Türk Dış Politikasının Anatomisi: 1995-2020, 4. Sayı
GİRİŞ
Bu çalışma, “Türk Dış Politikasının Anatomisi” başlıklı araştırma projemizde, Türk Dış Politikasının (TFP) dördüncü ikili analizidir. Amacımız, 1995-2020 yılları arası Türk dış politikasının değişimini spekülatif açıklamalar içermeyen, veriye dayalı bir analizle ölçümlemektir. Bu analizde Türkiye’nin İran ile ikili ilişkilerinin gelişimine odaklanacağız. Bunu yaparken genel bir bakış sağlamak için ilişkilerin nicel bir analiziyle başlayacağız. Ardından, iki ülke arasındaki ikili ilişkileri etkileyen dikkate değer olayları inceleyeceğiz.
VERİLER
Mevcut analizde, halka açık Lockheed Martin İleri Teknoloji Laboratuvarı’nın Entegre Kriz Erken Uyarı Sistemi (ICEWS) olay veri tabanındaki verileri kullanıyoruz. Bu serinin 1. sayısında metodolojiyi tartışmıştık. Özetle ICEWS; her bir gözlemin kimin (kaynak), ne (eylem), kime (hedef), ne zaman (zaman) ve nerede (yer) ayrıntılarını içerdiği ülkeler (yani Türkiye-İran) arasındaki yönlendirilmiş ikili etkileşimler hakkında bilgiler sunar. Daha sonra her etkileşime, etkileşim kategorisine bağlı olarak -10 ile +10 arasında değişen bir yoğunluk puanı atanır. Negatif etkileşim yoğunluğu puanları çatışmayı ve pozitif etkileşim yoğunluğu puanları iş birliğini ifade eder. Endeksleri oluşturmak için yoğunluk puanlarının aylık ve yıllık ortalamalarını hesaplıyoruz.
TÜRKİYE – İRAN İLİŞKİLERİ: GENEL BİR BAKIŞ
Türkiye, İran ile ne sıklıkla etkileşime giriyor ve etkileşimlerinin doğası nedir? Sayı 1’de İran’ın Türkiye’nin en önemli etkileşim ortaklarından biri olduğunu göstermiştik. İki ülke arasındaki toplam etkileşim sıklığı, 1 Ocak 1995 ile 30 Nisan 2020 arasındaki dönemde beşinci en yüksek ülkeler arası etkileşim olduğunu göstermektedir. ICEWS, bu zaman dilimi içinde İran ile 3.011’i benzersiz etkileşimler olan toplam 11.915 gözleme sahiptir. Bu sayı, Türkiye’nin toplam 186.255 etkileşiminin neredeyse yüzde altısına tekabül ediyor. Aşağıdaki TABLO 3.1, Türkiye’nin İran ve dünyanın geri kalanıyla yönlendirilmiş ikili etkileşim yoğunluğu puanlarının özet istatistiklerini karşılaştırmaktadır.
TABLO 3.1’deki özet istatistikler, genel etkileşimlerin özüne ilişkin iyi bir genel bakış sağlar. Türkiye ile dünya arasındaki 1.34’lük daha düşük ortalama yoğunluk puanı, Türkiye ve İran arasındaki daha yüksek ortalama yoğunluk puanı 1,77’ye kıyasla, Türkiye’nin İran ile dünya karşısındaki ilişkilerinin ortalama olarak daha iş birlikçi olduğunu göstermektedir. Bu fark, dağılımların şekillerinden yola çıkılarak niteliksel olarak da tespit edilebilir.
Aşağıdaki ŞEKİL 3.1 ve ŞEKİL 3.2, olay yoğunluğu puan dağılımlarıdır. Her iki dağılımda da 0’ın solundaki herhangi bir değer, çatışmalı bir etkileşimi; sağdaki ise iş birlikçi bir etkileşimi gösterir.
Ayrıca, dünya ile karşılaştırıldığında İran’a yönelik etkileşimlerin ortalama yoğunluğunda, istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğunu öne süren TABLO 3.2’de basit ortalama farkı testinin sonuçlarını da sunuyoruz.
