[voiserPlayer]
Son yıllarda tüm dünyada örneklerini gördüğümüz güçlenen popülizm ve popülist politikalar izleyerek otoriterleşen liderler, bağımsız medya üzerindeki kontrollerini arttırmak ve gelişen medya imkanlarını kendi çıkarları için kullanmak için birçok yönteme başvuruyor. Kendi politikalarına karşı eleştirel yaklaşan bağımsız medyaya baskı uygulamak amacıyla kullanılan en önemli yöntemlerden biri de karalama kampanyaları. Polonya ve Macaristan, Avrupa Birliği üyesi olmalarına rağmen medya bağımsızlığını ve dolayısıyla da ifade özgürlüğünü kısıtlayan ülkelerin başında geliyor. Bu iki ülkeye göre daha demokratik bir ortama sahip Çekya’da da son dönemde medya bağımsızlığı konusunda sorunlar yaşanıyor. Medyaya Erişim ve İfade Özgürlüğü projesi kapsamında Türkiye’de çıkarılan Dezenformasyon Yasası bağlamında medya bağımsızlığının karşı karşıya olduğu tehlikelere işaret eden makaleler, videolar ve çeviriler yayınladık. Bu projenin son çevirisinde ise Çekya örneği üzerinden bağımsız medyanın karşılaştığı güçlükleri ele alarak dünyadaki örneklere de değinmek istedik.
Javier Luque
International Press Institute (IPI)
Dijital İletişim Başkanı
Çekya’da medya özgürlüğü, Polonya ve Macaristan gibi Orta Avrupa’nın diğer bölgelerine göre nispeten daha sağlıklı olsa da, bu Orta Avrupa ülkesinde de bağımsız gazeteciliğe yönelik zorluklar artıyor.
Siyasi yükselişinden önce birkaç etkili medya platformunu satın alan başta Başbakan Andrej Babiš olmak üzere siyasi aktörlerin elinde medya gücünün yoğunlaşması ve sözde “alternatif medyanın” yaygınlaşması eleştirel gazetecileri endişelendiriyor.
Ayrıca üst düzey yetkililerin karalama kampanyaları ve medya karşıtı söylemleri de artıyor. SingularityU Çek Zirvesi Genel Müdürü Eva Hanáková, bu Haziran ayında Cenevre’de düzenlenen IPI 2019 Dünya Kongresi’ndeki bir panelde, “Çekya’nın artık gazetecilerin ‘tasfiyesi’ hakkında şaka yapan bir başkanı [Miloš Zeman] var” açıklamasında bulundu.
Kaliteli ve itibarlı medya kuruluşları ve bağımsız gazeteciler, özellikle popülist siyasi liderleri eleştirdiği düşünülen haber, yorum ve yazıların yayınlanmasının ardından kendilerini çevrimiçi çetelerin taciziyle karşı karşıya buluyorlar.
Örneğin, Çek haber sitesi HlidaciPes.org (Çekçede “bekçi”) bu karalama kampanyalarından nasibini aldı. 23 Eylül’de bir gazetecinin radyo programında Başbakan Andrej Babiš ile yaptığı röportajda, yazarın aşırı samimi olarak nitelendirildiği bir eleştiri makalesi yayınladı. Makale, Babiš taraftarlarından anında tepki aldı ve kısa bir süre sonra aynı radyo programında siteyi ve gazetecilerini hainler ve Macar doğumlu milyarder George Soros da dahil olmak üzere yabancı güçlerin hizmetindeki sözcüler olarak gösteren bir bölüm yayınlandı.
HlidaciPes.org’un Genel Yayın Yönetmeni Robert Břešťan International Press’e verdiği bir röportajda, Doğu Avrupa’da gazeteciler veya medyanın “Soros” ile bağlantılı olduğu iddia edildiğinde, bunun “ülkenize ihanet ettiğinizin bir teyidi” olduğunu ifade etti: “Aynı zamanda bir tehdit dalgasını ve çevrimiçi tacizi ateşlemek için tetikleyici bir kelime (Soros) görevi görüyor”.
Břešťan ayrıca yaşadıkları zorlukları şu şekilde özetledi: “Aleyhimize olan haber, sayısız propaganda sitesi aracılığıyla yayıldığından makalemizi yazan gazeteci Facebook’ta kendisine, ailesine ve karısına yönelik ölüm tehditleri de dahil olmak üzere çok sayıda küfürlü mesaj aldı.”
Mesaj Kontrolü
Břešťan, HlidaciPes.org’u karalamak için yazılan makalelerde HildaciPes web sitesinin “sahte haber” platformu olarak etiketlendiğini, böylece “sanki habercinin itibarını sarsarak mesajın da yanlış olduğu” algısının yaratıldığını belirtiyor.
Aynı zamanda, bağımsız medya yanlış bilgilendirme kampanyalarıyla karşı karşıya kalırken Çek popülist politikacıları, yeni kurulan, kendilerini haber kuruluşları olarak sunan, ancak pratikte belirli politikacıların mesajlarını eleştirmeden ileten mecralarda kamuoyuna giderek daha fazla hitap etmeye başladı.
Břešťan, “TV Barrandov, Miloš Zeman’ı her hafta 30 dakika eleştiriden uzak bir şekilde sunuyor” diyor. Parlamentnilisty.cz web sitesi politikacılar tarafından “mültecilere veya bağımsız medyaya karşı nefret dolu yorumlar yaymak için bir araç olarak kullanılıyor.” Břešťan, “Web sitesi daha sonra tıklama tuzağı haberleri yapmak için Zeman’ın sözlerinden abartılı bir alıntıyı manşet olarak kullanıyor” diye de ekliyor.
Dezenformasyon Kampanyalarının Geleceği
Břešťan, Çekya’da bağımsız gazeteciliği nasıl bir geleceğin beklediği hakkında, “sıradan okuyucuların neyin gerçek neyin sahte olduğunu ayırt etmesinin ve deneyimli gazetecilerin -propaganda teknikleri ince ayarlarla geliştiği için- gerçek haberleri tespit etmesinin gittikçe zorlaşacağını” ifade ediyor.
“Dolayısıyla bu durum, yalnızca bağımsız ve kaliteli medya için değil, aynı zamanda Çekya ve ötesinde toplumun ve demokrasinin geleceği için de gelecek adına gerçek bir tehdittir” diye sözlerini özetliyor.
Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI), 2014’ten bu yana eleştirel ve bağımsız medyayı susturmanın yeni bir biçimi olarak çevrimiçi tacizi sistematik olarak araştırıyor. Çalışmamız; çevrimiçi saldırı modellerini ortaya çıkardı, gazeteciler üzerindeki duygusal ve profesyonel etkileri analiz etti ve haber merkezlerinin gerçekleri ve olguları ele alması için en iyi uygulamaları topladı.
Fotoğraf: Pixabay