Türk Dış Politikasının Anatomisi: 1995-2020, 2. Sayı
GİRİŞ
[voiserPlayer]
Bu çalışma, “Türk Dış Politikasının Anatomisi” başlıklı araştırma projesinde Türk Dış Politikasının (TFP) ilk ikili analizidir. Amacımız, 1995-2020 yılları arası Türk dış politikasının değişimini spekülatif açıklamalar içermeyen, veriye dayalı bir analizle ölçümlemektir. Bu analizde, Türkiye’nin Rusya ile ikili ilişkilerinin gelişimine odaklanacağız. Bunu yaparken genel bir bakış sağlamak için ilişkilerin nicel bir analiziyle başlayacağız. Ardından, iki ülke arasındaki ikili ilişkileri etkileyen dikkate değer olayları inceleyeceğiz.
VERİLER
Mevcut analizde, halka açık Lockheed Martin İleri Teknoloji Laboratuvarı’nın Entegre Kriz Erken Uyarı Sistemi (ICEWS) olay veri tabanındaki verileri kullanıyoruz. Bu serinin 1. sayısında metodolojiyi tartışmıştık.[1] Özetle, ICEWS, her bir gözlemin kimin (kaynak), neyi (eylem), kime (hedef), ne zaman (zaman) ve nerede (yer) yaptığına ilişkin ayrıntıları içeren ülkeler (yani Türkiye-Rusya) arasındaki yönlendirilmiş ikili etkileşimler hakkında bilgiler sunar. Daha sonra her etkileşime, etkileşim kategorisine bağlı olarak -10 ile +10 arasında değişen bir yoğunluk puanı atanır. Negatif etkileşim yoğunluğu puanları, çatışmayı ve pozitif etkileşim yoğunluğu puanları, işbirliğini ifade eder. Endeksleri oluşturmak için yoğunluk puanlarının aylık ve yıllık ortalamalarını hesaplıyoruz.
TÜRKİYE – RUSYA İLİŞKİLERİ: GENEL BİR BAKIŞ
Türkiye, Rusya ile ne sıklıkta etkileşime giriyor ve etkileşimlerinin doğası nedir? Sayı 1’de tartıştığımız gibi, Türkiye’nin Rusya ile etkileşimleri, etkileşim sıklığı açısından, Türkiye’nin ABD ile olan etkileşimlerinden sonra ikinci sıradadır. Aşağıda açıklanan veriler 1 Ocak 1995 ile 30 Nisan 2020 arasındaki dönemi kapsamaktadır. ICEWS, bu zaman dilimi içinde Rusya ile 2.592 kendine özgü etkileşim olmak üzere 15.341 gözleme sahiptir.[2] Bu sayı, Türkiye’nin toplam 186.255 etkileşiminin yüzde 8’inden biraz fazlasına tekabül eder. Aşağıdaki TABLO 3.1, Türkiye’nin Rusya ve dünyanın geri kalanı ile yönlendirilmiş ikili etkileşim yoğunluğu puanlarının özet istatistiklerini karşılaştırmaktadır.
Yukarıdaki TABLO 3.1, söz konusu dönem için Türkiye ile Rusya ve Türkiye ile dünya arasındaki etkileşim yoğunluğu puanlarına ilişkin özet istatistikler sunmaktadır. Türkiye ile dünya arasındaki 1,34’e kıyasla, Türkiye ile Rusya arasındaki toplam ortalama yoğunluk puanı 1,83’ü karşılaştırdığımızda, Türkiye’nin Rusya ile olan ilişkilerinin, tüm dünya ile olan ilişkilerinden daha işbirlikçi olduğunu görüyoruz. Bu fark, dağılımların şekillerini keşfederek niteliksel olarak da yakalanabilir. Aşağıdaki ŞEKİL 3.1 ve ŞEKİL 3.2, olay yoğunluğu puan dağılımlarıdır. Her iki dağılımda da 0’ın solundaki herhangi bir değer çatışmalı bir etkileşimi, sağdaki ise işbirlikçi bir etkileşimi gösterir. Ayrıca, dünya ile karşılaştırıldığında Rusya’ya yönelik etkileşimlerin ortalama yoğunluğunda, istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğunu öne süren TABLO 3.2’de basit bir ortalama farkı testinin sonuçlarını da sunuyoruz.