Yalnızca Türkiye ile İran arasındaki ilişkilere bakıldığında TABLO 3.1’deki özet istatistikler, verilerin dağılımındaki negatif çarpıklık göz önüne alındığında, iki ülke arasındaki iş birliği örneklerinin çatışma örneklerinden biraz daha fazla olduğunu göstermektedir.
Zaman içinde ikili etkileşimlerin sıklığındaki değişiklik nasıl gerçekleşmiştir? Aşağıdaki ŞEKİL 3.3, yıllara göre Türkiye’nin İran’a yönelik hem iş birliği hem de çatışma başlatma sıklığını göstermektedir. Bu rakamın iş birliği veya çatışmanın büyüklüğünü dikkate almadığına dikkat edilmelidir. Şekil, üç farklı aşamanın varlığını göstermektedir. 1995 ve 2002 arasındaki ilk aşama, düşük etkileşim başlangıcı ile işaretlenmiştir. 2002 ve 2019’u kapsayan ikinci aşama, artan bir iş birlikçi etkileşim başlatma sıklığına sahiptir. Bu süre boyunca çatışma başlatma sıklığı sabit ve düşük kalmıştır. 2019 yılı ise iki eğilimin tersine çevrilmesiyle tanımlanan üçüncü aşamaya işaret ediyor. Bu yılda 1995’ten bu yana ilk kez, çatışma başlatma örnekleri iş birliği örneklerinden daha fazla hale gelmiştir.
Etkileşim frekansının zaman aralıklarına ve yoğunluğa göre ayrıştırılması, bize daha fazla bilgi sunar. ŞEKİL 3.4, etkileşimlerin yıllık dağılımlarını göstermektedir. Alttaki dağılım, 1995 için ve en üstteki 2020 için değerleri gösterir. Her zaman olduğu gibi 0 tarafsız olaylara işaret ederken, 0’ın sağında yer alan tüm etkileşimler iş birliği örnekleri ve soldakiler ise çatışma örnekleri olarak sınıflandırılır. Minimum ve maksimum değerlere (10 ve -10) yaklaştıkça etkileşim yoğunluğunun büyüklüğü artar. Etkileşim yoğunluğu rakamının genel olarak sabit kaldığı ve düşük ila orta yoğunluktaki iş birliği girişimlerinde sağa doğru hafif değişiklikler olduğu görülüyor.
Sol tarafta belirgin ani artışların olduğu ve önemli çatışma başlangıçlarının gözlendiği iki yıl, 1999 ve 2019’dur. ŞEKİL 3.5, belirli bir hükümet sırasında ilişkilerdeki değişimi göstermektedir. İran ile etkileşimlerin yoğunluğu ve sıklığı 59., 60., 61. ve 66. Hükümetler sırasında en yüksek düzeydedir. Barış Pınarı Harekatı’nın yürütüldüğü 66. Hükümet döneminde ise etkileşimlerde ani bir bozulma gözlemleniyor.
Devletler, muadillerinden aldıkları sinyallere aktif olarak tepki verir ve dış politikalarını kendilerine göre ayarlar. Belirli bir endeks, ikili ilişkilerdeki sinyallerin genel gelişimini anlamak için özellikle yararlı olabilir. Bu rapordaki en dikkate değer katkımız, Türkiye ile İran arasındaki ikili ilişkiler endeksidir. ŞEKİL 3.6’da bu indeksi sunuyoruz.
Genel ikili ilişkiler indeksimizi çizmek amacıyla, belirli bir ay için tüm etkileşimlerin basit bir aylık yoğunluk ortalamasını hesaplayarak başlıyoruz. Bu ortalamaların değerleri ŞEKİL 3.6’da siyah noktalarla gösterilmektedir. Sıfırın üzerindeki bir nokta, söz konusu ayın etkileşimlerinin iş birlikçi olduğunu gösterirken sıfırın aşağısındaki bir nokta ise bunun tam tersini gösterir. Ardından trend çizgilerine geçiyoruz. Yukarıya dönük eğilim çizgisi ikili ilişkilerde bir gelişme ve iş birliğinde bir artışa işaret ederken aşağı yönlü eğilim çizgisi, rengi ne olursa olsun, artan bir uyumsuzluğun göstergesidir.
