Hariçten Gazel Haftalık Dış Haberler Bülteni (29 Kasım-5 Aralık 2022)
Zaman oldukça hızlı geçiyor. Rusya-Ukrayna Savaşı 9 ayı, İran’da başlayan protestolar ise 2.5 ayı geçti. 9 aydır bu köşenin değişmez gündemlerinden olan Rusya-Ukrayna Savaşı’ndaki son duruma geçmeden, İran’da yaşanan çok önemli bir siyasi gelişmeye değinmek istiyorum. 3 Aralık 2022 tarihinde İran rejiminin kolluk güçlerinden Ahlak Polisi’ne bağlı İrşad Devriyeleri lağvedildi. Böylelikle 3 Aralık 2022, İran tarihine geçecek önemli bir gün olarak kaydedildi.
13 Eylül’de saçının bir kısmı gözüktüğü ve örtünme kurallarına riayet etmediği gerekçesiyle göz altına alınan Mahsa Amini’nin polis gözetimindeyken hayatını kaybetmesi, İran toplumunda rejime karşı biriken öfkenin patlamasına yol açtı. İlk önce Mahsa Amini’nin yaşadığı Kürt şehri Sakkız’da başlayan protestolar tüm İran’a yayıldı. Başlarda rejimin geçmişte olduğu gibi bu protesto hareketini de kolayca bastıracağı düşünülürken, eylemler İran toplumunun farklı etnik grupları ve farklı coğrafyalarından destek buldu ve istikrarlı bir şekilde sürdü. İran’lı kadınların öncülüğünde özellikle örtünme yasaklarına ve genel olarak özgürlüklere atıf yapılan protestolar sonunda ilk somut kazanımını elde etti.
18 Ekim tarihinde bu köşede İran’da Neler Oluyor başlıklı bir yazı kaleme almış ve son dönemde yaşanan diğer protestolara da değinerek bu seferki durumun farklı olduğunu kaydetmiştim. Bugüne kadarki gelişmelere bakarak İran’daki protestoların büyük bir devrime dönüşme ve İran rejimini devirme potansiyeline sahip olduğu konusunda son derece şüpheli olsam da bu protesto eylemlerinin en azından rejimin kimi tutum ve uygulamalarını kalıcı olarak değiştirebileceğini öngörmüştüm. İrşad Devriyeleri’nin lağvedilmesi bu anlamda son derece büyük bir başarı oldu ve umuyorum ki son da olmayacak.
İrşad Devriyeleri’nin kaldırılması haberi yayıldığında bir kafa karışıklığı oldu. Genelde İrşad Devriyeleri ve Ahlak Polisi kavramları birbirlerinin yerine kullanılıyor. Ancak İran’daki protestoları yakından takip eden ve İran konusunda çalışmalar yapan bir serbest gazeteci olan Savash Porgham’ın da belirttiği üzere İrşad Devriyeleri, çatı kurum olan Ahlak Polisi’nin bir alt birimi. Ahlak Polisi’nin sokaktaki gücü olarak çalışıyor ve örtünme yasağına uymayan kadınları göz altına alan da bu ekipler. Dolayısıyla İran rejimi, İrşad Devriyeleri’ni kaldırarak bir geri adım atmış olsa da rejimin kanunlarını uygulama konusunda geniş yetkilere sahip Ahlak Polisi sistemini lağvetmiş değil.
Bu durum, şayet protestoları bastırabilirse, rejimin Ahlak Polisi’ne bağlı yeni bir birim oluşturarak İran’lı kadınlara örtünme yasağı nedeniyle gündelik hayatlarında baskı yapmayı sürdüreceği anlamına da gelebilir. Yine de protestolar sürerken İrşad Devriyeleri’nin sokaktan çekilmesi çok ciddi bir kazanım. İran Genel Başsavcısı Muhammed Cafer Muntazeri İrşad Devriyeleri’nin lağvedilidiğini açıkladığı demecinde Devrim Konseyinin başörtüsü yasağı üzerine de çalışmalar yürüttüğünü sözlerine eklemişti. Rejim bu konuda ciddi bir değişikliğe gitmek ya da zor ve baskı yöntemleriyle protestoları bastırma girişimlerini sürdürmek konusunda bir seçime doğru yol alıyor. İranlı kadınların, gençlerin ve rejimin baskısından bunalmış kesimlerin protestoları sürdürme iradesi yeni kazanımlara yol açabilecek mi göreceğiz. Ancak bu kazanımın ardından rejime geri adım attırabildiğini gören protestocular kolay pes etmeyecektir.
