğini belirtti. [Kaynak]
ABD Türkiye Çelik ve Alüminyum Sektörüne Yaptırımlar Uyguladı, 11 Ağustos 2018
ABD Başkanı Trump, Türkiye’den satın alınan çelik ve alüminyuma yönelik gümrük vergisinin iki katına çıkarılmasını onayladı. Beyaz Saray’dan ABD Başkanı Trump imzasıyla yapılan açıklamada, Türkiye’den satın alınan çeliğe uygulanan gümrük vergisi artışının 13 Ağustos Pazartesi günü yürürlüğe girdiği belirtildi. [Kaynak]
Türkiye Andrew Brunson’ı Serbest Bıraktı, 13 Ekim 2018
ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye’de 3 yıl 1 ay 15 gün hapis cezasına çarptırılmasına rağmen serbest bırakılan ve ülkesine dönen Amerikalı Rahip Andrew Brunson’ı Beyaz Saray’da ağırladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’a daha teşekkür eden Trump, Brunson’ın serbest bırakılmasının Türkiye ile ilişkileri açısından atılmış “harika bir adım” olduğunu söyledi. [Kaynak]
Trump ABD Askerlerini Suriye’den Çekme Niyetinde, 23 Aralık 2018
Başkan Trump, Twitter hesabından “Türkiye Cumhurbaşkanı ile uzun ve verimli bir görüşme yaptım. IŞİD’i, Suriye’deki karşılıklı müdahalemizi ve ABD birliklerinin bölgeden yavaş ve son derece koordineli bir şekilde çekilmesini tartıştık. Yıllar sonra eve geliyorlar. Ayrıca ticaretin genişletilmesini de konuştuk.” açıklamasında bulundu. [Kaynak]
Türkiye – ABD Menbiç Görüşmesi, 21 Ocak 2019
Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD Başkanı Trump ile yaptığı telefon görüşmesinde Türkiye’nin YPG yönetimindeki Menbic’in güvenliğini devralmaya hazır olduğunu söyledi. [Kaynak]
Türk Mahkemesi ABD Konsolosluk Çalışanını Tahliye Etmedi, 28 Mart 2019
Türk mahkemesi, FETÖ ile bağlantılı olmakla suçlanan ABD’nin İstanbul Başkonsolosluğu görevlisinin tutukluluğunun devamına karar verdi. [Kaynak]
Türkiye Gözaltındaki ABD Vatandaşını Serbest Bıraktı, 30 Mayıs 2019
FETÖ ile bağlantılı olmakla suçlanan bir NASA bilim insanı, üç yıl tutuklu kaldıktan sonra serbest bırakıldı. Serbest bırakma kararı, ABD Başkanı Trump ile Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan arasında gerçekleşen telefon görüşmesinden saatler sonra geldi. [Kaynak]
Kuzey Suriye’de Güvenli Bölge Operasyon Merkezi, 7 Ağustos 2019
Türkiye ve ABD, Suriye’nin kuzeyinde bir güvenli bölgeyi koordine etmek ve yönetmek için ortak bir operasyon merkezi kurma konusunda anlaştılar. Ortak açıklamada, güvenli bölgenin bir “barış koridoru sağlayacağı” belirtildi. Açıklamada bölgenin nasıl ve ne zaman oluşturulacağını yer almadı. Akar, “ABD’li dostlarımızdan ittifak ve stratejik ortaklık ruhu içinde davranmalarını bekliyoruz” dedi. [Kaynak]
Barış Pınarı Harekatı, 9 – 17 Ekim 2019
Türk Silahlı Kuvvetleri, Suriye Demokratik Güçleri ve Suriye Ordusu’na karşı Kuzey Suriye’ye Barış Pınarı Harekatı adı verilen sınır ötesi bir operasyon gerçekleştirdi. [Kaynak]
Barış Pınarı Harekatı Sonrası Türkiye ile ABD Arasında Anlaşma, 18 Ekim 2019
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Suriye’nin kuzeyinde düzenlediği Barış Pınarı Harekatı’nın ardından ABD ile Türkiye arasında bir anlaşma imzalandı. Anlaşma sonucunda taraflar Barış Pınarı Harekatı’na 120 saat ara verme kararı aldı. Buna karşılık YPG güçleri güvenli bölgeden çekildi. Türkiye ve ABD, Suriye’nin kuzeydoğusundaki IŞİD’e karşı mücadelelerini sürdürme niyetlerini de yinelediler. ABD de Türkiye’ye yaptırımları durdurmayı ve yeni yaptırımlar uygulamamayı kabul etti. [Kaynak]