Yalnızca Türkiye ve Rusya arasındaki ilişkilere bakıldığında, TABLO 3.1’deki özet istatistikler, verilerin dağılımındaki olumsuz çarpıklık ve 1,9’luk medyan, iki ülke arasındaki işbirliği örneklerinin çatışma örneklerinden biraz daha fazla olduğunu ortaya koyuyor. 2.57 basıklığı, etkileşimlerin çoğunun düşük riskli etkileşimler etrafında kümelendiğini gösteriyor.
Zaman içindeki toplu etkileşimlerin sıklığı, Türk Dış Politikası’nın Rusya’ya yönelik evrimi hakkında daha fazla bilgi sağlar. Aşağıdaki ŞEKİL 3.3, yıllara göre Türkiye’nin Rusya’ya yönelik hem işbirliği hem de çatışma başlatma sıklığını göstermektedir. Bu rakam, işbirliği veya çatışmanın büyüklüğünü dikkate almıyor. Şekil, Türkiye’nin Rusya ile etkileşimlerinin işbirliği eylemleriyle karakterize edildiğini ortaya koyuyor. Etkileşim sıklığı 2014’ten önce yılda 100 ile 500 arasında değişirken, sonraki yıl ikili ilişkilerde bir değişime işaret ediyor ve etkileşim sıklığı yılda 750 ile 2000 arasında değişiyor. Tüm bunlara göre Türkiye’nin Rusya ile ilişkileri 2014 yılında yeni bir aşamaya girmiştir.
Etkileşimlerin yıllık olarak ayrıştırılması, belirli bir yılda ikili ilişkilerdeki varyasyonun boyutu hakkında bilgilendiricidir. ŞEKİL 3.4, etkileşimlerin yıllık dağılımlarını göstermektedir. 0, tarafsız olaylara işaret ederken, 0’ın sağında yer alan herhangi bir etkileşim, işbirliği örnekleri olarak sınıflandırılır ve solda ise çatışma örnekleri olarak sınıflandırılır. Uç değerlere (10 ve -10) yaklaştıkça etkileşim yoğunluğunun büyüklüğü artar. Rakam, son iki buçuk yılda 0’ın sağ tarafına kademeli bir kayma olduğunu gösteriyor. Aşağıda tartıştığımız SU-24 olayına denk gelen en büyük kriz anını 2015 yılında buluyoruz. ŞEKİL 3.5, belirli bir hükümet sırasında ilişkilerdeki değişimi göstermektedir. Rusya ile etkileşimlerin yoğunluğu ve sıklığı 65. ve 66. Hükümetler döneminde en yüksek düzeydedir. Ayrıca 59. ve 60. Hükümetler döneminde normalden daha yüksek etkileşimler gözlemliyoruz.[3]
Devletler, muadillerinden aldıkları sinyallere aktif olarak tepki verir ve dış politikalarını kendilerine göre ayarlar. Belirli bir endeks, ikili ilişkilerdeki sinyallerin genel gelişimini anlamak için özellikle yararlı olabilir. Bu rapordaki en dikkate değer katkımız, Türkiye ile Rusya arasındaki ikili ilişkiler endeksidir. ŞEKİL 3.6’da iki indeks sunuyoruz.
