[voiserPlayer]
Hariçten Gazel Haftalık Dış Haberler Bülteni (15-21 Ağustos 2023)
Bu hafta dünya gündeminde küresel siyaseti yakından ilgilendiren gelişmeler yaşandı. Ben de bu yazıda siz değerli okuyucularımı küresel bir tura çıkararak önemli gündem maddelerini ele alacağım.
Çin-Tayvan Gerilimi
Geçtiğimiz hafta Tayvan Başkan Yardımcısı Willaim Lai’nin Paraguay ziyareti öncesinde ABD’yi de ziyaret etmesi Çin’in sert tepkisine neden oldu. Lai, Tayvan’da yapılacak seçimlerde başkanlık için yarışacağından dolayı bu görüşme ayrı bir önem taşıyor.
Çin sık sık yaptığı gibi Lai’nin ABD ziyaretine tepki olarak Tayvan Boğazı’nda yeni bir askeri tatbikat düzenledi. Çin ordusu bölgeye 42 savaş uçağı ve 8 savaş gemisi gönderdi. Çin gemileri tatbikat sırasında Tayvan Boğazı’nda Çin ve Tayvan arasında sınır olarak kabul edilen bölgeyi de geçti.
Çin Hükümet Sözcüsü Shi Yi devriyelerin ve tatbikatların, askeri gemiler ile uçakların koordinasyonunu, hava ve deniz alanlarının kontrolünü ele geçirme yeteneklerini geliştirmeyi hedeflediğini belirtti. Shi, bu tatbikatta silahlı kuvvetlerin gerçek savaş koşullarında savaşma yeteneğinin test edileceğini aktardı.
Nisan ayında Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen ile ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Kevin McCarthy arasında Kaliforniya’da gerçekleşen görüşmeden sonra da Çin, Tayvan’a ve ABD’ye gözdağı niteliğinde bir tatbikat gerçekleştirmişti.
Çin bu tip askeri tatbikatlarla Tayvan ve ABD arasındaki yakınlaşmayı protesto ederken ABD Tayvan’a silah satışına devam ediyor. Lai’nin Paraguay’a uçarken transit geçiş yaptığı ABD’ye hem gidiş hem de dönüş yolunda uğraması Çin’i gerçekten kızdırmış görünüyor. Lai, Tayvan’ın bağımsızlığı için mücadele konusunda kararlığını sık sık vurgulayan bir lider. Bu nedenle de olsa gerek Çin hükümeti onu tam bir “baş belası” olarak nitelendiriyor.
Hollanda ve Danimarka Ukrayna’ya F-16 Veriyor
Hollanda ve Danimarka başbakanları Pazar günü Ukrayna Devlet Başkanı Volodomyr Zelenskiy’nin ziyareti sırasında ülkelerinin Ukrayna’ya F-16 savaş uçakları tedarik edeceğini ve ilk teslimatların yılbaşı civarında yapılacağını açıkladı.
Ukrayna’nın silahlı kuvvetleri için ilk gerçek F-16 sözü olan bu vaat, ABD’nin iki ülkenin olası savaş uçağı teslimatını onaylamasından birkaç gün sonra geldi.
Zelenskiy kararı “çığır açan bir anlaşma” olarak nitelendirdi ve uçakların Ukrayna’nın hava savunmasını güçlendirmeye ve Rusya’nın 2022’deki işgaline karşı ülkesine yardımcı olacağını söyledi.
Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, Danimarka’nın toplam 19 jet teslim edeceğini, ilk altısının yılbaşında Ukrayna’ya gönderileceğini, bunu 2024’te sekiz ve bir sonraki yıl beş jetin izleyeceğini söyledi.
Hollanda Başbakanı Mark Rutte, Zelenskiy’nin ülkeyi ziyaret ettiği Pazar günü erken saatlerde yaptığı açıklamada, Hollanda’nın elinde 42 adet F-16 bulunduğunu ancak bunların tamamının bağışlanıp bağışlanmayacağına henüz karar vermediklerini söyledi.
Hollanda ve Danimarka, Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal eden Rusya’nın hava üstünlüğüne karşı koymak amacıyla Ukraynalı pilotları F-16’larla uçmaları için eğitmek ve nihayetinde bu jetleri teslim etmek üzere aylar süren bir çabaya öncülük etti.
Ukrayna Savunma Bakanı Oleksiy Reznikov Cumartesi günü yaptığı açıklamada, Ukraynalı pilotların eğitimine başlandığını ancak mühendis ve teknisyenlerin eğitiminin en az altı ay ve muhtemelen daha uzun süreceğini söyledi.
İki NATO üyesi Hollanda ve Danimarka’nın Ukrayna’ya ciddi miktarda F-16 vermesi, Ukraynalı pilotların bu jetleri kullanması için yetiştirilmelerinden sonra savaşın seyrini değiştirecek bir hava gücünü Ukrayna ordusuna sağlayabilir.