Rus ve Ukrayna Ordusu Kara Kışın Gerçekleriyle Yüzleşiyor
Rusya-Ukrayna Savaşı’nda soğuk kışın kendini göstermesi ve sıcaklıkların sıfırın altına düşmesiyle cephe savaşında bir durgunluk gözleniyor. Ancak cephe gerisine saldırılar devam ediyor. Son olarak geçtiğimiz hafta Rusya’nın iç bölgelerinde bulunan iki hava üssünde patlamalar meydana geldi. Rus medyasına göre başkent Moskova’nın güneydoğusunda bulunan Ryazan Askeri Havaalanı’nda bir yakıt tankerinin infilak etmesi nedeniyle 3 kişi öldü, 6 kişi yaralandı. Saratov bölgesindeki bir diğer askeri havaalanında da patlamalar meydana geldi ve 2 kişi de bu havaalanında yaralandı.
Rusya, patlamalardan Ukrayna ordusunun drone’larını sorumlu tuttu. Ukrayna ise Rusya sınırından kilometrelerce uzaklıktaki bu saldırılara dair resmi bir açıklama yapmadı. Patlamaların yaşandığı bu hava üslerinden Rusya’nın Ukrayna’ya gerçekleştirdiği uzun menzilli füze saldırılarının düzenlendiği iddia ediliyor.
Putin yönetimi ise hemen bu saldırıların ardından bir misilleme yaparak Ukrayna’nın farklı şehirlerine füze saldırısı düzenledi. Bu saldırılar Rusya’nın Ukrayna şehirlerine düzenlediği son iki aydaki sekizinci saldırı oldu. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski toplamda 70 füzenin atıldığını ve bu 70 füzenin 60 tanesinin Ukrayna hava savunma sistemleri tarafından vurulduğunu açıkladı. Rusya ise 17 hedefi başarıyla vurduklarını iddia etti.
Rusya füze saldırılarıyla zor kış şartlarında mücadelesini sürdüren Ukrayna halkını yıldırmayı planlıyor. Bu son füze saldırısında da özellikle ülkenin doğudaki şehirlerinde ve Odesa’da elektrik kesintileri oldu. Ukrayna yönetimi elektrik ve su şebekelerini tamir etmeye ve planlı kesintilerle şehirlere gündelik hayatın devam edebilmesi için elektrik ve su ulaştırmaya uğraşıyor. Ukrayna kaynakları son saldırının öncekiler kadar etkili olmadığını da vurguluyor.
Rusya’nın cephe gerisinde Ukrayna şehirlerini vurması sivil kayıplara yol açtığı gibi komşu ülke Moldova’yı da etkiliyor. Zelenski, Moldova’da bu saldırılar nedeniyle elektriklerin kesildiğini ifade ettikten sonra Rusya’nın saldırılarının yalnızca Ukrayna’yı değil tüm bölgeyi tehlikeye attığını vurguladı. Bazı uluslararası hukukçulara göre sivil bölgelerin enerji ve su altyapılarına gerçekleştirilen saldırılar savaş suçu niteliği taşıyor. Ancak uzun zamandır cephede ilerleyemeyen ve işgalin başında kazandığı toprakların yarısını kaybeden Rusya’nın bu tür füze saldırılarına başvurduğu biliniyor. Sonuç olarak Ukrayna cephesinde yıpratma savaşı sürüyor. Avrupa Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle bir enerji kriziyle uğraşırken Ukrayna’nın sivil halkı da füze saldırıları nedeniyle elektrik ve su olmadan şiddetli kış şartlarıyla baş etmeye çalışıyor.