Daktilo 1984Daktilo 1984
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • E-Bültene Abone Ol
    Facebook Twitter Instagram Telegram
    Twitter Facebook YouTube Instagram WhatsApp
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Destek Ol Abone Ol
    • İZLE
      • Çavuşesku’nun Termometresi
      • Varsayılan Ekonomi
      • 2’li Görüş
      • İki Savaş Bir Yazar
      • Yakın Tarih
      • Mayhoş Muhabbetler
      • Tümünü Gör
    • OKU
      • Yazılar
      • Röportajlar
      • Çeviriler
      • Asterisk2050
      • Yazarlar
    • DİNLE
      • Çerçeve
      • Zedcast
      • Tuhaf Zamanların İzinde
      • SenSensizsin
      • Tümünü Gör
    • D84 FYI
      • Hariçten Gazel
      • Avrupa Gündemi
      • ABD Gündemi
      • Altüst
    • D84 INTELLIGENCE
      • Kitap Yorum
      • Göç Sorunu
      • Başkanlık Sistemi Projesi
      • Devlet Kapasitesi Liberteryenizmi
      • Herkes için Siyaset Bilimi
      • Yapay Zeka
    Daktilo 1984Daktilo 1984
    Anasayfa » Türkiye’de Serbest Gazeteciliğin Geleceği: Zorluklar ve Çözüm Yolları
    Yazılar

    Türkiye’de Serbest Gazeteciliğin Geleceği: Zorluklar ve Çözüm Yolları

    Gökhan Korkmaz3 Mayıs 20257 dk Okuma Süresi
    Paylaş
    Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp

    21. yüzyılda yaşanan ekonomik ve teknolojik dönüşümler sebebiyle gazetecilik endüstrisinin derin bir kriz yaşadığını ve bu krizden çıkış yollarını 24 Nisan’da yazdığım yazıda detaylı bir şekilde anlatmıştım.

    O yazıda, gazetecilik endüstrisinin eski ekonomik sürdürülebilirlik modelinin çözülmüş olmasına rağmen, para kazanmak için yeni bir ekonomik modeli de geliştiremediğine dikkat çekmiştim. Ancak, bu durumdan en çok etkilenen dezavantajlı grup ise serbest gazeteciler.

    Bu yazıda, Türkiye’de gazetecilik endüstrisinin içinde yaşam mücadelesi veren serbest gazetecilerin yaşadığı sorunları örnekleriyle ele alırken bu problemlerin çözüm yollarına dair tavsiyelerimi de paylaşacağım.

    Türkiye’de Serbest Gazetecilerin Durumu

    Türkiye’de serbest gazetecilik; gazetecilik endüstrisinde yaşanan ekonomik daralma, kitlesel işten çıkarmalar ve basın özgürlüğüne yönelik kısıtlamalar nedeniyle son dönemlerde giderek yaygınlaştı.

    Serbest gazeteciler genellikle kısıtlı bütçelere sahip ve gelir modeli fon ve hibe desteğine dayalı mecralara telifli içerik ya da haber üretiyor. Bu mecralardan bazıları da şöyle: Serbestiyet, Daktilo1984, Journo, Gazeteciler Platformu, 9. Köy e-Dergi ve NewsLabTurkey.

    Kimi serbest gazeteciler ise niş bir alana yönelip katıldıkları fon ve hibe destekli eğitimler aracılığıyla kendi mecrasını kuruyor. Bu projelerden bazıları kısıtlı bir bütçe ile başarılı olurken  bazıları da işlevli bir gelir modeli bulamadığından faaliyetlerine son veriyor.

    NewsLabTurkey Kuluçka Programı’nın desteğini alan Malumatfuruş, Argonotlar, EuroPolitika Dergisi, Seferi Keçi ve FemSport gibi küçük bütçeli projeler serbest gazetecilere kendi işini kurarken başarılı olmaları açısından model olarak örnek gösterilebilir. Ancak yine de NewsLabTurkey Kuluçka Programı’nın desteğini almasına rağmen aralarında Değişimler Dairesi, Brandday, Gazete Akademia, Ferengiz, Kültür Miras ve Kent’in de bulunduğu bazı projeler Türkiye’de yaşanan ekonomik sorunlar, işlevli bir gelir modelinin bulunamaması ve serbest gazetecilere yönelik fon ve hibe kaynaklarının az olması gibi çok sayıda gerekçe nedeniyle faaliyetlerine son verdi.