Önce kısa vadeli trendlere odaklanıyoruz ve altı aylık hareketli ortalamayı hesaplıyoruz. Bu çizgi, önceki altı ayı dikkate alan ortalama yoğunluk puanlarını gösterir ve ŞEKİL 3.6’da kırmızı çizgi ile temsil edilir. Bu eğilim çizgisi, iki ülkenin birbiriyle etkileşime girdiği kısa vadeli dalgalanmaları tanımlar. Son olarak, uzun vadeye dönüyoruz ve ŞEKİL 3.6’da mavi çizgi ile gösterilen, tüm aylık ortalamaların ortasına parametrik olmayan, yerel ağırlıklı bir düzleştirme çizgisi yerleştiriyoruz. Mavi çizginin etrafındaki gri bant, %95 güven aralığını gösterir. Bu çizgi, Türkiye ile İran arasındaki ikili ilişkilerin uzun vadeli evrimindeki eğilimi yansıtmaktadır. Mavi çizgi, Türkiye ile İran arasındaki ilişkilerin kademeli olarak geliştiğini gösteriyor. Bu çizgi ayrıca, 2019 yılına kadar ilişkilerde genel olarak kademeli bir iyileşme olduğunu ve bu sırada hattın eğiminin durduğu ve tersine dönme eğiliminin başladığını gösteriyor.
TÜRKİYE–İRAN İLİŞKİLERİNDE BELİRLEYİCİ OLAYLAR:
Türkiye ile İran arasındaki ilişkileri belirleyen önemli olaylar nelerdir? Bu bölümde, iki ülke arasındaki son 25 yılda ikili ilişkileri tanımlayan kilometre taşlarına odaklanıyoruz. Bireysel dönüm noktası etkileşimlerini filtrelemek için ICEWS yoğunluk değişkenini kullanıyoruz. ŞEKİL 4.1, ülkeler için bu olayların zaman çizelgesini özetlemektedir.
TÜRKİYE-İRAN GAZ ANLAŞMASI, 8 AĞUSTOS 1996
Başbakan Necmettin Erbakan yönetimindeki Refah Yol Hükümeti, İran’dan yılda 10 milyar metreküp gaz alım anlaşması imzaladı. Erbakan, aynı ay İran’a yaptığı ziyarette dini lider Ayetullah Ali Hamaney ile bir araya geldi. Türkiye ayrıca, İran’dan 4 milyon ton petrol almaya karar verdi. [KAYNAK]
SİNCAN’DA KUDÜS GECESİ, 31 ARALIK 1996
Sincan Belediye Başkanı Bekir Yıldız, İran Büyükelçisi Ali Rıza Bagheri’nin katılımıyla belediye faaliyetleri kapsamında Kudüs Gecesi olarak bilinen etkinlikleri düzenledi. Olayların ardından General Çevik Bir, İran’ı İslami rejim ihracatçısı olarak gördüğünü ve İran’ın “terörist bir devlet” olarak görülmesi gerektiğini dile getirdi. İran, Bir’in açıklamalarını protesto etti ve diplomatik elçisini Ankara’dan geri çekti. [KAYNAK]
HAVA SAHASI İHLALİ İDDİASI, 20 TEMMUZ 1999
İran, Türk Hava Kuvvetleri’nin terör örgütü PKK’ya hava harekatı düzenlerken İran hava sahasını ihlal ettiğini iddia etti. Türkiye, iki ülkenin üst düzey sivil ve askeri bürokratlarının, iddiaları karşılıklı olarak soruşturmasını önerdi. [KAYNAK]
TRANS – TÜRK BORU HATTI ANLAŞMASI, 18 KASIM 1999
Türkiye, Hazar Denizi’ndeki doğal gaz kaynaklarının uluslararası pazarlara taşınması için Rusya ve İran güzergahlarına alternatif olan Trans-Türk boru hattı anlaşmasını imzaladı. [KAYNAK]
TÜRKİYE – İRAN İŞ KONSEYİ KURULUŞU, 6 KASIM 2001
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, İran Dışişleri Bakanı Kemal Harrazi’yi Ankara’da ağırladı. Sezer, özel sektör düzeyinde ikili ekonomik ilişkileri geliştirmek için Türkiye-İran İş Konseyi’nin kurulduğunu duyurdu. Bu toplantıyı, Aralık 2001’deki müteakip iş konseyi toplantısı izledi. [KAYNAK]
İRAN GAZI TÜRKİYE’DE İŞLEMEYE BAŞLADI, 10 ARALIK 2011
1996 yılında imzalanan İran doğalgaz anlaşması Türkiye’de Aralık 2001’de faaliyete geçti.
