Hariçten Gazel Haftalık Dış Haberler Bülteni (27 Mayıs – 2 Haziran 2025)
Ukrayna, 1 Haziran Pazar günü Rusya’nın hava üslerine yaptığı saldırı ile dünya gündemini sarstı. Bu saldırının amacı her şeyden çok Putin yönetimine stratejik ve sembolik bir darbe vurmaktı ki şu an konuşulanlara bakınca bu amaçlarına belli ölçüde ulaştıklarını da söylemek mümkün.
Hasarın boyutu henüz tam olarak bilinmemekle birlikte bu operasyon, Kiev’in insansız hava araçlarını kullanarak savaşa nasıl uyum sağladığının ve bu alanda oldukça geliştiğinin başka bir örneği oldu.
Askeri analistler bu saldırının, Moskova’nın bombardıman kampanyasını yavaşlatmak ve Kiev’in Kremlin için hâlâ savaşın maliyetini artırabileceğini göstermek için tasarlandığı yorumunu yapıyorlar.
Peki bu saldırı nasıl gerçekleşti? Bir yıldan fazla süren planlamanın ardından Ukrayna, askeri üslerden yalnızca kilometrelerce uzaktaki Rus topraklarına insansız hava araçları yerleştirmeyi başardı. Ardından Pazar günü koordineli bir operasyonla bu insansız hava araçları Rusya’nın beş farklı bölgesine saldırdı. Bazı insansız hava araçları TIR’lara bağlı konteynırlardan fırlatıldı ve uçuşları bağımsız haber kuruluşları tarafından doğrulanan videolara yansıdı. Bir üssün üzerinde duman bulutları yükseldiği, bir diğerinde ise stratejik bombardıman uçaklarının vurulduğu görülüyor.
Hasarın boyutu tam olarak bilinmese de Örümcek Ağı Operasyonu olarak adlandırılan saldırı, Ukrayna’nın, daha derin kaynaklara sahip ve daha büyük bir ordu karşısında nasıl şartlara uyum sağlayarak farklı operasyonlar yapabileceğini gösterdi.
Kiev, insansız hava araçlarını kullanarak Rusya’yı Karadeniz’in büyük bir kısmından uzaklaştırmayı, Ukrayna’nın kendi asker kıtlığına rağmen ön hatlardaki kazanımlarını sınırlamayı ve Rusya’nın büyük saldırılar için büyük kuvvetler toplama kabiliyetini engellemeyi bugüne kadar ciddi oranda başardı.
Öte yandan, Pazar günkü operasyon ve Moskova’nın Ukrayna şehirlerine yönelik yoğun bombardımanları, devam eden diplomasi çabalarını zorlaştırıyor. Her iki taraftan heyetler Pazartesi günü İstanbul’da barış görüşmeleri için bir araya geldi ancak ateşkes konusunda bir ilerleme kaydedilemedi. Yine de esir takası anlaşması genişletilerek evlerine kavuşmayı uman Rus ve Ukraynalı esirlerin iadesini sağladı.
Saldırıların ardından Rus medyasında hızlı bir karşılık verilmesi çağrıları yapılırken, Ukraynalılar da kuşatma altındaki ülkelerinin en çok ihtiyaç duyduğu moral desteği sağlayan bu operasyonu kutlarken bile Rusya’dan gelecek misillemeye hazırlanmayı sürdürdüler.
Saldırıya dair her iki taraf da henüz doğrulanamayan değerlendirmeler yapıyorlar. Ukrayna saldırılarda 117 insansız hava aracının kullanıldığını ve 41 Rus uçağının ya imha edildiğini ya da hasar gördüğünü iddia ediyor.
Rus askeri blog yazarları ise hasarı küçümsüyor. Rusya Savunma Bakanlığı, Ukrayna’nın Murmansk, Irkutsk, Ivanovo, Ryazan ve Amur bölgelerindeki hava alanlarına saldırdığını ve Moskova’nın üç üsse yapılan saldırıları engellediğini iddia etti.
New York Times, Murmansk bölgesindeki Olenya Hava Üssü ve Irkutsk bölgesindeki Belaya Hava Üssü’nde başarılı saldırılar yapıldığını ve dördü stratejik bombardıman uçağı olmak üzere en az beş uçağın hasar gördüğünü gösteren videoları doğruladı.
Askeri analistler, sınırlı bilgiye rağmen bu operasyonun, savaşın başlarında Rus amiral gemisi Moskva’nın batırılmasına ve Rus Donanması’nı Karadeniz Filosu’nun ana limanı olan Kırım’ın Sivastopol kentini büyük ölçüde terk etmeye zorlayan deniz drone saldırılarına benzetti. Bazı analistler ise bu saldırıyı, 1941 yılında ABD’nin 2. Dünya Savaşı’na katılmasına neden olan Japonların Pearl Harbor saldırısına benzetti.
Saldırının istihbari yönünün çok güçlü olması ve Ukrayna istihbarat birimince gerçekleştirilmiş olması da, İsrail’in Hizbullah güçlerine yönelik yaptığı çağrı cihazı ve telsiz saldırılarını akıllara getirdi.
Saldırı ayrıca, geleceğin savaşlarında drone teknolojisinin çok önemli olduğunu, Rusya’nın Ukrayna’yı topyekun işgale kalkışmasının başından beri olduğu üzere, tekrar tüm dünyaya göstermiş oldu.
