Daktilo 1984Daktilo 1984
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • E-Bültene Abone Ol
    Facebook Twitter Instagram Telegram
    Twitter Facebook YouTube Instagram WhatsApp
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Destek Ol Abone Ol
    • İZLE
      • Çavuşesku’nun Termometresi
      • Varsayılan Ekonomi
      • 2’li Görüş
      • İki Savaş Bir Yazar
      • Yakın Tarih
      • Mayhoş Muhabbetler
      • Tümünü Gör
    • OKU
      • Yazılar
      • Röportajlar
      • Çeviriler
      • Asterisk2050
      • Yazarlar
    • DİNLE
      • Çerçeve
      • Zedcast
      • Tuhaf Zamanların İzinde
      • SenSensizsin
      • Tümünü Gör
    • D84 FYI
      • Hariçten Gazel
      • Avrupa Gündemi
      • ABD Gündemi
      • Altüst
    • D84 INTELLIGENCE
      • Kitap Yorum
      • Göç Sorunu
      • Başkanlık Sistemi Projesi
      • Devlet Kapasitesi Liberteryenizmi
      • Herkes için Siyaset Bilimi
      • Yapay Zeka
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Anasayfa » Bitmeyen Kriz: Tayvan Sorunu, ABD ve Çin
    Bültenler

    Bitmeyen Kriz: Tayvan Sorunu, ABD ve Çin

    Bahadır Çelebi9 Ağustos 20227 dk Okuma Süresi
    Paylaş
    Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp

    [voiserPlayer]

    Hariçten Gazel Haftalık Dış Haberler Bülteni (2-8 Ağustos)

    Uluslararası İlişkilere giriş dersinde Küresel Sorunlar başlığının ilk maddelerinden biri olarak işlenen Tayvan Sorunu, çok uzun süredir farklı bağlamlarda dünya gündemini meşgul etmeyi sürdürüyor. Modern dönemde, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluş süreci ve öncesinde yaşanan iç savaş dönemine kadar kökleri giden bu sorun, iki dünya devi ABD ve Çin arasında gerilim yaratmaya devam ediyor. Öncelikle Çin-Tayvan gerilimini anlamak için bu anlaşmazlığın tarihsel kökenlerine ve Tayvan’ın genel özelliklerine değinelim.

    Tayvan Sorunu Nedir?

    Tayvan ya da resmi adıyla Çin Cumhuriyeti 24 milyona yakın nüfusa sahip bir ada ülkesi. Dünyanın en büyük ekonomileri arasında 21. sırada yer alan Tayvan, Çin anakarasından 160 km uzaklıkta ve Çin’in güney doğusunda yer alıyor. Kişi başına yıllık geliri 60 bin dolar civarında olan bu zengin ülke, günümüzde yalnızca 15 ülke tarafından tanınıyor.

    Aslında Çin-Tayvan gerilimini anlamak için sorulacak temel soru gerçek Çin’in kim olduğu? Zira hem Çin Halk Cumhuriyeti hem de Tayvan kendisini tarihsel Çin’in meşru varisi olarak görüyor. Dolayısıyla bu karmaşık sorunun altında bir kimlik meselesi de yatıyor. Ayrıca Tayvan oldukça stratejik bir bölgede bulunuyor. Coğrafi konumu gereği Çin, Japonya, Kore, Filipinler ve Tayvan Körfezi ülkelerinin ortasında konumlanıyor. Bu durum da Çin’in Tayvan’ı neden bu kadar önemsediğini gösteren başka bir olgu.

    Çin ve Tayvan’ın tarihi Çin ordularının defalarca Tayvan’ı işgal etmesi ve Tayvan’ın direnişiyle şekilleniyor. İlk defa milattan sonra 7. Yüzyılda Tayvan adasını işgal eden Çin, sonraki dönemde kendi iç mücadelelerinin de bir sonucu olarak adayı kontrol etme çabasını sürdürdü.