    Türkiye’de bağımsız projeler, düşük reklam gelirleri ve Google algoritma değişikliklerinden de orantısız şekilde etkileniyor. Ayrıca 2024 Reuters Enstitüsü Dijital Haber Raporu’na göre Türkiye’de haber için ödeme yapanların oranı yüzde 5’in altında. Türkiye’de abonelik veya bağış modeli de yaygın değil. Kültürel ve ekonomik nedenler bunun başlıca sebebi olarak  gösteriliyor. Örneğin, 2019 yılında spor ve spor medyasındaki cinsiyetçiliğe karşı toplumsal cinsiyet odaklı spor haberciliği yapmayı amaçlayarak faaliyete başlayan Alan Savunması isimli mecra sürdürülebilir gelir modeli bulamadığından dolayı kapanmıştı.

    Serbest gazeteciler teknik ve operasyonel zorluklarla da karşı karşıya kalıyor. Podcast veya veri gazeteciliği gibi yenilikçi formatlar yüksek teknik alt yapı ve uzmanlık gerektiriyor. Yerel projeler, bu kaynaklara erişimde zorlanıyor.

    Öte yandan serbest gazeteciler, Türkiye’de ekonomik krizin derinleştiği bu dönemde yoksullukla da mücadele etmek zorunda. Ancak, düşük ve düzensiz ücret, sigortasız çalışma, artan iş yükünün yoğunluğu ve birtakım etik sorunlara rağmen serbest gazeteciler ayakta kalmaya çalışıyor. Konuyla ilgili bizzat görüştüğüm serbest gazeteci Oğuz Bakır, serbest gazeteciliğe tahminen herkes gibi mecburi sebeplerden başladığına dikkat çekti. Serbest gazeteciliğin düşünüldüğü gibi rahat bir iş olmadığına değinen Oğuz Bakır şunları söyledi: “Öncelikle bir kurum güvenceniz yok, tek başınasınız ve eğer siz dışarıdan ödemiyorsanız sağlık güvenceniz yok. Daha da önemlisi hasta olmak vesaire gibi bir lüksünüz yok. Çünkü haber yaptıkça geçim sağlayacaksınız ve yapmadığınız zaman da bir geliriniz olmayacak. Sürekli bir üretim söz konusu. Bu durum da maalesef bizi zihinsel olarak çok yoruyor.”

    Serbest gazeteciliğin dezavantajlarından biri de haberi yayımlatacak bir haber sitesi bulmak. 17 Mayıs 2020 tarihinde sosyal medyada paylaştığı bir mesajda serbest gazeteci Eylem Emel Yılmaz, yetimhanelerle ilgili Independent Türkçe için hazırladığı haber için 10 gün bekletildiğini söylemişti. Telefonlara, mesajlara yanıt alamadığı günün sonunda yazı dili gerekçesiyle yazısının yayımlanmadığını ifade eden Eylem Yılmaz paylaştığı mesajda şu ifadeleri kullanmıştı: “Çıkmayan haberime önem verilir mi acaba? Kimsesiz çocuklar da akla gelir mi artık?”

    Gazeteci Güldenay Sonumut ise 25 Mayıs 2023’te sosyal medya hesabında paylaştığı bir mesajında serbest gazetecilerin yaşadığı etik sorunlara dikkat çekmişti. Gazeteciliğin zaten zor meslek olduğunu belirten Sonumut, artık ezici çoğunluğun freelance çalışmak zorunda olduğunu da ifade etmişti. Sonumut mesajına şunları da eklemişti: “Haberci haber önerisini editöre ‘satmalı’ ancak fikri her an çalınabilir. Editör ilgilenmiyoruz diyerek kendi adamına işi verebilir. Haydi işi aldın, ödemeyi almak da ayrı dert.”

    Serbest gazeteciler açısından diğer bir problem de basın kartlarının olmaması. 27 Mayıs 2022 tarihinde sosyal medya hesabı üzerinden basın kanunu ile bazı kanunlarda değişiklik yapılmasına dair kanun teklifi üzerine değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Süleyman İrvan mesajında şunları dile getirmişti: “Serbest çalışan gazeteciler de belli koşullar getirilerek basın kartı alabilmelidirler. Örneğin, ayda en az 10 haber yayımlatmak ve yaptığı haberlerden geçimini sağlamak gibi.”