Genel ikili ilişkiler indeksimizi çizmek amacıyla, belirli bir ay için tüm etkileşimlerin basit bir aylık yoğunluk ortalamasını hesaplayarak başlıyoruz. Bu ortalamaların değerleri ŞEKİL 3.6’da siyah noktalarla gösterilmektedir. Sıfırın üzerindeki bir nokta, ayın etkileşimlerinin işbirlikçi olduğunu gösterir ve aşağıdaki bir nokta ise aksini gösterir. Ardından trend çizgilerine geçiyoruz. Yukarıya dönük bir eğilim çizgisi ikili ilişkilerde bir gelişme ve işbirliğinde bir artışa işaret ederken, aşağı yönlü bir eğilim çizgisi, rengi ne olursa olsun, artan bir uyumsuzluğun göstergesidir.
Önce kısa vadeli trendlere odaklanıyoruz ve altı aylık hareketli ortalamayı hesaplıyoruz. Bu çizgi, önceki altı ayı dikkate alan ortalama yoğunluk puanlarını gösterir ve ŞEKİL 3.6’da kırmızı çizgi ile temsil edilir. Bu eğilim çizgisi, iki ülkenin birbiriyle etkileşime girdiği kısa vadeli basamakları tanımlar. Son olarak, uzun vadeye dönüyoruz ve ŞEKİL 3.6’da mavi çizgi ile gösterilen tüm aylık ortalamalar arasında parametrik olmayan yerel ağırlıklı bir düzleştirme çizgisi yerleştiriyoruz. Mavi çizginin etrafındaki gri bant, %95 güven aralığını gösterir. Bu çizgi, Türkiye ile Rusya arasındaki ikili ilişkilerin uzun vadeli evrimindeki eğilimi yansıtmaktadır. Mavi çizgi, Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkilerin kademeli olarak geliştiğini gösteriyor. İncelenen zaman çerçevesi içindeki veriler boyunca düz bir çizgi uyduracak olsaydık, çizginin eğimi pozitif olurdu. Bu da genel olarak iki ülke arasındaki etkileşimlerin zaman geçtikçe daha dostane hale geldiğini düşündürtürdü.
TÜRKİYE – RUSYA İLİŞKİLERİNDE BELİRLEYİCİ OLAYLAR:
Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkileri belirleyen önemli olaylar nelerdir? Bu bölümde, iki ülke arasındaki son 25 yılda ikili ilişkileri tanımlayan kilometre taşlarına odaklanıyoruz. Bireysel dönüm noktası etkileşimlerini filtrelemek için ICEWS yoğunluk değişkenini kullanıyoruz. ŞEKİL 4.1, ülkeler için olayların zaman çizelgesini özetlemektedir.
MAVİ AKIM ANLAŞMASI, 15 ARALIK 1997
Rusya ve Türkiye, Stavropol Krai’den Ankara’ya, Durusu üzerinden doğalgaz taşımayı amaçlayan ve yıllık 16 milyar metreküp kapasiteli Mavi Akım boru hattının inşası için hükümetler arası anlaşma imzaladı. Boru hattı, Rus Gazprom ve İtalyan ENI’nin ortak girişim şirketi olarak kurulan Blue Stream Pipeline B.V. tarafından inşa edildi. [Kaynak]
İŞBİRLİĞİ GÖRÜŞMELERİ, 17 MAYIS 1998
Genelkurmay Başkanı İsmail Hakkı Karadayı, Rusya Savunma Bakanı Mareşal İgor Sergeyev, Genelkurmay Başkanı Anatoly Kvashnin ve Rusya Güvenlik Konseyi Sekreteri Andrey Kokoshin ile bir araya geldi. Görüşme, iki ülke arasındaki mevcut ve gelecekteki askeri işbirliğinin değerlendirilmesi amacını taşıyordu. [Kaynak]
İŞBİRLİĞİ İÇİN ORTAK EYLEM PLANI, 16 ARALIK 2001
Avrasya İşbirliği Eylem Planı iki ülke arasında New York’ta Dışişleri Bakanları düzeyinde imzalandı. Plan, Avrasya coğrafyasında çok boyutlu bir işbirliğini öngörüyordu. [Kaynak]