Pazartesi günü Baltık ve İskandinav ülkelerinin katıldığı bir NATO toplantısında konuşan Zelensky, operasyonun Rusya’ya kendisinin de ciddi kayıplara maruz kalabileceğini gösterdiğini ve “Rusya’yı diplomasiye itecek olanın da bu olduğunu” söyledi.
Ancak Zelensky’nin bu analizinin ne kadar doğru olduğunu zaman gösterecek. Zira Putin yönetimi bu tip saldırıların ardından geri adım atmak yerine, sivilleri de öldürmek pahasına, Ukrayna içlerinde askeri ve enerji altyapılarını füzelerle vurmak yoluna başvuruyor. Putin bu saldırının ardından savaştaki hedeflerine ulaşmak için daha büyük bir şiddetle Ukrayna’ya saldırmayı sürdürebilir.
Aslında bu saldırı, Ukrayna’nın karada, havada ve denizde Rus füze platformlarını hedef alarak savunmadan ziyade hücumu tercih etmesinin ve savaşı Rus topraklarına taşıma stratejisinin bir parçası olarak da okunabilir.
Aralık 2022’de, savaşın dokuzuncu ayında, Ukrayna uzun menzilli insansız hava araçlarını kullanarak ülkenin yüzlerce mil içindeki iki havaalanını hedef alarak Rus topraklarına yönelik ilk iddialı saldırılarından birini gerçekleştirmişti.
İnsansız hava araçları saldırıları yıllar içinde genişledikçe Rus ordusu da bu duruma uyum sağladı. Üslerdeki yakıt depolarının etrafına koruyucu yapılar inşa etti, daha fazla hava savunma aracı kullanmaya başladı ve filosunu rutin olarak farklı yerlere konumlandırdı.
Ukrayna’nın ise bu durumda Rusya’ya ciddi bir hasar verebilmek için yeni bir plana ihtiyacı vardı. Ukraynalı yetkililerin bizzat Zelensky tarafından denetlendiğini ve doğrudan İstihbarat Başkanı Vasyl Malyuk tarafından yönetildiğini söylediği “Örümcek Ağı Operasyonu” bu şekilde ortaya çıktı. Bu fikir, insansız hava araçlarını, geleneksel hava savunma sistemlerini işe yaramaz hale getirecek kadar havaalanlarına yaklaştırmaktı ki bu işe yaramış görünüyor.
Ukraynalılar Pazartesi günü operasyonla ilgili olarak kamuoyuna alışılmadık derecede ayrıntılı bir açıklama yaptılar. Aylar boyunca düzinelerce insansız hava aracının Rusya’ya taşındığını, Rusya’nın iç istihbarat teşkilatının bölgesel merkezine yakın bir depoda bir operasyon üssü kurduklarını iddia ettiler ki tüm bu bilgiler, Putin yönetimini ve istihbaratını küçük düşürmeyi amaçlayan psikolojik savaşın da bir parçası.
Zelensky, operasyona katılan tüm Ukraynalı ajanların operasyon başlamadan önce güvenli bir şekilde Rusya dışına çıktıklarını da söyledi. Rus hükümeti ise Pazar günü yaptığı açıklamada, saldırıya karışanlardan bazılarının gözaltına alındığını söyledi. Ukraynalı yetkililer açıklamalarında, nakliye kasalarının insansız hava araçları serbest bırakıldıktan sonra kendi kendini imha edecek şekilde ayarlandığını da açıkladı. Yine de tüm bu bilgiler teyide muhtaç. Zaman içerisinde saldırı hakkında daha doğru bilgilere ulaşmak mümkün olacaktır.
Zelensky, saldırının sadece Rusya’nın Ukrayna şehirlerini bombalama kabiliyetini zayıflatmak için değil, aynı zamanda Kremlin üzerindeki koşulsuz ateşkesi kabul etme baskısını arttırmak için tasarlandığını söylüyor. Rus tarafı ise uzun bir ateşkese Ukrayna’nın kendini toparlamasına imkan vereceği için karşı çıkıyor.
Zelensky ulusa sesleniş konuşmasında, “Tüm dünyanın ölümlere son verilmesi çağrısında bulunduğu koşullarda bile savaşı sürdürmeyi seçen Ruslar oldu” dedi. Devamında, “Gerçekten de baskıya ihtiyaç var, Rusya’yı gerçeklere döndürecek bir baskıya.” şeklinde konuştu.
Ukrayna’nın bu saldırıdan muradının, Trump yönetiminin Ukrayna’ya istihbarat desteğini kesmesinin de onları durduramayacağını göstermek motivasyonu olduğunu da söyleyebiliriz. Ruslar, Avrupa ülkelerinin bu saldırıda Ukrayna’ya yardımcı olduğunu da iddia ediyor ama bu iddia ne kadar doğru bilemiyoruz.
Her halükarda Ukrayna, savaşın başlamışının üzerinden 3 yıl 3 aydan daha fazla bir süre geçmişken Rusya’nın karşı konulması güç ateş gücü ve daha üstün insan gücüne rağmen ayakta olduğunu bir kez daha ortaya koymuş oldu.
Bundan sonra olacakların barışa mı yoksa savaşın devamına mı yarayacağını zaman gösterecek. Ancak ben savaşın bitmesinin yakın olduğuna dair pek fazla umuda sahip değilim. Zira iki taraf da bu savaştan galip çıkmanın bir ölüm kalım mücadelesine dönüşeceği bir evreye doğru ilerliyor.