    27 Nisan 2025’de ise rahatsızlanarak gittiği hastanede hayatını kaybeden serbest gazeteci Ceren Kaynak İskit, 8 Şubat 2024’te sosyal medya hesabı üzerinden şu açıklamalarda bulunmuştu: “Hiçbir kuruma bağlı olmadan, freelance olarak hele böyle bir konjonktürde gazeteci olmak çok zor. Dayanışma en kıymetlisi. Dünya için küçük, kendim için çok büyük adımlar atıyorum bu ara. Tek isteğim ise meslektaşlarımdan göreceğim dayanışma.”

    27 Nisan’da gazeteci Özlem Akarsu Çelik ise Ceren Kaynak İskitli’ye şu sözlerle veda etti: “Çok acı… Bu kadar erken ölür mü insan! Bu ülkede güvencesiz çalıştı yıllarca. İyi eğitimli, dil bilen gencecik bir gazeteciydi ve yıllarca iş bulamadı. Huzur içinde uyu Ceren Kaynak İskit. Ailesine sabır diliyorum.”

    Umutlu Bir Gelecek Mümkün mü?

    Türkiye’de serbest gazetecilik, yaşanan ekonomik krize ve basın özgürlüğünde yaşanan kısıtlamalara rağmen ciddi bir potansiyel barındırıyor. Doğu Eroğlu, Pelin Ünker, Serdar Vardar ve Çiğdem Toker gibi gazetecilerin yaptığı işler, bağımsız haberciliğin mümkün olduğunu da kanıtlıyor.

    Diğer yandan dünya genelinde gazetecilik endüstrisinde var olan farklı iş ve gelir modellerinin varlığı da çok önemli. Bu örnekler, Türkiye’deki serbest  gazetecilere hem cesaret veriyor hem de çeşitli stratejiler sunuyor.

    Türkiye’de serbest gazetecilerin para kazanması için uyarlanabilecek bazı modeller şöyle:

    Bülten odaklı gazetecilik modeli ile çalışan Birleşik Krallık merkezli Tortoise Media’da serbest gazeteciler, “yavaş habercilik” anlayışıyla okurlarına haftalık bültenler, podcast içerikleri, derinlemesine hikayeler ya da analizler üretiyor. Tortoise Media’nın gelir modeli de reklam yerine abonelik gelirine dayanıyor. Haberin hızla aktığı günümüzde, okurların daha derinlemesine bilgiye ulaşmasını sağlayan bu model ile Türkiye’deki serbest gazeteciler, Substack ve Revue gibi platformlar üzerinden yerel haberler ve topluluklara özgü analizler üzerine içerik üretebilir. Ayrıca, Tortoise Media’nın “The Slow Newcast” gibi podcast içerikleri de Türkiye’deki serbest gazeteciler için büyük bir fırsat.

    Son dönemde veri ve görselleştirme odaklı gazetecilik modeliyle öne çıkan ABD merkezli The Pudding isimli platformda serbest çalışan veri gazetecileri, görselleştirme üzerine yoğunlaşan, interaktif hikayeler üretiyor. Proje bazlı fonlar ve bağışlarla finanse edilen bu model, yaratıcı ve özgün içerik üreticilerinin sürdürülebilir bir şekilde çalışmasını sağlamaktadır. Büyük fırsatlar sunan bu model ile Türkiye’deki serbest çalışan gazeteciler; eğitimde eşitsizlik, kadın hakları, sağlık hizmetlerine erişim ve gelir eşitsizliği gibi konularda kaliteli içerik üretebilir. Patreon veya Kickstarter gibi platformlar üzerinden projelerine finansman da sağlayabilir.  Ancak bu modelin başarılı olabilmesi için Türkiye’deki serbest gazetecilerin veri gazeteciliği konusunda eğitim alması gerekir. Uluslararası platformlara içerik satabilmek için de yabancı dil öğrenmek önemli.