    Coğrafi Keşifler ile beraber Avrupalılar da Tayvan adasına ilgi gösterdi ve burada bir sömürge devleti kurmaya çabaladılar. Bu durum ise Çin ile aralarında savaşlara neden oldu. Ancak Avrupalıların işgalleri kalıcı olmadı. 17. yüzyılda adada yerleşmiş olan Hollandalıları yenen Ming hanedanı tekrar Tayvan’ı ele geçirdi ve bu tarihten sonra adadaki Çinli nüfus daha da arttı.

    1895’te Japonya’nın işgaline uğrayan ada, Japon yönetimi altında ekonomik bir atılım gösterdi ve Çin anakarasından daha zengin hale geldi. Üretim ve teknoloji altyapısı gelişen Tayvan, 2. Dünya Savaşı sırasında (1943) Japon yönetiminin adayı terk etmesiyle tekrar Çin’e bağlandı. Ancak ada sakinleri artık zenginleşmiş ve Çin’den bağımsız olmak isteyen dinamik bir nüfusa kavuşmuştu.

    1949 yılında Mao önderliğindeki komünistlerin Çin’de idareyi ele almasıyla iç savaşı kaybeden milliyetçi Çin hükümeti, anakaradan kaçarak Tayvan’a yerleşti. Tarihte birçok kereler olduğu gibi Çin anakarasında yaşanan iktidar mücadelesi, yenilen tarafın yine bu adaya sığınmasıyla son bulmuş oldu. Adaya gelen milliyetçi hükümetin temsilcileri Çan Kay Şek önderliğinde yeni bir Çin Cumhuriyeti ilan etti ve adada siyasi otoriteyi sağladı. Mao yönetimi ise Çan Kay Şek hükümeti ve Tayvan’ın bağımsızlığını tanımadı.

    ABD her ne karar bu durumdan rahatsız olsa da Mao hükümetine karşı çıkmayarak Tayvan’ı tanımadı. O günden bu yana Tayvan, Çin ve ABD arasında potansiyel bir gerilim alanı olarak uluslararası ilişkilerdeki yerini korudu. Sonuç olarak aslında, 1949’da iç savaş bitmemiş ve Çin Halk Cumhuriyeti ile Tayvan’daki Çin yönetimi arasındaki mücadele, diplomatik krizler, gerilimler ve karşılıklı atışmalar şeklinde sürmeye devam etmiştir.

    Tek Çin Politikası Nedir?

    Tayvanlılar bağımsız bir ülke olarak kendilerini konumlandırırken Çin Halk Cumhuriyeti Tayvan’ı kendisinin bir parçası olarak görüyor. Bu bakışını da Tek Çin Politikası (One China Policy) adıyla ortaya koymuş durumda. Çin Halk Cumhuriyeti’nin Tayvan dahil tek Çin Devleti olduğu iddiasına dayanan bu politika, Çin dış politikasının ve Çin-ABD ilişkilerinin temelini oluşturuyor.

    ABD, Çin’in bu politikasına resmi olarak karşı çıkmıyor ve günümüzde halen Tayvan’ı tanımıyor. Ancak özellikle son dönemde ABD yönetimi Tayvan ile gayrı resmi ilişkilerini güçlendirerek sürdürüyor. Tayvan ve ABD arasındaki ilişkiler silah ticaretini de kapsıyor. Ayrıca ABD, Tayvan ve bölgedeki diğer müttefikleri ile ticari ilişkilerinin hacmini ve kapsamını arttırıyor. Çin Halk Cumhuriyeti’nin ise Tek Çin Politikasını ihlal ettiğini düşündüğü bu duruma tahammülü yok.