İŞBİRLİĞİ ORTAK EYLEM PLANININ İLK TOPLANTISI, 9 NİSAN 2002
Üst düzey ortak çalışma grubunun ilk toplantısı, 16 Kasım 2001 tarihinde Türkiye ve Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanları tarafından imzalanan Avrasya’da İşbirliği Ortak Eylem Planı kapsamında Moskova’da planlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Müsteşar Yardımcısı düzeyinde, özellikle Avrasya’ya ilişkin güncel bölgesel ve uluslararası konular ele alındı. [Kaynak]
AVRASYA’DA ASKERİ İŞBİRLİĞİ GÖRÜŞMELERİ, 1 HAZİRAN 2002
Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu, Kvashnin’in Ankara ziyaretinin ardından Moskova’da mevkidaşı General Anatoly Kvashnin’i ziyaret etti. New York’ta imzalanan “Avrasya’da İşbirliği Ortak Eylem Planı” anlaşmasının ardından askeri işbirliğinin artırılmasını konuştular. [Kaynak]
ASKERİ SATIN ALMA GÖRÜŞMESİ, 5 HAZİRAN 2002
Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu, Rusya Genelkurmay Başkanı Anatoly Kvashnin ve Rusya Savunma Bakanı Sergey Ivanov ile görüştü. Rusya ve İsrail ortak yapımı, Türkçe’de Erdoğan adı verilen, K-50-2 taarruz helikopteri tedarikini ele aldılar. [Kaynak]
PUTİN’İN İLK TÜRKİYE ZİYARETİ, 5 ARALIK 2004
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, otuz iki yıl içinde herhangi bir Rus liderin ilk ziyareti olan, Türkiye’ye iki günlük resmi bir gezi gerçekleştirdi. Vladimir Putin, mevkidaşı Ahmet Necdet Sezer ile Çankaya’da bir araya geldi. Putin daha sonra Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Abdullah Gül ile bir araya gelerek savunma, enerji ve finans alanlarında olası işbirliği alanlarını konuştu. Ziyaret, ikili ilişkiler açısından tarihi bir adım olarak görülmüştü. [Kaynak]
ERDOĞAN’IN İLK RUSYA ZİYARETİ, 10 OCAK 2005
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ilk yurtdışı ziyaretini 2005 yılında Moskova’ya yaptı. Bu ziyaret, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana Ankara’ya yaptığı ilk resmi ziyaretin ardından geldi. Başbakan’ın Moskova ziyareti sırasında çevresinde çok sayıda iş insanı da hazır bulundu. [Kaynak]
YOĞUNLAŞAN İLİŞKİLER, 18 TEMMUZ 2005
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Soçi’de kapalı bir toplantıda bir araya geldi. Görüşmenin ardından Türkiye Başbakanı, “Ortak çıkarların zeminini hazırlıyoruz” dedi. Rusya Devlet Başkanı, Türkiye ve Rusya’nın ortak olarak ticaret hacimlerini yirmi beş milyar dolar civarına çıkarmayı hedeflediklerini açıkladı. Bu toplantı, taraflar arasında son yedi ay içinde yapılan dördüncü toplantıydı.[Kaynak]
MAVİ AKIM AÇILIŞI, 17 KASIM 2005
Karadeniz’in altından Rus doğalgazını Samsun üzerinden Ankara’ya taşıyan Mavi Akım projesinin açılışı, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, İtalya Başbakanı Silvio Berlusconi ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından Samsun’da gerçekleştirildi. [Kaynak]