[KAYNAK]: Türkiye’nin Emekli Kıdemli Enerji Bürokratı
TÜRKİYE – İRAN İŞ KONSEYİ TOPLANTISI, 18 HAZİRAN 2002
İran Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in iş dünyası düzeyinde iş birliğini güçlendirmeye yönelik güçlü bir mesaj olarak algıladığı Türkiye-İran İş Konseyi Toplantısı davetini kabul etti. Görüşmede iki devlet başkanı da hazır bulundu. Bu doğrultuda Sezer, “Hatemi Bey ile birlikte burada olmamız, ekonomik ve ticari ilişkilerin gelişmesinde özel sektörün oynadığı rolün öneminin bir göstergesidir” dedi. [KAYNAK]
CUMHURBAŞKANI YARDIMCISI REZA AREF’İN ZİYARETİ, 23 NİSAN 2003
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Rıza Aref’i ağırladı. Resepsiyonda Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdullah Gül ile Devlet Bakanı Ali Babacan da yer aldı. İran Birinci Başkan Yardımcısı Aref, Cumhurbaşkanı Sezer’in Haziran 2002’de İran’a yaptığı ziyaretin iki ülke ilişkilerinde bir dönüm noktası olduğunu belirtti. [KAYNAK]
AHMET NECDET SEZER’İN, İSLAM KONFERANSI TOPLANTISINA KATILIMI, 17 EKİM 2003
Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, 10. İslam Konferansı Örgütü Toplantısına (İKÖ) katıldı. Sezer, ikili ilişkilerin iyi bir yolda olduğunu düşündüğünü belirtti. Sezer ayrıca Cumhurbaşkanı Hatemi’yi de Ankara’ya davet etti. [KAYNAK]
TÜRKİYE – İRAN ORTAK EKONOMİK KOMİSYON TOPLANTISI, ARALIK 2004/OCAK 2005
Türkiye-İran Karma Ekonomik Komisyonu 18. Dönem Toplantısında Türkiye Cumhuriyeti heyetine Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen, İran İslam Cumhuriyeti heyetine ise Ulaştırma Bakanı başkanlık etti. Toplantıda taraflar Ticaret, Bankacılık ve Sanayi, Ulaştırma, Haberleşme ve Gümrük İşleri, Koordinasyon ve İzleme Komitelerinin kurulmasına karar verdiler. [KAYNAK]
30 MİLYAR METREKÜP TAŞIMA ANLAŞMASINA İLİŞKİN MUTABAKAT, 13 TEMMUZ 2007
Türkiye ve İran, 30 milyar metreküp İran ve Türkmen doğalgazını Avrupa’ya taşımak için Mutabakat Muhtırası üzerinde anlaştı. ABD, anlaşmayı Türkiye ile İran arasında enerji iş birliği konusunda derinleşen bağlar nedeniyle eleştirdi. Ayrıca anlaşma, İran’ın Güney Pars gaz sahasının üç bölümünü iyileştirmek için devlete ait Türkiye Petrolleri Anonim Şirketi’ne (TPAO) lisans verilmesini de içeriyor. [KAYNAK]
TÜRKİYE VE İRAN 10.000 MW’LIK HİDROELEKTRİK PROJESİ İNŞA ETMEK İÇİN ANLAŞTI, 21 AĞUSTOS 2007
Türkiye Enerji Bakanı Hilmi Güler, Türkiye ve İran’ın 10.000 MW’lık bir hidroelektrik projesinin ortak yapımıyla ilgili bir dizi enerji anlaşması üzerinde anlaştığını duyurdu. Ayrıca taraflar, toplam 6.000 MW’lık üç doğal gaz santrali üzerinde anlaştılar. Türkiye’nin İran’dan yılda 3 milyar ila 6 milyar kilovat saat elektrik ithal etmesi için başka bir sözleşme de imzalandı. [KAYNAK]
ERDOĞAN, AHMEDİNEJAD İLE GÖRÜŞTÜ, EYLÜL 2007