    Nancy Pelosi’nin Tayvan Ziyareti

    Böylesine karmaşık bir tarihe sahip Tayvan anlaşmazlığının dünyanın yeni süper gücü olarak ortaya çıkan Çin ile bölgede nüfuzunu arttırmaya çalışan ABD arasında sık sık gerilimlere neden olması kaçınılmaz. Derin krizlerle şekillenmiş bir arka plana dayanan sorunu geçtiğimiz hafta tekrar ateşli bir şekilde dünya gündemine getiren şey, ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin ekibiyle birlikte ve Çin’in sert tepkilerine rağmen adayı ziyaret etmesi oldu.     

    Nancy Pelosi, Singapur, Malezya, Güney Kore ve Japonya’yı içeren Asya gezisi sırasında Çin hükümetinin tehditlerine karşı dik bir duruş sergiledi. Tayvan ziyareti sırasında Tayvan’ın dünyanın en hür demokrasilerinden biri olduğu açıklamasını yaparak Çin’i daha da tahrik etti. Xi Jinping hükümetinin zayıf insan hakları karnesini eleştirmekten ve Çin’in son dönemde daha da kötüye gittiğini vurgulamaktan da geri kalmadı.

    ABD’de kasım ayında gerçekleştirilecek ara seçimlerde kaybetmek istemeyen Demokrat Parti’nin dış politikada aldığı eleştirilerin önüne geçmek için bu ziyaretten vazgeçmesi düşünülemezdi. Biraz da bu sebeple Çin ile arasını daha da bozmak pahasına bu ziyaret gerçekleştirildi. Pelosi kendi kariyerini güçlendirmek için olsa gerek, gerginliği tırmandırmayı ve yüksek profilli açıklamalar yapmayı tercih etti.

    Pelosi’nin Tayvan Ziyaretine Çin’den gelen Tepkiler

    Xi Jinping, Pelosi’nin gezisi öncesinde “ateşle oynayanlar ateşle yanar, yok olur” açıklamasında bulundu. Ancak söylemsel bazda oldukça sert olan bu lafların sahadaki karşılığı aynı büyüklükte olmadı. Çin uzun zamandır yaptığı gibi yine, Tayvan’ı tehdit etmeye ve gövde gösterisi yapmaya yarayan askeri tatbikatlara başvurdu. Uzun menzilli füzeler ile Tayvan adası etrafındaki denizlere füze attı. Bu füzeler hiç olmadığı kadar Tayvan adasının yakınına isabet etti. Atılan füzelerden 5 tanesi ise Japonya’nın münhasır ekonomik bölgesine düştü.

    Çin Halk Kurtuluş ordusu 27 uçak ile Tayvan’ın hava sahasında uçuşlar gerçekleştirdi. Ayrıca Çin donanmasına bağlı gemiler Tayvan adasının etrafını sardı. Tayvan’ın savunma uyarı sistemleri de bu tatbikat sırasında çalıştı. Çin’in gerçekleştirdiği bu tatbikat, bugüne kadarkiler içerisinde Tayvan’ın karasularını en çok tehdit eden tatbikat oldu.

    Çin yönetimi bunlarla da yetinmedi. Pelosi’nin ziyaretinin ardından ABD ile askeri ve iklim krizi alanlarındaki iş birliğini askıya aldığını duyuran Çin yönetimi Pelosi’yi de yaptırım listesine aldı. Çin’in bu operasyonu Japonya başta olmak üzere bölgedeki diğer ABD müttefiklerini de oldukça rahatsız etmiş görünüyor. Peki, Çin’in tüm bu adımları ne anlama geliyor.

    Xi Jinping Yönetimi Tayvan’ı İşgal Eder Mi?

    Çin Komünist Partisinin dış politikadaki temel hedeflerinden biri olan Tayvan’ın anavatana katılması, son dönemde özellikle Rusya’nın Ukrayna işgaline paralel şekilde gündeme geliyor. Birçok uzman Ukrayna işgalini fırsat bilen Çin hükümetinin Tayvan’ı işgal edebileceğini söylüyor. Pelosi’nin ziyaretiyle daha da alevlenen bu tartışma, Çin hükümetini işgal kararı alma hususunda hızlandırabilir.