KARADENİZ UYUMU OPERASYONU, 27 ARALIK 2006
Rusya Federasyonu, Karadeniz bölgesindeki terör ve asimetrik güvenlik tehditlerini caydırmayı amaçlayan Türkiye’nin Karadeniz Uyum Harekatı’na katıldı. [Kaynak]
KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ ORGANİZASYON TOPLANTISI, 25 HAZİRAN 2007
Türkiye, Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) 15. Zirvesini İstanbul’da gerçekleştirdi. Konferansın teması “yeni ufukların keşfi” olarak sunuldu. Konferans sırasında Türkiye Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, komşu ülke liderleriyle çok sayıda ikili görüşme gerçekleştirdi. Türkiye Başbakanı ve Cumhurbaşkanı, Rusya Başbakanı ile ayrı ayrı görüştü. [Kaynak]
GÜNEY OSETYA ÇATIŞMASI, 13 AĞUSTOS 2008
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Rusya ile Gürcistan arasındaki Güney Osetya ihtilafını görüşmek üzere Moskova’ya geldi. Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev, iki ülke arasındaki ticaret hacminin en yüksek seviyede olduğunu belirtti. [Kaynak]
ENERJİ TİCARETİNDE GENİŞLEME, 6 AĞUSTOS 2009
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ve mevkidaşı Başbakan Vladimir Putin, Ankara’da özellikle enerji ticaretine odaklanan yirmi işbirliği protokolü imzaladı. İmzalanan protokollerden biri, Rus gazının Karadeniz üzerinden uluslararası enerji piyasalarına taşınmasını amaçlayan Mavi Akım 2 projesinin startını verdi. [Kaynak]
AKKUYU NÜKLEER SANTRALİ, 12 MAYIS 2010
Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev ve Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Ankara’da bir araya gelerek vize muafiyeti ve Akkuyu nükleer santral anlaşmasının kurulması da dahil olmak üzere on yedi başlıkta kapsamlı bir anlaşma imzaladılar. Bu anlaşma, her iki ülke vatandaşlarına da 90 gün içerisinde 30 günü aşmayan karşılıklı seyahatlerinde ücretsiz vize sağlamaktadır. [Kaynak]
ÜST DÜZEY İŞBİRLİĞİ KONSEYİ OLUŞTURULDU, 21 MAYIS 2010
Türkiye ve Rusya, iki ülke hükümeti ve toplumu arasındaki işbirliğini kurumsallaştırmak ve güçlendirmek için 2010 yılında Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi’ni (HLCC/UDIK) kurmuştur. Yılda bir kez dönüşümlü olarak yapılan HLCC toplantılarına iki ülkenin liderleri eş başkanlık eder. [Kaynak]
GERİ KABUL SÖZLEŞMESİ, 18 OCAK 2011
Türkiye ve Rusya, insan hareketliliğini önlemeyi amaçlayan, yasadışı göçle mücadelede yasal bir araç olan Geri Kabul Anlaşması’nı imzaladı. Anlaşmanın, yasa dışı göçle ilgili muhtemel sorunlara dair vizesiz seyahat rejiminin kabul edilmesinden sonra koruyucu olması arzulanıyor. [Kaynak]
SURİYE İÇ SAVAŞI, 29 KASIM 2011
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Türkiye’nin Suriye’ye askeri müdahale niyetinde olmadığını söyledi. [Kaynak]
KIRIM’IN İSTİLASI, 20 ŞUBAT 2014
Rusya’nın Kırım’ı işgalinin başlangıcı… İşgal, 18 Mart 2014’te Rusya’nın Kırım topraklarını ilhak etmesiyle sona erdi. [Kaynak]