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ile enerji anlaşmalarını görüşmek üzere bir araya gelirken Türkiye Dışişleri Bakanı Ali Babacan, ABD’li mevkidaşı Condoleezza Rice ile görüştü. ABD, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda İran’ın bölgedeki enerji anlaşmalarına yönelik olası yaptırımlarını gündeme getirdi. Aynı zamanda BOTAŞ İcra Kurulu Başkanı, 2020 yılına kadar kapasitesinin 31 milyar metreküpe ulaşması beklenen boru hattını doldurmak için İran gazına ihtiyaç duyan uluslararası boru hattı projesi Nabucco’da BOTAŞ’ın ortaklığını ima etti. [KAYNAK]
TÜRKİYE KİK’İN İLK STRATEJİK ORTAĞI OLDU, 3 EYLÜL 2007
Türkiye, Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi’nin Körfez dışında stratejik ortak statüsü verilen ilk ülkesi oldu. Dışişleri Bakanı Babacan, KİK ile en kısa sürede bir serbest ticaret anlaşması imzalama niyetini dile getirdi. Aynı toplantıda Katar Başbakanı, Katar’ın “İran ile benzer bir mutabakat zaptı imzalayabileceğini” söyledi. [KAYNAK]
TÜRKİYE VE İRAN GÜVENLİK KONULARINA İLİŞKİN ANLAYIŞ MUTABAKATI İMZALADI, 17 NİSAN 2008
Türkiye ile İran arasında 12. Yüksek Güvenlik Komisyonu Toplantısı’nın ardından, iki ülke arasında başta terör olmak üzere suç ve suçlularla mücadele için bir mutabakat zaptı imzalandı. [KAYNAK]
TÜRKİYE VE İRAN İSTİHBARAT PAYLAŞIMI, 5 HAZİRAN 2008
Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral İlker Başbuğ, Türkiye ve İran’ın terör örgütü PKK’ya karşı istihbarat paylaşımı yaptığını açıkladı. [KAYNAK]
TÜRKİYE İRAN’IN NÜKLEER SİLAH GELİŞTİRMESİNE KARŞI, 16 AĞUSTOS 2008
Abdullah Gül, Türkiye Cumhurbaşkanı olarak yaptığı ilk röportajlardan birinde, Türkiye’nin Ortadoğu’da kitle imha silahlarını kabul etmeyeceğini belirtti. [KAYNAK]
TÜRKİYE – İRAN DOĞALGAZ MUTABAKAT ANLAŞMASI, 17 KASIM 2008
Mutabakat muhtırasına göre Türkiye, Güney Pars havzasında 22., 23. ve 24. doğal gaz fazlarını işletme ve boru hattı inşa etme hakkını elde edecek. Bu boru hattının doğal gazı Türkiye’ye taşıması da planlandı. Plan, İran ve Türkmenistan’ın kaynaklarının İran üzerinden Türkiye ve Avrupa’ya aktarılmasını öngörüyor. İran Kaynaklarına göre, yılda yaklaşık 35 milyar metreküp doğal gazın transfer edilmesi bekleniyor. Bu anlaşma uygulanamadı. [KAYNAK]
ESKİ BAŞBAKAN ERBAKAN, İRAN CUMHURBAŞKANI AHMADİNECAD İLE GÖRÜŞTÜ, 19 NİSAN 2009
Eski Başbakan Necmettin Erbakan, Düzenin Yararına İlişkin Uzmanlar Meclisi ve Teşhis Kurulu Başkanı Ayetullah Ali Ekber Haşimi Rafsancani, eski Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi, Dışişleri Bakanı Menucehr Mutteki, Meclis Başkanı Ali Laricani ve Yargı Başkanı ile ayrı ayrı görüştü. Ayetullah Mahmud Haşimi Şahrudi. Görüşmelerde Türkiye-İran ilişkileri ile bölgesel ve uluslararası gelişmeler hakkında görüş alışverişinde bulunuldu. [KAYNAK]