    Zira şahin duruşa sahip birçok Çinli, hükümetlerini, söylediklerini yapamadıkları gerekçesiyle eleştiriyor. Her tartışmadan sonra tabir caizse dağa taşa bomba atan Çin, askeri tatbikatların bir adım ötesine geçemiyor. Ancak bu sefer kazın ayağı farklı. ABD’nin son dönemde dış politikasının merkezine Hint-Pasifik bölgesini alması, bu bölgedeki müttefiklerine bolca silah sağlaması ve bölgedeki ticari varlığını güçlendirmesi, Çin yönetimini son dönemde iyiden iyiye sinirlendirmiş durumda.

    Öte yandan, Çin ekonomisinin iyiye gitmediği bir gerçek. Pelosi’nin ziyareti ile birlikte Çin piyasaları sarsıldı. Özellikle inşaat sektöründe yaşanan kriz ve henüz pandeminin yaralarının sarılamamış olması da Çin yönetiminin önündeki engellerden bazıları. Tüm bunlara rağmen Çin yönetiminin Tayvan hususunda daha şahin politikalar geliştirmeye başlaması sürpriz olmaz. Kendisini yeterince güçlü hissettiğinde ise uzun yıllardır planladığı bu işgal girişimini gerçekleştirme iradesini gösterecektir.

    Bu koşullarda ABD’nin Tayvan’a olan desteğini arttırarak sürdüreceğini de tahmin etmek zor değil. Dolayısıyla küresel siyasette Çin ve ABD arasındaki tırmanma (escalation) sürecinin hızlanmasını bekleyebiliriz. Zira Xi Jinping, iktidarda kaldığı sürece Pelosi’nin ziyareti sırasında savurduğu tehditlerin boşa çıkmasını ve şahin Çinlilerin yaşadığı hayal kırıklığını kabullenebilecek bir lider değil. Yakın zamanda Çin, uluslararası arenada ABD ve Tayvan’a karşı yeni yaptırımlara başvuracaktır. Bu durum ise Biden yönetimi ve Demokrat Parti’nin seçimler sırasında elini güçlendirecektir.     

    Dünya Hariçten Gazel Siyaset
    Paylaş Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp
    Önceki İçerikGelecek ile Helalleşme | Çavuşesku’nun Termometresi | #119
    Sonraki İçerik Ukrayna Rusya Savaşının Kazananı Kim?

    Diğer İçerikler

    Yazılar

    Yeni Anayasa Yeni Türkiye Demek Değil

    30 Mayıs 2025 Armağan Öztürk
    Videolar

    Parlamenter Sistem için Yol Ayrımında mıyız? | Berk Esen | Çavuşesku’nun Termometresi ÖZEL #255

    28 Mayıs 2025 Berk Esen, Burak Bilgehan Özpek, İlkan Dalkuç ve Melis Konakçı
    Bültenler

    Dünya Gündemi: ABD-AB Gümrük Müzakereleri, Rusya’dan Ukrayna’ya Yeni Hava Saldırısı, Venezuela Seçimleri

    27 Mayıs 2025 Bahadır Çelebi

    Yorumlar kapalı.

    Güncel İçerikler

    Türkiye’de İşgücü Piyasası: Perşembe’nin Gelişi Çarşamba’dan Belli midir?