    Son paylaşacağım model de kitle fonlama ve bağış modeli. Bu model Türkiye’deki serbest gazeteciler tarafından göz ardı edilmemeli. 2016 yılında Kanada’da yaşama geçirilen Reports from the Against Climate Change projesi, kitle fonlama ile finanse edilerek iklim değişikliği üzerine derinlemesine haberler üretti. ABD’de Substack üzerinden yazdığı haber bültenleriyle ayda on binlerce dolar bağış toplayan yazar, podcast yayıncısı ve gazeteci Matt Taibbi’de, sürdürülebilir gelir modeli oluşturmuştur. Türkiye’de araştırmacı gazeteciler, Substack, Patreon, Medium platformları veya kendi web siteleri üzerinden benzer çalışmalar yapabilir.

    Aralarında Çağdaş Gazeteciler Derneği, Basın Konseyi, Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın da bulunduğu çok sayıda  meslek örgütünün bir araya gelerek oluşturduğu Medya Dayanışma Grubu’nun 2024 yılında yayımladığı “Gazetecilik Hak ve Özgürlükler Deklarasyonu”nda serbest gazeteciler için taleplere de yer verilmişti. Türkiye’de iktidar, muhalefet, akademi, iş insanları ve basın meslek örgütleri bu taleplerin karşılanması için acil bir şekilde inisiyatif almalıdır. Bu taleplerin, bağımsız gazetecilik adına derhal TBMM gündemine alınması gerekiyor.

    Deklarasyonda serbest gazetecilerle ilgili yer alan talepler şöyle:

    “Dijitalleşmeyle birlikte gelişen ve sosyal medya ortamlarında yürütülen yeni gazetecilik pratikleri genel çerçeveleriyle tanımlanmalıdır. Bu tanıma uygun olarak gazetecilik mesleğini icra edenler de Basın İş Kanunu ve Basın Kanunu kapsamına alınmalı, basın kartı sahibi olmalarının yolu açılmalıdır. Serbest çalışan ve dijital mecralarda gazetecilik yapanlarla ilgili ekonomik ve mesleki düzenlemeler getirilmeli, gazetecilik gelirleri vergi dışı bırakılmalıdır. Gazetecilik sendikaları, medya kuruluşları ile görüşerek serbest gazetecilerin ürünlerine ödenecek ücretlerin asgari tarifesini belirlemeli, bu tarifeyi her yıl yenilemelidir. Kamu, anılan ücret tarifesinin uygulanmasını takip etmelidir. Serbest ve dijital mecralarda yayın yapan gazetecilerin de sendikalı olabilmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.”

    Dünya L1 Siyaset
    Paylaş Twitter Facebook LinkedIn Email WhatsApp
    Önceki İçerikMansur Yavaş Cumhurbaşkanı, Ekrem İmamoğlu Başbakan Formülüne Dönüş mü?
    Sonraki İçerik Almanya’da Merz Seçildi, Ukrayna’nın Kritik Mineralleri | Ayşe Yürekli, Aydın Sezer | 2’li Görüş #39

    Diğer İçerikler

    Yazılar

    Komünizmin Rıza Nur’u: Aclan Sayılgan

    28 Mayıs 2025 Kadir Serkan Selçuk
    Videolar

    Parlamenter Sistem için Yol Ayrımında mıyız? | Berk Esen | Çavuşesku’nun Termometresi ÖZEL #255

    28 Mayıs 2025 Berk Esen, Burak Bilgehan Özpek, İlkan Dalkuç ve Melis Konakçı
    Bültenler

    Dünya Gündemi: ABD-AB Gümrük Müzakereleri, Rusya’dan Ukrayna’ya Yeni Hava Saldırısı, Venezuela Seçimleri

    27 Mayıs 2025 Bahadır Çelebi

    Yorumlar kapalı.