İRAN, TÜRKİYE VE BREZİLYA İLE NÜKLEER ANLAŞMA İMZALADI, 17 MAYIS 2010
İran, Türkiye ve Brezilya liderleri arasında yapılan görüşmelerin ardından taraflar, uranyumlarını yurtdışında zenginleştirme konusunda anlaşmaya vardı. İran Dışişleri Bakanlığı, araştırma reaktörlerinde kullanılabilecek nükleer yakıt karşılığında Türkiye’ye 1200 kg düşük zenginleştirilmiş uranyum gönderileceğini duyurdu. [KAYNAK]
TÜRKİYE VE İRAN ÜST DÜZEY İŞ BİRLİĞİ KONSEYİ KURDU, OCAK 2014
Dışişleri Bakanı Davutoğlu, İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’i, Türkiye-İran ikili ilişkilerinin farklı yönlerini görüşmek üzere Türkiye’ye davet etti. Taraflar, bir Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi kurma konusunda anlaştılar. Davutoğlu, Türkiye’nin İran ile P5+1 arasında İran’ın nükleer programına ilişkin varılan anlaşmayı memnuniyetle karşıladıklarını belirtti. [KAYNAK]
AZERBAYCAN, İRAN VE TÜRKİYE DIŞİŞLERİ BAKANLARI 3. ÜÇLÜ TOPLANTISI, 14 MART 2014
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Mammadyarov ve İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’i ortak çıkar konularında bölgesel iş birliğinin geliştirilmesi olasılığı konusunda görüş alışverişinde bulunmaya davet etti. [KAYNAK]
TÜRKİYE-İRAN ÜST DÜZEY İŞBİRLİĞİ KONSEYİ İLK TOPLANTISI, 14 HAZİRAN 2014
Karşı taraflar, uluslararası hukuka ve iyi komşuluk ilişkilerine dayalı olarak ve karşılıklı çıkar ve ticari ilişkiler alanlarında ilişkilerini daha da güçlendirme konusunda anlaştılar. [KAYNAK]
ZARİF’IN RESMİ OLMAYAN TÜRKİYE ZİYARETİ, 28 EYLÜL 2016
İran Dışişleri Bakanı Zarif, Başbakan Binali Yıldırım ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile görüştü. Diplomatik kaynaklara göre Zarif, yurt dışından İran’a dönüşünde Türkiye’ye resmi olmayan bir ziyarette bulundu. Başbakanlık kaynaklarına göre taraflar, enerji, ikili ticaret ve ulaştırma alanlarında daha derin iş birliğini amaçladı. [KAYNAK]
ASTANA SÜRECİ, 23 OCAK 2017
Astana’da Türkiye, Rusya ve İran’dan temsilciler Suriye sorunuyla ilgili olarak bir araya geldi. Katılımcı taraflar, bölgede çözüm üretmek için askeri müdahaleler yerine siyasi süreci güçlendirmek için birlikte hareket etme kararı aldılar. [KAYNAK]
TÜRKİYE – İRAN SINIRINDA 144 KM DUVAR İNŞAATI, 15 MAYIS 2017
Türkiye Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, terör örgütü PKK’nın sınırdaki hareketlerini engellemek için Türkiye-İran sınırına 144 kilometrelik duvar inşasının Ekim 2017’ye kadar tamamlanacağını duyurdu. Duvar Türk topraklarında olacak. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, “Sınırın güvenliğini ve istikrarını artıran her türlü hareketi memnuniyetle karşılıyoruz” dedi. [KAYNAK]
ZARİF VE ÇAVUŞOĞLU, SURİYE VE KATAR’I GÖRÜŞMEK İÇİN BİR ARAYA GELDİ, 7 HAZİRAN 2017
İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ve Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Suriye ve KİK ülkelerinin Katar politikaları temelinde ikili ve bölgesel konuları görüştü. Zarif, Körfez ülkeleri ile Katar arasındaki gerilim sırasında Türkiye ile görüş alışverişinde bulunulması gerektiğini belirtti. [KAYNAK]
ÇATIŞMASIZLIK BÖLGELERİ ÜZERİNE GÖRÜŞMELER, 4-5 TEMMUZ 2017
Astana görüşmelerinin beşinci toplantısında Türkiye, Rusya ve İran heyetleri, İdlib bölgesi ve çevresinde, Çatışmasızlık Bölgeleri’nin detaylarını görüşmek üzere Ortak Çalışma Grubu kurma kararı aldı. [KAYNAK]
GENELKURMAY BAŞKANLARI ANKARA’DA BULUŞTU, 16 AĞUSTOS 2017
İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakiri, ilk kez Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar’ı resmi ziyaret olarak ziyaret etti. Bakiri daha sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir araya geldi. Görüşmelerde Türkiye ve İran, terör örgütlerine karşı bölgesel iş birliğinin önemini ve sınırlarda mevcut iş birliğinin gerekliliğini tartıştı. [KAYNAK]
ERDOĞAN, RUHANİ VE PUTİN İLE SOÇİ ZİRVESİ, 22 KASIM 2017
Liderler, Soçi Zirvesi’nin sonuç açıklamalarının ardından düzenlediği ortak basın toplantısında Suriye’nin geleceğine ilişkin beklentilerini açıkladı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, önceliğin “terör gruplarının süreçten çıkarılması” olduğunu söyledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ruhani ile ülkelerin ikili ilişkilerinin iyileştirilmesi konusunda anlaştıklarını da sözlerine ekledi. [KAYNAK]
ERDOĞAN, ABD’NİN İRAN NÜKLEER ANLAŞMASINDAN ÇEKİLME KARARINI ELEŞTİRDİ, 14 MAYIS 2018
Erdoğan, ABD yönetiminin anlaşmadan çekilme kararını doğru bulmadığını söyledi. Devletler arasında devamlılık esastır, özellikle anlaşmalar uluslararası devamlılığın teminatıdır. [KAYNAK]
ASTANA SÜRECİ GARANTÖRLERİ, 13 HAZİRAN 2018
Türkiye, İran ve Rusya’dan yetkililer, Cenevre’de Suriye için bir anayasa komitesi oluşturmak üzere Birleşmiş Milletler (BM) ile bir araya geldi. Daha önce aynı ülkeler, Astana sürecinin garantör ülkeleri olarak Suriye’ye siyasi bir çözüm bulunması için en üst düzeyde görüşmüştü. [KAYNAK]
TAHRAN ZİRVESİ, 7 EYLÜL 2018
Türkiye, Rusya ve İran cumhurbaşkanları, ateşkes kararı üzerinde anlaşamasalar da, Suriye’ye siyasi bir çözüm bulmak için Tahran Zirvesi’nde bir araya geldi. Liderler tarafından imzalanan açıklamada, Suriye ihtilafında Astana Süreci doğrultusunda daha fazla iş birliğinin sürdüğü belirtildi. [KAYNAK]
ZARİF’İN DEVLET TELEVİZYONU RÖPORTAJI, 26 AĞUSTOS 2018
İran Dışişleri Bakanı Zarif, “Türkiye, iyi ilişkilere sahip olduğumuz ülkeler arasında önde gelen bir ülkedir” dedi. Zarif bu açıklamayı, Amerikan vatandaşı papaz Brunson’ın tutuklanması nedeniyle Ankara ile Washington arasında devam eden siyasi gerginlikler sırasında yaptı. [KAYNAK]