    2 Haziran 2025 Yazılar Oytun Meçik

    Yeni Anayasa Yeni Türkiye Demek Değil

    30 Mayıs 2025 Yazılar Armağan Öztürk

    Komünizmin Rıza Nur’u: Aclan Sayılgan

    28 Mayıs 2025 Yazılar Kadir Serkan Selçuk

    Dünya Gündemi: ABD-AB Gümrük Müzakereleri, Rusya’dan Ukrayna’ya Yeni Hava Saldırısı, Venezuela Seçimleri

    27 Mayıs 2025 Bültenler Bahadır Çelebi

    E-Bültene Abone Olun

    Güncel içeriklerden ilk siz haberdar olun




    Archives

    • Haziran 2025
    • Mayıs 2025
    • Nisan 2025
    • Mart 2025
    • Şubat 2025
    • Ocak 2025
    • Aralık 2024
    • Kasım 2024
    • Ekim 2024
    • Eylül 2024
    • Ağustos 2024
    • Temmuz 2024
    • Haziran 2024
    • Mayıs 2024
    • Nisan 2024
    • Mart 2024
    • Şubat 2024
    • Ocak 2024
    • Aralık 2023
    • Kasım 2023
    • Ekim 2023
    • Eylül 2023
    • Ağustos 2023
    • Temmuz 2023
    • Haziran 2023
    • Mayıs 2023
    • Nisan 2023
    • Mart 2023
    • Şubat 2023
    • Ocak 2023
    • Aralık 2022
    • Kasım 2022
    • Ekim 2022
    • Eylül 2022
    • Ağustos 2022
    • Temmuz 2022
    • Haziran 2022
    • Mayıs 2022
    • Nisan 2022
    • Mart 2022
    • Şubat 2022
    • Ocak 2022
    • Aralık 2021
    • Kasım 2021
    • Ekim 2021
    • Eylül 2021
    • Ağustos 2021
    • Temmuz 2021
    • Haziran 2021
    • Mayıs 2021
    • Nisan 2021
    • Mart 2021
    • Şubat 2021
    • Ocak 2021
    • Aralık 2020
    • Kasım 2020
    • Ekim 2020
    • Eylül 2020
    • Ağustos 2020
    • Temmuz 2020
    • Haziran 2020
    • Mayıs 2020
    • Nisan 2020
    • Mart 2020
    • Şubat 2020
    • Ocak 2020
    • Aralık 2019
    • Kasım 2019
    • Ekim 2019
    • Eylül 2019
    • Ağustos 2019
    • Temmuz 2019
    • Haziran 2019
    • Mayıs 2019
    • Nisan 2019
    • Mart 2019

    Categories

    • Asterisk2050
    • Bültenler
    • Çeviriler
    • D84 INTELLIGENCE
    • EN
    • Forum
    • Özetler
    • Podcast
    • Röportajlar
    • Uncategorized
    • Videolar
    • Yazılar
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    İçerik
    • Yazılar
    • Podcast
    • Forum
    • Röportajlar
    • Çeviriler
    • Özetler
    • Bültenler
    • D84 INTELLIGENCE
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    Sosyal Medya
    • Twitter
    • Facebook
    • Instagram
    • Youtube
    • LinkedIn
    • Apple Podcast
    • Spotify Podcast
    • Whatsapp Kanalı
    Kurumsal
    • Anasayfa
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • Yazarlar
    • İçerik Sağlayıcılar
    • Yayın İlkeleri ve Yazım Kuralları
    © 2025 DAKTİLO1984
    • KVKK Politikası
    • Çerez Politikası
    • Aydınlatma Metni
    • Açık Rıza Beyanı

    Arama kelimesini girin ve Enter'a tıklayın. İptal etmek için Esc'ye tıklayın.

    Çerezler

    Sitemizde mevzuata uygun şekilde çerez kullanılmaktadır.

    Fonksiyonel Her zaman aktif
    Sitenin çalışması için ihtiyaç duyulan çerezlerdir
    Preferences
    The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
    İstatistik
    Daha iyi bir kullanıcı deneyimi sağlamak için kullanılan çerezlerdir The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
    Pazarlama
    Size daha uygun içeriklerin iletilmesi için kullanılan çerezlerdir
    Seçenekleri yönet Hizmetleri yönetin {vendor_count} satıcılarını yönetin Bu amaçlar hakkında daha fazla bilgi edinin
    Seçenekler
    {title} {title} {title}