ABD ve Türkiye Yakınlaşması, 14 Ocak 2019
Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Başkanı Trump, Beyaz Saray’da ortak basın toplantısı düzenledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “ABD ile ilişkilerimizde köklü ittifakımız doğrultusunda yeni bir sayfa açmaya kararlıyız” dedi. Taraflar, Ekim ayında yaptıkları anlaşmaya olan bağlılıklarını yenilediler. [Kaynak]
Ermeni Meselesi Üzerine Misilleme, 16 Aralık 2019
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, ABD Senatosu’nun Ermeni Meselesi’ne ilişkin kararı nedeniyle Kürecik ve İncirlik Hava Üssü’nün kapatılabileceği konusunda ABD’yi uyardı. [Kaynak]
Bloomberg İddiası, 20 Şubat 2020
Bloomberg Haber Ajansı, Ankara’da bulunan üst düzey bir Türk yetkiliye dayandırdığı haberinde, Türkiye’nin ABD’den iki Patriot bataryası yerleştirmesini istediğini öne sürdü. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, CNNTürk televizyonuna yaptığı açıklamada, ABD’nin Patriot desteği verebileceğini vurguladı. İddialar basına yansıdığında Rusya İdlib hava sahasını kontrolünü elinde bulunduruyordu. [Kaynak]
İdlib Hava Saldırısı, 27 Şubat 2020
Rus Hava Kuvvetleri ve Suriye Hava Kuvvetleri, İdlib Valiliği’nin Balyun ilçesinde Türk ordusuna ait bir konvoya hava saldırısı düzenledi. Türkiye Cumhurbaşkanlığı’na göre, hava saldırısı otuz dört Türk askerinin ölümüyle sonuçlandı. [Kaynak]
James Jeffrey’nin Ankara’ya Beklenmedik Ziyareti, 2 Mart 2020
ABD’nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Craft ile Suriye Özel Temsilcisi Jeffrey, Türkiye’ye geldi. Heyet, rejimin Suriye’deki saldırıları nedeniyle yaşanan insani krizin ana gündem maddesi olduğu Ankara’da Türk yetkililerle bir araya gelmeyi planladı. [Kaynak]
[iheu_ultimate_oxi id=”25″]
[iheu_ultimate_oxi id=”26″]
[1] Lautenschlager, Jennifer, Steve Shellman, and Michael Ward. 2015. “ICEWS Event Aggregations.” Harvard Dataverse V3.
[2] Önemli olaylar, veri setinde tekrarlara yol açan birden fazla haber ajansı tarafından desteklenir.
[3] Bizim araştırmamızın incelediği zaman diliminde 15 farklı hükümet görev almıştır. Bu hükümetlerin görev süreleri şöyledir: 30 Ekim 1995’ten 6 Mart 1996’ya kadar 52. Türkiye Hükümeti; 53. Türkiye Hükümeti, 6 Mart 1996 – 28 Haziran 1996; 54. Türkiye Hükümeti, 28 Haziran 1996 – 30 Haziran 1997; 55. Türkiye Hükümeti, 30 Haziran 1997’den 11 Ocak 1999’a kadar; 56. Türkiye Hükümeti, 11 Ocak 1999 – 28 Mayıs 1999; 57. Türkiye Hükümeti, 28 Mayıs 1999’dan 18 Kasım 2002’ye kadar; 58. Türkiye Hükümeti, 19 Kasım 2002 – 12 Mart 2003; 59. Türkiye Hükümeti, 14 Mart 2003 – 29 Ağustos 2007; Türkiye’nin 60. Hükümeti, 29 Ağustos 2007’den 6 Temmuz 2011’e kadar; 61. Türkiye Hükümeti, 6 Temmuz 2011 – 29 Ağustos 2014; 62. Türkiye Hükümeti, 29 Ağustos 2014 – 28 Ağustos 2015; 63. Türkiye Hükümeti, 28 Ağustos 2015 – 24 Kasım 2015; Türkiye 64. Hükümeti, 24 Kasım 2015 – 24 Mayıs 2016; 65. Türkiye Hükümeti, 24 Mayıs 2016 – 9 Temmuz 2018; 10 Temmuz 2018’de devam eden Türkiye’nin 66. Hükümeti. Kısa dönem görevde kaldığı göz önüne alındığında 52. Hükümetin bir parçası olarak 51. Hükümet dönemini verilere dahil ediyoruz.
Fotoğraf: Raúl Nájera