ZARİF’İN BEKLENMEYEN TÜRKİYE ZİYARETİ, 29 AĞUSTOS 2018
İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, Ankara’nın Suriye’den Türkiye’ye olası yeni göç dalgalarından endişe duyduğu İdlib bölgesindeki gelişmeleri görüşmek üzere Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir araya geldi. [KAYNAK]
TÜRKİYE, ABD MUAFİYETİNDEN FAYDALANACAK, 8 OCAK 2019
ABD, Kasım ayı başlarında Türkiye’ye İran’dan ithalat muafiyeti vermişti. Aralık ayında Türkiye, günde yaklaşık 54.000 varile eşdeğer İran ham petrolü taşıyan iki tankeri teslim aldı. Türkiye, muafiyetin üçüncü taraf ülkelerin günde yaklaşık 60.000 varile eşdeğer yılda 3 milyon ton petrol almasına olanak sağladığını belirtti. [KAYNAK]
4. SOÇİ ZİRVESİ SURİYE’NİN BÜTÜNLÜĞÜNÜ DESTEKLİYOR, 14 ŞUBAT 2019
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve mevkidaşları Vladimir Putin ve Hassan Ruhani, Suriye’de devam eden gelişmeleri görüşmek üzere dördüncü kez Soçi’de bir araya geldi. Taraflar siyasi sürece desteklerini yenilediler. Suriye konulu üçlü zirvenin yayınlanmasının ardından yapılan açıklamada, “Cumhurbaşkanları, Suriye’nin egemenliğini ve toprak bütünlüğünü ve komşu ülkelerin ulusal güvenliğini baltalamayı amaçlayan ayrılıkçı gündemlere karşı durma kararlılıklarını dile getirdiler” denildi. [KAYNAK]
TERÖRLE ORTAK MÜCADELE OPERASYONU TARTIŞMASI, 20 MART 2019
Türkiye Bakan Yardımcısı Muhterem İnce ve İranlı mevkidaşı Hüseyin Zülfikari, her iki ülkenin güvenliğini tehdit eden terör örgütlerine karşı ortak operasyon başlatılması konusunda bir anlaşmayı görüştü. [KAYNAK]
TÜRKİYE, İRAN PETROLÜ ALIMINI DURDURDU, 23 MAYIS 2019
Türkiye, İran petrolünün satın alınmasıyla ilgili olarak ABD yaptırımlarından muaf tutulan sekiz ülkeden biriydi. Mayıs 2019 itibarıyla Türkiye, ABD yaptırım politikalarına uygun olarak İran petrolü alımını durdurdu. [KAYNAK]
PENÇE-2 OPERASYONU, 13 TEMMUZ 2019
Türk Silahlı Kuvvetleri, Kuzey Irak’ta Pençe-2 Operasyonu adı altında yeni bir operasyon başlattı. Savunma Bakanlığı, “Pençe-2’nin Hakurk bölgesinde terör örgütünün kullandığı mağara ve sığınakların yok edilmesini hedeflediğini” ve “teröristlerin etkisiz hale getirilmesinin devam edeceğini” belirtti. Uzmanlar, Pençe-2 Harekâtı’nın İran rejimiyle olumlu gayri resmi bağları olan Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin harekat bölgesindeki etkisini bastırabileceği yorumunu yaptı. [KAYNAK]
BARIŞ BAHARI OPERASYONU, EKİM/KASIM 2019
Türk Silahlı Kuvvetleri, Suriye Demokratik Güçleri ve Suriye Ordusu’na karşı Kuzey Suriye’ye Barış Pınarı Harekatı adlı sınır ötesi bir operasyon gerçekleştirdi. İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, Ankara’yı “Suriye’nin toprak bütünlüğüne ve ulusal egemenliğine saygı duymaya” davet etti. [KAYNAK]
Fotoğraf: sina drakhshani