    Güncel İçerikler

    Komünizmin Rıza Nur’u: Aclan Sayılgan

    28 Mayıs 2025 Yazılar Kadir Serkan Selçuk

    Dünya Gündemi: ABD-AB Gümrük Müzakereleri, Rusya’dan Ukrayna’ya Yeni Hava Saldırısı, Venezuela Seçimleri

    27 Mayıs 2025 Bültenler Bahadır Çelebi

    Krizler Çağında Umut Ekmek: Gençler Gıdanın Geleceğini Geri Alıyor

    26 Mayıs 2025 Yazılar Elif Menderes

    Lozan Anlaşması, 1924 Anayasası ve Komisyon

    23 Mayıs 2025 Yazılar Armağan Öztürk

    E-Bültene Abone Olun

    Güncel içeriklerden ilk siz haberdar olun




    Archives

    • Mayıs 2025
    • Nisan 2025
    • Mart 2025
    • Şubat 2025
    • Ocak 2025
    • Aralık 2024
    • Kasım 2024
    • Ekim 2024
    • Eylül 2024
    • Ağustos 2024
    • Temmuz 2024
    • Haziran 2024
    • Mayıs 2024
    • Nisan 2024
    • Mart 2024
    • Şubat 2024
    • Ocak 2024
    • Aralık 2023
    • Kasım 2023
    • Ekim 2023
    • Eylül 2023
    • Ağustos 2023
    • Temmuz 2023
    • Haziran 2023
    • Mayıs 2023
    • Nisan 2023
    • Mart 2023
    • Şubat 2023
    • Ocak 2023
    • Aralık 2022
    • Kasım 2022
    • Ekim 2022
    • Eylül 2022
    • Ağustos 2022
    • Temmuz 2022
    • Haziran 2022
    • Mayıs 2022
    • Nisan 2022
    • Mart 2022
    • Şubat 2022
    • Ocak 2022
    • Aralık 2021
    • Kasım 2021
    • Ekim 2021
    • Eylül 2021
    • Ağustos 2021
    • Temmuz 2021
    • Haziran 2021
    • Mayıs 2021
    • Nisan 2021
    • Mart 2021
    • Şubat 2021
    • Ocak 2021
    • Aralık 2020
    • Kasım 2020
    • Ekim 2020
    • Eylül 2020
    • Ağustos 2020
    • Temmuz 2020
    • Haziran 2020
    • Mayıs 2020
    • Nisan 2020
    • Mart 2020
    • Şubat 2020
    • Ocak 2020
    • Aralık 2019
    • Kasım 2019
    • Ekim 2019
    • Eylül 2019
    • Ağustos 2019
    • Temmuz 2019
    • Haziran 2019
    • Mayıs 2019
    • Nisan 2019
    • Mart 2019

    Categories

    • Asterisk2050
    • Bültenler
    • Çeviriler
    • D84 INTELLIGENCE
    • EN
    • Forum
    • Özetler
    • Podcast
    • Röportajlar
    • Uncategorized
    • Videolar
    • Yazılar
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    İçerik
    • Yazılar
    • Podcast
    • Forum
    • Röportajlar
    • Çeviriler
    • Özetler
    • Bültenler
    • D84 INTELLIGENCE
    Konular
    • Siyaset
    • Ekonomi
    • Dünya
    • Tarih
    • Kültür Sanat
    • Spor
    • Rapor
    • Gezi
    Sosyal Medya
    • Twitter
    • Facebook
    • Instagram
    • Youtube
    • LinkedIn
    • Apple Podcast
    • Spotify Podcast
    • Whatsapp Kanalı
    Kurumsal
    • Anasayfa
    • Hakkımızda
    • İletişim
    • Yazarlar
    • İçerik Sağlayıcılar
    • Yayın İlkeleri ve Yazım Kuralları
    © 2025 DAKTİLO1984
    • KVKK Politikası
    • Çerez Politikası
    • Aydınlatma Metni
    • Açık Rıza Beyanı

    Arama kelimesini girin ve Enter'a tıklayın. İptal etmek için Esc'ye tıklayın.

    Çerezler

    Sitemizde mevzuata uygun şekilde çerez kullanılmaktadır.

    Fonksiyonel Her zaman aktif
    Sitenin çalışması için ihtiyaç duyulan çerezlerdir
    Preferences
    The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
    İstatistik
    Daha iyi bir kullanıcı deneyimi sağlamak için kullanılan çerezlerdir The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
    Pazarlama
    Size daha uygun içeriklerin iletilmesi için kullanılan çerezlerdir
    Seçenekleri yönet Hizmetleri yönetin {vendor_count} satıcılarını yönetin Bu amaçlar hakkında daha fazla bilgi edinin
    Seçenekler
    {title} {title} {title}