TÜRK AKIMI TARTIŞMASI, 1 ARALIK 2014
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya’nın Güney Akım projesinin askıya alınmasının ardından Türkiye üzerinden alternatif bir boru hattı güzergahı inşa etme kararı aldığını ilan etti. Bu duruma ilişkin, Türkiye’nin BOTAŞ’ı ve Rus Gazprom, Karadeniz’i geçerek Türkiye-Yunanistan sınırına kadar Türk Akımı adı verilen bir açık deniz doğal gaz boru hattı inşa etmek için yeni bir Mutabakat Zaptı imzaladı. [Kaynak]
RUSYA, 1 EKİM 2015’te SURİYE’DE SAVAŞA KATILDI
Rus savaş uçakları, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın muhaliflerine ilk hava saldırısını gerçekleştirdi. [Kaynak]
RUS SU-24 KRİZİ, 24 KASIM 2015
Türkiye, Türk Hava Sahası ihlali ve sınır anlaşmazlıkları nedeniyle Suriye sınırında bir SU-24 Rus savaş uçağını düşürdü. Putin, olayı “teröristlerin suç ortakları” tarafından işlenen “arkadan bıçaklama” olarak nitelendirdi. [Kaynak]
SU-24 İLE İLGİLİ ARTAN GERİLİM, 26 KASIM 2015
Rusya, düşürülen SU-24 savaş uçağı nedeniyle Türkiye’ye ortak ekonomik projelerin feshi, finansal işlemlerin kısıtlanması ve gümrük vergilerinin değiştirilmesine ilişkin yaptırımlar uyguladı. Rusya’daki bazı Türk işçiler vize ihlalleri nedeniyle yakalandı veya tutuklandı. [Kaynak]
MOSKOVA’DA PYD OFİSİ AÇILDI, 10 ŞUBAT 2016
Türkiye Cumhuriyeti tarafından terör örgütü olarak tanımlanan PYD, Moskova’da temsilcilik açtı. Ofis kendisini Batı Kürdistan Temsilcisi olarak tanımladı. [Kaynak]
KIRIM TATAR MECLİSİ YASAKLANDI, 27 NİSAN 2016
Rusya, Kırım Tatar Milli Meclisi’nin yasaklandığını ilan etti. Rusya’nın tek taraflı kararına yanıt olarak Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Rusya’nın Kırım’ı işgalini kınadı. Türkiye, Kırım Tatar toplumuna ve Meclisine tam desteğini açıkladı. [Kaynak]
DÜŞÜRÜLEN SU-24 İÇİN ÖZÜR, 27 HAZİRAN 2016
Türkiye, 2016 yılında Rus jetinin düşürülmesi olayıyla ilgili olarak Kremlin’e bir mektup gönderdi. Kremlin, “Türkiye, Rus jetini düşürdüğü için özür diledi” dedi. [Kaynak]
YUMUŞAMA (DÉTENTE), 8 AĞUSTOS 2016
Türkiye Cumhurbaşkanı darbe girişiminin ardından ilk yurtdışı ziyaretini Rusya’ya gerçekleştirdi. Ziyaret, Aralık 2015’te Rusya’ya ait SU-24 jetinin sınır anlaşmazlığı nedeniyle düşürülmesinden sonraki ilk görüşme olarak kayda geçti. TASS Haber Ajansı’nın haberine göre Erdoğan toplantı öncesinde, “İkili ilişkilerde yeni bir sayfanın açılacağına inanıyorum” dedi. [Kaynak]
ASKERİ İŞBİRLİĞİ GÖRÜŞMESİ, 15 EYLÜL 2016
Genelkurmay Başkanı Orgeneral Hulusi Akar, Suriye İç Savaşı’ndaki gelişmeler ve diğer bölgesel meseleleri görüşmek üzere Rus mevkidaşı General Valery Gerasimov ile bir araya geldi. Görüşme, özel olarak yapılırken, bazı askeri kaynaklar, “General Valery Gerasimov’un on bir yıl önceki Ankara’ya yaptığı son ziyaretten bu yana en olumlu ve verimli toplantının yapıldığını” ifade etti. [Kaynak]
TÜRK AKIM ANLAŞMASI AÇIKLANDI, 10 EKİM 2016
