[voiserPlayer]
Hariçten Gazel Haftalık Dış Haberler Bülteni (12-18 Eylül 2023)
Dünya gündemi geçtiğimiz hafta G20 bu hafta ise New York’ta toplanan Birleşmiş Milletler Genel Kuruluna odaklandı. New York’taki toplantılar bugün başlıyor. Ben ise bugün Ukrayna Savaşı’nda son haftalarda yaşanan gelişmeler ve ilgili diğer önemli siyasi olayları ele alacağım.
Ukrayna Savaşı Gündemden Düşüyor mu?
Geçtiğimiz hafta Yeni Delhi’de gerçekleştirilen 18. G20 Zirvesi’nden çıkan sonuç bildirgesinde, Ukrayna Savaşı gündemi kendine pek yer bulamamıştı. Oysaki bir sene önce Bali’deki zirveye Ukrayna Savaşı damgasını vurmuştu.
1.5 yılı aşkın süredir devam eden Rusya-Ukrayna Savaşı artık dünyayı fazlasıyla yordu. Ülkeler, son dönemde diğer gündemlere daha fazla odaklanmaya başladılar. Ukrayna her ne kadar bu durumdan çok memnun olmasa da uluslararası aktörler, özellikle ABD-Çin rekabetinin ortaya çıkaracağı yeni duruma hazırlıklı olmak için dış politikalarını şekillendirmek durumundalar. Bu nedenle son dönemde Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan başka gündemler medyada kendine daha fazla yer ediniyor.
Ukrayna lideri Zelenskiy ise her fırsatta uluslararası toplantılara katılarak ülkesi için destek çağrılarında bulunmaya devam ediyor. Savaş başladığından bu yana ilk defa New York’taki BM Genel Kurulu’na da katılacak olan Zelenskiy, dünya liderleri önünde bu taleplerini yineleyecek. Ukrayna ordusunun yaz başında başlattığı taarruz hareketinin beklenen hızda ilerleyememesi de ülkelerin Ukrayna Savaşı konusundaki ilgilerini azaltmış olabilir. Zelenskiy bu durumun farkında olacak ki BM toplantısında liderlere özel bir konuşma yapacak.
Ancak Ukrayna’nın Putin karşısında savaşı kazanması elbette çok önemli bir kırılma. Kısa vadede her şey çok karışık. Ukrayna büyük ve çeşitli silah sevkiyatına her zamankinden daha fazla ihtiyaç duyuyor. Rusya ise elindeki imkânlarla pozisyonunu korumaya çalışıyor. Ukrayna kışın çamuruna bulanmadan cephede ilerlemek, Rusya ise kışa kadar mevzileri koruyarak direnmek istiyor.
Cephede Son Durum
Ukrayna ordusu Haziran’ın başından bu yana ülkenin doğusunda Kırım’dan başlayarak Donetsk ve Luhansk’ı içine alan bölgedeki Rus kuvvetlerini geriletmeye çalışıyor. Büyük umutlarla başlayan bu taarruz Eylül ayının ortalarını da geçtiğimiz şu günlerde Ukrayna’nın ve Batılı ülkelerin beklediği sonuçları üretememiş durumda.
Geçtiğimiz hafta Ukraynalı generaller Rusya’nın ülkenin güneyindeki ilk savunma hatlarını yardıklarını açıkladılar. Ancak bağımsız kaynaklardan bu iddianın kesin olarak doğrulanmadığını görüyoruz. BBC Verify’a göre Ukrayna ordusu Zaporijya’nın güney doğusunda Robotine ve Verbov köylerine doğru biraz ilerleme kaydetti.
Ancak bu durum Ukrayna ordusunun Rusların ilk savunma hattını yararak kendisine yeni bir taarruz hareketi için yeterince alan açabildiği anlamına da gelmiyor. Ayrıca ilerlenen bölgede Ukrayna piyade birlikleri ilerleme sağlamış olsa da henüz teyit edilmiş şekilde bu bölgeye zırhlı birliklerin girdiği tespit edilemedi.
Ukrayna ordusunun önünde Rusya’nın çok iyi planlanmış ve inşa edilmiş savunma hatlarını yarması için birçok engel bulunuyor. Öncelikle Ukrayna’nın Rusya ile savaştığı cephe yaklaşık 1000 kilometrelik bir uzunluğa sahip. Bu denli uzun bir cephenin getirdiği yük belli bölgelere odaklanmayı da zorlaştırıyor. Buna Rusların savunma konusundaki deneyimleri ve inatçılıkları da eklenince özellikle Zaporijya bölgesindeki türden çok uzun ve maliyetli bir cephe savaşı sonucu ortaya çıkıyor.
Öte yandan Rus birlikleri, savunma hatlarına çok sık mayın döşemiş durumdalar. Bu mayınların da temizlenerek aşılması, son dönemde hem asker hem de bol miktarda cephane ihtiyacı olan Ukrayna ordusunu zorluyor. Ek olarak, birbirine kenetlenmiş engeller, siperler, toplarla güçlendirilmiş sığınaklar ve ejderha dişleri adıyla bilinen beton tanksavar bariyerlerle kaplı Rus savunma hattı, fiziksel olarak bu bölgede ilerlenmesinin zorluğunu ortaya koyan diğer etmenler.
Ukrayna Ordusunun Amacı
Ukrayna birliklerinin bu bölgede ilerleme çabasındaki temel hedef, Zaporijya’dan Azak Denizi’ne doğru ilerleyerek Rusya’nın büyük askeri birliklerinin ve mühimmat depolarının yer aldığı ve 2014 yılında ilhak ettiği Kırım ile Donbas (Luhansk ve Donetsk) bölgesi arasındaki tedarik hattını kesmek. Ancak henüz ilerleme Azov Denizi’ne ulaşılabilecek bir çapta başarı kaydetmiş değil.