Savaşın başından bu yana Rusya’nın savaş sahasında hava üstünlüğünü elinde tutması nedeniyle Zelenskiy hükümeti, Batılı ülkelerden sıklıkla savaş uçağı talebinde bulunuyordu. Hollanda ve Danimarka’nın yapacağı F-16 hibesi, Ukrayna Savaşı jetler açısından bir ilk olacak.
Moskova’ya Yeniden Drone Saldırısı
Rusya, Ukrayna’ya ait insansız hava araçlarının Pazar günü dört ayrı bölgeye saldırı girişiminde bulunduğunu, beş kişinin yaralandığını ve Moskova’daki iki havaalanında uçuşların kısa süreliğine durdurulduğunu açıkladı.
Ayrıca Rusya’nın Ukrayna sınırındaki Kursk, Rostov ve Belgorod bölgeleri de insansız hava araçlarının saldırılarına uğradı. Rusya Savunma Bakanlığı Moskova bölgesinde Ukrayna’ya ait bir insansız hava aracını etkisiz hale getirdiklerini ve insansız bir alana düşmesini sağladıklarını açıkladı.
Ukrayna’nın hem sınır bölgelerine hem de Rusya’nın başkentine yönelik insansız hava aracı saldırıları son aylarda giderek yaygınlaştı ve Moskova’nın finans bölgesi defalarca vuruldu. Rusya Mayıs ayında iki Ukrayna insansız hava aracının Kremlin’e saldırmaya çalıştığını da iddia etmişti.
Ukrayna genellikle Rus topraklarına yapılan saldırıların arkasında kimin olduğu konusunda yorum yapmazken, Ukraynalı yetkililer bu saldırılardan duydukları memnuniyeti kamuoyu önünde dile getiriyorlar.
Rusya’dan Tehdit
Ukrayna ordusuna verilecek F-16’lar ve drone saldırıları gibi son gelişmelerin yanı sıra Ukrayna taarruzuna karşı durmaya çalışan Rusya, yine nükleer tehdidine diplomatik bir yolla referans vererek Batı’yı tehdit etti.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, nükleer silahlara sahip olmanın Rusya’yı güvenlik tehditlerinden koruduğunu ve Moskova’nın Batı’ya sürekli olarak nükleer çatışma riskini hatırlattığını söyledi.
Geçtiğimiz ay eski Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev, Ukrayna’nın Rus birliklerine karşı başlattığı karşı saldırının başarılı olması halinde Moskova’nın nükleer silah kullanmak zorunda kalacağını söylemişti.
Lavrov, devlete ait The International Affairs dergisine verdiği ve Cumartesi günü erken saatlerde Dışişleri Bakanlığı web sitesinde yayınlanan röportajında “Nükleer silahlara sahip olmak bugün ülkemizin güvenliğine yönelik bazı önemli dış tehditlere karşı verilebilecek tek yanıttır” dedi.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından geçen 18 ay boyunca Rusya, sıkıştığı birçok noktada nükleer tehdidini savuruyor. Ancak Ukrayna ve Batılı destekçilerinin bu tehditleri pek umursadığı söylenemez.
Rusya’nın Ay Projesi Başarısız Oldu
Rusya’nın 47 yıl sonra gerçekleştirdiği ilk ay görevi, Luna-25 uzay aracının aya iniş öncesi yörüngeye yerleşmeye hazırlanırken yaşadığı bir sorunun ardından kontrolden çıkarak ay yüzeyine çakılmasıyla başarısızlığa uğradı.
Rusya Uzay Ajansı Roskosmos’tan yapılan açıklamada, “Luna-25 öngörülemeyen bir yörüngeye girdi ve ayın yüzeyine çarpması sonucu varlığı sona erdi” denildi. Ayrıca, Moskova’da Rusya’nın büyük güçlerin ay yarışına geri döndüğü umutlarını arttıran Luna-25 aracının kaybının ardındaki nedenleri araştırmak üzere özel bir birimler arası komisyon kurulduğu belirtildi.
Başarısızlık, Moskova’nın 1957’de Dünya yörüngesine ilk uyduyu fırlattığı (Sputnik 1) ve Sovyet kozmonot Yuri Gagarin’in 1961’de uzaya çıkan ilk insan olduğu Soğuk Savaş rekabetinin görkemli günlerinden bu yana Rusya’nın uzay gücündeki gerilemenin de bir göstergesi oldu.
Rusya geçtiğimiz hafta Ukrayna Savaşı’nda aldığı darbelerin yanı sıra bir de ay programının başarısızlığı ile yüzleşmek zorunda kaldı. Putin’in karizması her geçen gün daha da sarsılırken Rus yönetimi bunca sorunla başa çıkmakta her geçen gün daha da zorlanacak gibi görünüyor.