Türkiye ve Rusya, Türk Akımı boru hattının inşası için ikili anlaşma imzaladı. [Kaynak]
RUSYA BÜYÜKELÇİ KARLOV SUİKASTI, 19 ARALIK 2016
Rusya’nın Türkiye Büyükelçisi olarak görev yapan Andrey G. Karlov, Ankara’da izinli bir polis memuru tarafından öldürüldü. Diğer görevliler saldırganı etkisiz hale getirdi. Olayın ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, saldırıyı Türkiye ile ilişkileri bozmaya yönelik bir sabotaj girişimi olarak nitelendirdi. [Kaynak]
SURİYE ÇATIŞMASI ÜZERİNE ÜÇLÜ GÖRÜŞMELER, 20 ARALIK 2016
Türkiye, Rusya ve İran Dışişleri Bakanları, Suriye ihtilafının çözümlerini görüşmek üzere Moskova’da bir araya geldi. Suriye hükümeti ile muhalefet arasında ateşkes görüşmelerine başlama kararı alındı. Görüşmeler, Rusya’nın Türkiye Büyükelçisi Andrey G. Karlov’un öldürülmesinden bir gün sonra gerçekleştirilen Astana sürecine açılan bir kapı olarak değerlendirildi. [Kaynak]
ASTANA SÜRECİ, 23 OCAK 2017
Türkiye, Rusya ve İran, Suriye meselesiyle ilgili olarak Astana’da bir araya geldi. Bölgede çözüm üretmek amacıyla askeri müdahaleler yerine siyasi süreci güçlendirmek için birlikte hareket etme kararı alındı. [Kaynak]
YAKINLAŞMA, 3 MAYIS 2017
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve mevkidaşı Vladimir Putin Soçi’de bir araya geldi ve Suriye ihtilafından ticari ilişkilerin güçlendirilmesine kadar birçok konuyu görüştü. Her iki lider de Suriye iç savaşına siyasi bir çözüm bulunması konusunda fikir birliğine vardı. Putin, görüşmenin ardından “Rus-Türkiye ilişkilerinde toparlanma süreci tamamlandı” dedi. [Kaynak]
S-400 SÖZLEŞMESİ AÇIKLANDI, 27 EYLÜL 2017
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin Rus yapımı S-400 füze savunma sistemlerinin satın alınması için Moskova’ya peşinat gönderildiğini duyurdu. [Kaynak]
TÜRK AKIM PROJESİ ANLAŞMASI TAMAMLANDI, 11 EKİM 2017
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve mevkidaşı Vladimir Putin, iki ülkenin enerji bakanlarının Türk Akımı projesinin uygulanması konusunda anlaşmaya vardığı 23. Enerji Zirvesi için İstanbul’da bir araya geldi. Türk Akımı boru hattının Karadeniz’in altından Türkiye’ye yılda 30 milyar metreküp gaz göndermesi bekleniyor. [Kaynak]
S-400 SÖZLEŞMESİ TAMAMLANDI, 27 ARALIK 2017
Türkiye Savunma Sanayii Müsteşarlığı, S-400 anti-balistik füze sistemlerinin pillerini satın almak için anlaşma imzaladı. Rus devlet holdingi başkanı Rostec, S-400 sisteminin maliyetinin 2,5 milyar dolar olduğunu söyledi. [Kaynak]
ASTANA SÜRECİ GARANTÖRLERİ, 13 HAZİRAN 2018
Türkiye, İran ve Rusya’dan yetkililer, Cenevre’de Suriye için bir anayasa komitesi oluşturmak üzere Birleşmiş Milletler (BM) ile bir araya geldi. Daha önce aynı ülkeler, Astana sürecinin garantör ülkeleri olarak Suriye’ye siyasi çözüm bulunması için en üst düzeyde toplanmışlardı. [Kaynak]
TAHRAN ZİRVESİ, 7 EYLÜL 2018