Rus ordusunun ise özellikle Wagner olayından bu yana moralinin düşük olduğu tahmin edilebilir. Cephede devamlı surette Batılı ülkelerden gelen gelişmiş silahlarla teçhiz edilmiş Ukrayna birlikleri ile göğüs göğüse savaşmak, savaşın kısa sürede biteceğini hesaplayan Putin yönetimi ve Rus ordusunu sarsıyor.
Yine de Rusya, büyük ordusu ve uzun süredir hazırladığı savunma hatları ile ağır yağışların beklendiği kış aylarına kadar cephede direnmeyi başarabilir. Bu durum ise Rus ordusuna bahara kadar yeniden toparlanma ve yeni hazırlıklar yapma konusunda zaman kazandırabilir. Ukrayna ordusu ise beklendiği gibi ilerleyemediğinde savaşın daha da uzayacağı gerçekliği ile yüzleşip savaş stratejisini yenilemek durumunda kalabilir.
Elbette Danimarka ve Hollanda’dan gelecek F-16’lar ve ABD ile İngiltere başta olmak üzere Batılı ülkelerden gelecek yeni silahlar ve finansal yardımlarla Ukrayna ordusunun da savaş sahasında kabiliyetleri artacaktır. Tüm bu durumlar göz önüne alındığında ise savaşın uzaması önümüzdeki en kuvvetli ihtimal olarak duruyor. Savaşın uzamasının Putin üzerinde yarattığı baskı ise ABD ve müttefiklerini mutlu ediyor olmalı.
Ancak savaşın daha da uzaması Batı kamuoylarında Ukrayna’ya verilen desteğin sorgulanmasını arttırabilir. Hele ki önümüzdeki yıl ABD’de yapılacak seçimler ve bu seçim sürecinde Cumhuriyetçi kesimlerden gelen sert eleştiriler, Biden yönetiminin yoğun bir şekilde Ukrayna’ya verdiği desteği daha da tartışmaya açacaktır. O nedenle Ukrayna’nın cephede gözle görülür başarılar elde etmesi Zelenskiy yönetimi için hayati bir önemde.
Ukrayna Tahılı Meselesi
Putin yönetiminin Karadeniz’de uygulanan Tahıl Koridoru Anlaşması’ndan çekilmesiyle Ukrayna tahılının dünya pazarlarına ulaştırılması ciddi bir sorun haline dönüştü. Alternatif rotalar arayan Ukrayna’nın tahılını Avrupa ülkeleri üzerinden satması ise Slovakya, Macaristan ve Polonya’nın tahıl üreticilerini vurdu.
Bu gelişme üzerine Ukrayna’dan tahıl ithalatını yasaklayan bu üç ülkeye, Ukrayna devleti Dünya Ticaret Örgütü nezdinde bir dava açtı. Avrupa Birliği 15 Eylül 2023 tarihine kadar Ukrayna tahılının AB’ye girişine dair kısıtlamalar getirmiş, ancak 15 Eylül’de bu kısıtlamaları uzatmamıştı.
Polonya, Macaristan ve Slovakya ise AB’nin bu kararına rağmen Ukrayna’dan tahıl alımını engellemeyi kafaya koymuş görünüyor. Ukrayna’nın savaşından bu yana Zelenskiy yönetiminin en büyük destekçilerinden olan Polonya’nın bu karara imza atması, uzayan savaşın Ukrayna ve AB ülkeleri arasında da yeni çıkar çatışmalarına yol açtığını gösteriyor.
Öte yandan, geçtiğimiz hafta Ukrayna tahılının dünya pazarlarına ulaştırılması için belirlenen yeni Karadeniz rotası üzerinden iki ticari gemi Odesa’nın güneyinde yer alan Ukrayna limanı Çornomorsk’a ulaştı. Karadeniz’in batı kıyılarına yakın bir yerde bulunun yeni koridora Rusya’nın nasıl tepki vereceği ise merak konusu.
İki gemi Mısır ve İsrail’e tahıl götürmek amacıyla Ukrayna’ya gitti. Tahıl Koridoru Anlaşması’nın Temmuz ayında sona ermesinden sonra Ukrayna’nın tek taraflı olarak ilan ettiği yeni koridordan Ukrayna limanlarına ulaşan ilk gemiler olması nedeniyle bu gelişme önemli. Zira Rusya, Tahıl Koridoru Anlaşması’ndan çekildikten sonra Karadeniz’de Ukrayna limanlarına gitmek üzere seyreden sivil gemilere de askeri gemi muamelesi yapacağına dair tehditler savuruyor.
Bu bağlamda, Rusya’nın bazı sivil gemilere saldırdığına dair iddialar da basında yer almış ve Ukrayna’nın İzmail ve Reni limanları Rus güçlerince bombalanmıştı. Ukrayna tahılının dünya pazarlarına ulaşmasını engelleyerek tahıla ihtiyaç duyan ülkeler üzerinde baskı yaratmak isteyen Putin yönetimi, gelecek dönemde Ukrayna’nın yeni koridor üzerinden sevk edeceği tahıl gemilerine de engel çıkartabilir. Tahıl tedariği sorunu birçok ülkeyi endişeye sevkediyor ve dünya gündeminde Rusya-Ukrayna Savaşı’na dair tartışılan en önemli başlıklardan birini teşkil ediyor.