Türkiye, Rusya ve İran Cumhurbaşkanları, ateşkes kararı üzerinde anlaşamasalar da Suriye’ye siyasi bir çözüm bulmak için Tahran Zirvesi’nde bir araya geldi. Liderler tarafından imzalanan bildiride, Suriye ihtilafında Astana formatına uygun şekilde daha fazla işbirliği kararı alındı. [Kaynak]
OPERASYON BARIŞ PINARI, 9 – 17 EKİM 2019
Türk Silahlı Kuvvetleri, Suriye Demokratik Güçleri ve Suriye Ordusu’na karşı Kuzey Suriye’ye Barış Pınarı Harekatı adı altında sınır ötesi operasyon düzenledi. [Kaynak]
TÜRK AKIM ANLAŞMASI TAMAMLANDI, 8 OCAK 2020
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve mevkidaşı Vladimir Putin, Rus doğalgazını Güney Avrupa’ya taşımak için Türk Akımı boru hattını resmen başlattı. Türk Akımı 31,5 milyar metreküp kapasiteli iki hat ile inşa edildi. [Kaynak]
İDLİB HAVA SALDIRISI, 27 ŞUBAT 2020
Rus Hava Kuvvetleri ve Suriye Hava Kuvvetleri, İdlib Valiliği’ne bağlı Balyun’da Türk ordusuna ait bir konvoya hava saldırısı düzenledi. Türkiye Cumhurbaşkanlığı’na göre bu hava saldırısı, otuz dört Türk askerinin ölümü ile sonuçlandı. [Kaynak]
İDLİB ATEŞKESİ, 5 MART 2020
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Suriye’nin kuzeybatısındaki çatışmayı sona erdirmek için anlaşmaya vardı. 6 Mart’ta başlayacak ateşkesi sağlayacak bir protokol imzaladılar. Protokol, Halep ile Lazkiye arasında köprü görevi gören M4 otoyolunun bulunduğu kuzey ve güneyde altı kilometrelik birer güvenlik koridoru yapılmasını öngörüyor. Anlaşma ayrıca, M4 otoyolu boyunca ortak devriye gezmelerine de izin veriyor. [Kaynak]
[iheu_ultimate_oxi id=”2″]
[1] Lautenschlager, Jennifer, Steve Shellman, and Michael Ward. 2015. “ICEWS Event Aggregations.” Harvard Dataverse V3.
[2] Öne çıkan olaylar bir çok farklı haber ajansından gelen ve veritabanında tekrar edenler arasından seçilmiştir.
[3] Bu araştırmada incelediğimiz zaman aralığında (1995-2020), 15 hükümet kurulmuştur. Bu kabinelerin görev süreleri şu şekildedir: the 52th Cabinet of Turkey, October 30th, 1995, to March 6th, 1996; the 53th Cabinet of Turkey, March 6th, 1996, to June 28th, 1996; the 54th Cabinet of Turkey, June 28th, 1996, to June 30th, 1997; the 55th Cabinet of Turkey, June 30th, 1997, to January 11th, 1999; the 56th Cabinet of Turkey, January 11th, 1999, to May 28th, 1999; the 57th Cabinet of Turkey, May 28th, 1999, to November 18th, 2002; the 58th Cabinet of Turkey, November 19th, 2002, to March 12th, 2003; the 59th Cabinet of Turkey, March 14th, 2003, to August 29th, 2007; the 60th Cabinet of Turkey, August 29th, 2007, to July 6th, 2011; the 61th Cabinet of Turkey, July 6th, 2011, to August 29th, 2014; the 62th Cabinet of Turkey, August 29th, 2014, to August 28th, 2015; the 63th Cabinet of Turkey, August 28th, 2015, to November 24th, 2015; the 64th Cabinet of Turkey, November 24th, 2015, to May 24th, 2016; the 65th Cabinet of Turkey, May 24th, 2016, to July 9th, 2018; the 66th Cabinet of Turkey, July 10th, 2018, to ongoing.
*Bu makale Friedrich Naumann Vakfı ile işbirliği içinde yayınlanmıştır.